Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 42, 20 October 1911 — KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

XJONA K\ N.\N«, !\l I Kl' Kl'\ «MAHINA KJS ALO- iMI 1 K\ISA lio M\ N\ A' K lvi 'AI.OU) \ o KA MOANA—LOAA 0 LUU kiA K\ Ohia Nono i ka Malu o ra Pua Haui.ana I K\\V\HiW,\lM'V-k\ Hi'apmolkoka Ikaika-Lu j KUIA N\_Kian f \ v> Hw\\\ii nfi—Hufia na mra PohilIUU O KON>\ Hanm'NA, j

k,v makamiki heluhel", u\ h'ki nvu i k ihi c Iwok Uni,' j 11 it kn ivi\»k 0 10 o jukciki i k»-! i ,i i īuai iiMi Hv Uutlo,v ivji a n.o k \ o K.,\uxnk.iT' ilu x !0.»,j tvjt ka ima non« k*m « m » , '' Ju '' 1 ka pau v .\na o in iloko o in po he"cioaljulti, un paoe awu la o Apui ] kani kaikaiwrN f ia Kaumalumalu '"E' Nain va ua loaa ka nnt-J kua o ko kane, o k hoolohe no ( ka pono ī ku leo o ko kane, no! ka mea, he u'-eh't ka ke kane, ke hoolalau oe, he opu ke h"olohe ole i Ka leo o ko kane, ui-laila, o ka hoolohe k,\ pouo, a ti 1 au ke hoi nei. Aleha m.u ta hoi au i ko inakuak.me, I ka wa a Apua e k.iukau nei i u alelo nmu o kana ka'k <aia hiae, a me ua wumaka e hiolo iuama kona mau papalina, a lluhu, ua pane mai la oia imua 0 kona makuahme . "E hoololie no au i kau mau a'o apau, oiai, ua hoolohe no au 1 kuu mau a'o n.a na ano apau a hiki j ka loaa «na o kuu kane, a e hoolohe mau aku atia no au e like me aka a'o." "E numa l Ano-e hoi au i t-eia mau la ( Lelele mau ko'n 0 li O ka wa. e lelele ai o ko'u oj!i, i ka e o ae ai na kukuna o k i la, puka ae ka la, pau, a peli hoi i ka wa e napoo at ka la a hiki i ka welo ana o ka la a 1 uhu īiio pau " "Heaha la ke a»io oia mea e niama"?" "Ae, nam īa ua hoike mai la oe i kou ouh o keia mau la, alaila, e hapai ana oe ī na keiki eha, a e kapa aku oe ī ka iroa o ke keiki mua, o Kukunaolala, 0 ka lua o kfe ke'kj, o ka Hikinaakala, pau ia oilnh o ka houpo Napoo ka la; kapa aku oe |a- keiki, Kanapooanaakala, a wg'o ka o ke ahjahi, k»pa Pjfij oe j kona moa, Kaweloauaakala " "O keia poe ke ki apau, e 4ia-1 nau mihoe mai ana elua keiki 1 ka hapai nu'a im ou e ke'ln,] a elua no hoi keki ī ko opu hope, ī kuhke me ka lelele o ko oili i .ia manawa elua. Oia ke anp o ko hauh lele e kuu kama A 5 poho a pilikia loa oe \ ka Wa hookohi keiki, eia no ko kupuoa o Elepaio" Ninau aku la o Kaumaluma. lu j ka makuahme: "A pehea au e hana ai ī lohe mai o Elepaio? a pehea au e olelo aku ai jaia, he makemake au īa oe?" Ae, nani la, ua ninau mai la oe ia'u, a penei ee e kahea ai; Elepaio! E Elepaioll Ono k» ia, ono ka ia. Ua maop po laia, ua makemake la oia e oe, a pela oe e hea ai, a naai poina oe i keia kauohi īa oe A penei oe e hana m i kaa kou manao la'u. E hipuu oe i ka lau-i elua hipuu, a o ke koln, ma ka we lelau loa o ka lau-i, a ua maopopo la'u, lie makemuke oe īa'u no ka wa poko'e. A na'u no hoi īa e au mai ke ku liou e kuu let,aloha. aka hoi, ma nō mail'ai ka haawina o ka po, aole no hoi oe e hoouna ae i ko kupunakvahine manu

