Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 41, 13 October 1911 — KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

NONA K\ N \NT, P\T tKF Kl' V 'MAHIN \ Kr v,a- IMI I I<ANA . IFO MV NA Al K KI'ALOLOA OKA MoAN\—l o\\ 0 I.IH! I KU KA OHIA Nono l KA M.U.U O KA ?UA II \UL\NA II K\ \V.\t 0 WAIIA!A— KA Hl'uwiOl K0 KA ]K\!K\- 1\( I KUIA NA KI'PUA 0 HMVAI> NKI- lU'FIA N\ MKA Poill-' lIIHI 0 KON\ lI\NAUNA !

"K e! E hoi kaua, iu l..wa ke-.i na;uiwavnva kmeana" Ia wa i puhi ho»i ae ai o Honupookeokeo i kona makani me ilwika, a na ia īkaika hou o konimakanii hoohuh hou aku ij t ti i ule e huli hou no hope o na waa, ua kuuoau oia ī ke kope' ana īne ka ikaika 1 kona niau hui ehke oaha me ke kope ana .i na lnula elua n\a kaaoio o ka inokuahi huilalua, aole ī kana niai kona holo, a o u holo ko laua nei a kokoke mahope o naj aa, ua hoenu ilio la o Honopookeokeo ī kona kmo iloko o ke kai a km aku la o Kawaihuokauwila iluna o ka nioamoa o na waa. Ua īke mai la o Moakane i keia wahme u't e kau ana mahope o ka moamoa o na waa o kana hanai. Lahu aku la ra hma o Kawaihuokauwila i na !aau o na] waa i kapaia o "na rranu," akd, īaia ī hoao mai ai e hopu ī na manu o na waa, ua kiko ta īho la kona mau manamanalima e ka nuku o Moakane, a o ka wa 10 la i pahu aku ai o Ki waihuokauwila īloko o ke kai, a lana ana ka auwae i kahi Laiki. No keia īke ana o Honupookeokeo i ka pilikia o kana hanai. l)a emi iho la o Honnpookeokeo ilalo, a kau ae la o vKawaihuokauwila iluna o kona kua, a pi' ae la kona kino nui a kau īluna o ka īhkai, a i loa no a paa pono hou o Kawaihuokauwila 11 kona kua, o keoki hou aku la no ia o laua 1 ke alualu mahope o na waa o Kaumalumalu ma, eia nae, ua komo aku la na waa 0 Kaumalumalu ma iloko o ke anu o Muhwaikeoo, kahi anu loa o ke kai, ua ka komo pu aku la o Honupookeokeo iloko ou wai anu, a o īa anu, ua like la me he mau kiu ooi la e houhou ana 1 kona mau onohi maka, a na ia mau houhou o ke anu ī na onohi maka o Honupookeokeo, ua huh ae la oia a lioi hou aku la i hope O ke ala a laua i hele mai ai 1 komo iloko o ke kai mahana, | i īlaila 1 lioolana hou ai laua ne ka manao no o Honupookeo keo e alualu hou no mahope o na waa a hiki i ke kau ana o kana hanai īluna o na waa; ke huh hoi ae na waa o Kaumalunalu ma no ke kai mahana, a o ka mea pilikia, ua loaa īao Kawaihuokauwila ī ke anu, aia hoi v)ta ke haukeke ala īluna o ke kua o Honupookeokeo, no ka nui o ke aliu, a na la anu, ua huh hoi aku la laua me ka pooa, aka, aole nae ī ko ka makemake o kana 'hana* Ua hoi mai la laua me ka louiuu a hiki ī ka pae hou ana i Punaluu, a pae laua īuka, ua oili mai b ka 1 Hoku Loa. E waiho ae kaua no laua o e kaao ana o Kawaihuokauwila ī kona moolelo, a e huli hou ae leaua a nana no Kaumalumalu ma 1 ke kome ana Tanu o Muhwainuikeoo, a no ka nui loa o ke anu o keia wahi, ua-hoohuli hou ae la na waa no ka ale-ki a

me ka ale-it i oe, a hala ia mau ale, kau ae la laua ī ka ihu o na '\vaa i ka ale kualoloa, o ke oki jmai li 110 la o pa waa, aia hoi na waa o ua mau alu op o 'la ke hookokoke la ia Keolewa, aka, J i na waa e holo nei, ua tohe aku : la na hookelewaa i kekahi leo ' me he hanehane 'la O keia ka leo a Hokia'en e hoike mai ana i kona lei ma ke ohoh, a maha hoi o hoohiln aku oia i ka lealea o ka leo o Kaunulau a noho a kane a wahine ae laua Ua hoonianao ao la na hoewa.i no na olelo a Apua i a'oa'o mai iu u laua. ii hoe laua me ka īkaika i ole e ala ae o Holualoa la laua e makaukau ana e hoe, ua omoni ae la o Holualoa a lohe aku la oia r keva leo ohoh a hoala aku la ī ka wahme la Kaumalumalu, e ala ae laua d hoolohe i ka leo oholi Oia la ? I Ke lohe nei au he leo wahme I ka mea nona keia leo, aole ī pan pono ae kela mau olelo a Holua | loa. | Aia hoi, he anuu ana no Hoj lualoa, ua umoki iho la na hoeiwaa 1 ka laua mau mapuna hoe |o ke oki mai la no la o Kaena |ka īhu o na waa. i Ike mai la o Kaena i keia | mea a e nee nei ī ka moan i, ua imaopopo īho la īaiao Kaum īiumalu ma keia e hoi ae nei ma ka moana, a na ia mea i hooulu mai iloko ona e kuupau mat i kona īke oli hula. Na la mau mapuna leo ī hoala aku īa Holualoa e ala ae a hoolohe ī keia leo lea i ke oh a me ka hula. | Ua puana ae la o Holualo a me ka leo nui "Ina o oe maanei, aole e waiho aku ke keiki a Kdilua a me Keauhou īa oe " Ud lohe pono aku la na hoewaa t keia mau olelo a Holualoa, a ua lohe pu aku la no hoi o Kaumalumalu la mau olelo a kana kane Ua kahea ae la o Kaumdlnmalu i na hoewaa. "imua e na hoewaa Eia oianei nie Ka manao anoai no keia leo hanehane e pa'e mai nei maluna o na ale o ka moana ī laweia mai e na aheahe makam o ke kakahiaka a he leo hoi no ka wahine ala "Aole pela He leo keia no kekahi wahme kui opihi a haule iloko o ka mawae pohaku, a paa loa, a malaila ī waiho ai a hala ma o, a o' kana hana no ia ke ike i na waa holo moana,he maeaea mai, me ka manao la he leo no ka wahine ola. Ia wa no a Kaumalumalu e kamaiho nei, oih hou mai la o Kaena me ken kanenae. "Ekaue kau-el E Kaumalumalu hoi, Aole o Kaena he wahme uhane, aka, oia okoa no, E pae e pae e k i nani o Kona e m« ī ka wai kau i na pali, Eia o Kaena la ua makaukau. Aole 1 pau pono mai na leo oli a Kaen«i i oli mai ai, ua unu hou mai la na hoewaa ī ko iaua ikaika hoe apau, o ke oki mai la no ia o na ;aa i ka pahee ī