Ua maikai no keia man a'o a Apua innia o kana kaikamahine Kanmalumalu, apui ka laua aha kuka. Ua komo mai la o Holualoa i kahi a Apua ma e noho nei a" ninnu mai la ia Kaumalumālu ma. "Heaha keia waimaka ou ( s kuu aliiwahine? Na keia m,nan a kana kane iaia, ua huli ae . la oia a olelo mai Ia ( "O mama, e har,lele mai ana iia kaua, a e hoi ana i ks laapojpo no Puna, a e hoihoi pu ara i ki pohaku rr me ia, a e hoihoi pu nn,i i na kupuna manu o kaua, a e waiho iho ana ia kaua, a na kaua no e hooponopono no k.uia iho a me ka kaua tnau hapuu, a ou keia man waiuuka la ē helelei nei, ī lohe oe e kuu kane, a huipu no hoi me ke aloha makua, oi aku ko'u luuluu ame ke kaumaha. ) I ka lohe aria o Holualoa i ke>a mau olelo a kana w hme, n i heleli pu īho Ia kona wanna ki, a hiki 1 kona olelr> ani akti l ka wahme a me ka powai "E kah ka hoi, a lohe pu kuu mau makua, na'lu hanau 0 ka aina a me na makiainana a holo ka ole'o, he mea hoi aku no ka hoi. Na keia nuu oleio a ka hunona imua o Apua ma [ua kulou īho la ko Apua poo ila lo a huliu, ea ae la oia iluna a pine mai la ī na ke.ki penei' "Ua ae no au i ko olua manao kaohi, aka, mamuh n ko'u ike ana aku nei i na ao opua ma kai aia he ino nui ma keia hope aku a hiki mai, he mo e Vuki ole ai 1 na waa ke hoi aku, a he u-a nui a hiki īho, he u-a lani polua aole e mahe i na anahula po, a ma lamau ano U e a'u mau kpiki, e hoi piakoii; oi yrralie, a ku 1 ao hoi ke aloha ia piaua, he mea }ls;eia-nvM np <4ua pa keī'ei, appla no hol olua la maua, a ho' iho no hoi, ke dloh3 mai la au ī ka makuakane o olua, a ke kui mai la na maka o ko'u lieea aku Ua lilo na olelo a Apua i mea •o Hotualoa ma e ehaeha ai ka nanao, nolaila, ua hui aku 1$ q rīolua|oa me konamakua a kuka ju no na mea e ai na qa meaai a «a ohua p Apua ma § huli hoi aku ai i ke r \!a moana, I ke koena la a me ia po, ua nui na meaai i hookupuia mai e na aln a me na makaainana, a i ke ao ana ae f aole i kana na meaai ī * hoomakaukauia, a o ia mau meaai, ua hooilua maluna i na waa o na makaainana o Puna, ī loaa ko [akou-o o ka hu h hoi ana ma keala-moana. Aui no hoi ka la, ata na waa ua makaukau, a ī ke ahiafyi oia la, ua nui ka uwe o na a!u opio na makua alu a me na makaai- . lana, no ke kaaw ile ana o na makua alii mai na ain opio mai. E ka mea heluhelu, e oluolu oe e nana ae ma keia- wahi o ka moolelo no ka Apila ma huh hoi ! ana, aka, aohe no he mea ano j nui o īa la, a oiai lakou e huli ana no Puna, ua maikai ke ala- : holo moana a hiki i Apua, a ike i ka maka o ke kane' a me

na makua alii a me na hulu ma kaamana a noho lakou me ka maikai, a e hoopau ae hoi ko kikou noonoo ana no Apua ma, a e luili hoi kakou a nunu 110 Kaunialumalu ma, noko Ukou ( noho ana a hiki i ka hanau aua o na keiki a Luia a m? ka mea* nona keia moolelo Ikawa t noho aku ua h!u opio me na makua ahi, ua hook.iuhua iho la o K«umaU)malu ī kona opu mra, o kana ono mua,' 0 ia no ka i'a kaulana |o na Ko,na he "kole makaonaona."J j j Nohila, ua olelo aku la o i kana kane, he ono oia i ka i'.i he u koie." 1 U;\ eleu koke aku]a o Holua-1 loa me na lawuia me ka upena a i ole lawaia hoolewalewa, aole i, hialiiki ae ka la, ua huli hoi mai !a o Holualoa ma a pae i keawa ( ' a hopu iho la no ke alii Holua-. -lon elua "kole" e kapahliana. 'no a waiho ana imua o Kauma- j lumalu, me ka pane ana aku o ke kane' | <l Eia ko ono la e kuu wahine! E ala e pama " Ae mai la ka wahme, ae, e paina wau, a ua hanaia kana i'a a maikai ke kumiu poi, ka inamona, ka īna, o ke kupenu iho la no ia o ks alnwahine Kaumalumalu i na i'a me na mikipoi ki-i ona Kona a me na m\ktpoi ulu o na Uluowehi, he ono hot kau a koe, a pau ka ai ana ake ke aliiwahme, ua pane ae Ia oia i ke kane. u Ka! ko'u aku la ka hoi ka puu ī ka wai a ka naulu. Ninau mat la ke kane ika wahme: "Pehea?" Ua pane mai la ka wahine i ke kane: "Ko'u aku la ka puu īka wai a ka naulu Pau hoi la ono o'u, a ke ono hou nei au i ka maia o "kaea" ua hete a pala kahuki, a oia ka'u ono o keia la. Pehea la Je loaa ai? i ninau mai ai ka wah'ne la Herlualoa. Ua pane aku lakekane: "Ua loaa, a e hoouha aku au ia Kihiloa ka elele, a nana & heleaku e huli, aole e aui ka 11 hoea mai a maha o ka pau no la o ka ono noiaila, ua kahea ia aku la o Kihiloa, a olelo aku la ke aln Holualoa ehke me ia i hoikeia ae la maluna. Ua ae mai la ka e)ele }|ihi!oa. He-u ana, he hipa aqa n? ka pu nauu, ua qij| mai la Q Kihlloa me ka ahui nuia i Jie]e a kapule mai ka okai a ka pale o luna Hooho ana na kanaka a me aa alu u Eia ae o Kih'loa me tca maia o "kaea" ua h§le a kapule. A mama aku, a mama a ku hou aua imua o ma, a pane aku Ia o Kihiloa. "Fia ka maia la o kaea no ka uka wao-aku o Wa'pio a me W i ka wai lele v Hiilaw§ i na pah, a he manu o-u ko'u me i kuhikuhi, a loaa mw nei lia ono ake aluwaihne. No laila e ala ke aliiwaKine e aj i pau ka ono, 0 Jkeia na oleto mahamaha a Kihiloa imua oko- . na Haku Holualoa, : j Pane mai la ke alu. tl Ua hii ki iioi paha, Ua loaa mai Ia ia i oe ka mama, e waiho iho, aia ■ a ala ae ka hiamoe o ke ahiwaL hine, aiaila, hoike aku, ua loaa ( lea ono ana, oi nonolo hoi ka pu kaihu oke Jaluwahine. Ike ala 1 , ana mai o kona hiamoe, ua ni'nau ae la i ka ai-puupuu; '*Aui hea ka hoi ke aln kane? t' Pane aku lana kahu alii! "Ei, , aku nei la i heenalu, a niaau I hou aku la o Kaumalumalu ī na 1 k*hu: "Ai aku nei ihea?" 1 Ua pane hou mai la na kahu: • 'Eia aku nei i ka heenalu! I ka i heenalu." "O ka nalu kana L mea manao nui, a pehea la hoi ko'u ono?" Ua pane maijla no hoi na ka'hu ame na ai-puupuu: 4< Eia ko 1 ono la e ke alii, ua loaa mai nei, ■ i hakaha wale no la oe a olelo : m&i oe e iawe mai, o ka lawaia : mai no la.