ih kai, Aū i]m o na \\\x% !»a)alo u<D,jxLanai ma kah} i pai.> o Kaholo, a o ia no k.i miM t kapau ai īa wahi ka pali o u l\aholo" no k«\ hola an,\ ac o r\\ waa o Kaunialumalu nu ma u walii, a hala ,io !,» ia in.ui p.ili! ac lil lakou nu ka Lao o KahooUiwe, a kapaia .u i«i l,*o ka Lae o Ke-alaekahi; o 1.1 kela ala a Kaumalumalu ma 1 h*>i mai ai m.u Kahiki mai ma keia 1 alauui hole armoana, a lula la ; wahi, aui ka ihu oua w.u i ka' ILaeo Keahole, a 1 ko lakou Ihhm' |ana .laila, aianawaa a mo n\ aulama ahi ona kukui ko ho.v ' lana mai la r a e kali ana no ua waa o na alu o ka hoea aku. Ua mahae ia na waa mauka a ma kai a komo aku la no waa 0 na alu iwaem konu. Ua Lina ia na waa mai ka l.»e aku o ke-| |ahole a luta ī -īolualoa, tia pia 1 wale no i na u u no ki hookipa 11 na alu opio. Jiia kekahi Ik> īke ana o na kanalea e kali nei o ka hoea aku mai o na waa aln, a mamuti o ko lakou ike anu mai i ka a aku o nei moa a ī ka moana, ua hooho ae la lakou me ka leo nm no keia mea e a mai nei ī ka moana* "E! He kupua ai ole, [he manomik.uhuwaa paha keia e a mai nei Na keia mau leu hooho ona hoewaa, 1 ht\i!a aku ī na kanaka ma o a nmanei o Kai lua a hiki i Keauhou, a ua ala hke mai la lakou, a hookah: ka hookani uwauwa pihe like ae la me ka leo hooho. He mea a eia - la ke nee mai nei ī ka imana, a na ka hoike ma ke anuenue ame ka punohu ī hoopau ae īa mau leo pioo, a kaalo ae la 'nawao na aln opio ma ke awa o Kauo, ma Holualoa, aia na makua alu a me na makaainana ke ku ma< la me ka makaukau no ka hookipa aku ī na alu Aia hoi ka leo o ka pu puhi a Keakakilohi ke kani kapahli 'l» ike aheahe makani kehau o īa kakahiaka, aua o ae la na kukuna o ka la nialuna o na kuahnvi o Ehu, a ke hoeu ae la ma kini aloha o ka ama i po ī ki lai e hookipa i na alu hanau o ka aina Ika pae ana mai o na waa no ka aina a lel* aku la na ahi opio no kaha one, ua lele mai la na makua alu e hom i na aln opio, a nee ae la lakou 1 ka uwe helu, a*pela pu nohoi me na aln a me na makaainana, a nee ae la ī kuwo. Mahope o ka pau ma o leo uwe o na makuaiilu, ua hoi aku la na alu opio no ko laua halealii i hoomakaukau la, aka, ua ua hiuwai mua īho la laua apau ua hoi mai la lana ma ko laua wahi i hoomakaukauia. Uaaahu na alu me na ah īula, aia no na kahiko ola a-u ke pohai ala maluna o kah< o na alu e noho ana Ua hoomakaukaa ia mai la na mea ai, a ai iho la na aln opio Aia no hoi na hookam pahu a me na mea lealea o kela ame keia ano, ke haa mai la unua o ke anama I lealea wale īa no ma la la a po, a ma īa po a ao, mai kela pe'a a keia pe'a o Kona, a hala he anahulu la, r a i ka wa 1 pau ai ka ai ana a Jna alu a me na makua aln, ua hoike mai la o Kaumalumalu i ko Jaua moolelo, mai ko laua haalele ana la Kona a hiki īka hoolalau ana o Holualoa īa Kawelohea ameKawaihuokauwila, a hiki ī ko laua hoea ana i PaUuli, a me ko laua 'huh ana hoi hou ana mai no jKona, a ma kahi o ea akaaka, I lakaaka na al'l, a ma kahi a ka| 'uwe, uwe no na aln, apau la jmau moolelo, a pau no hoi ka ilealea o na la he umi. I Aole i pau I E'KUAIInUPEPA j