Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 45, 10 November 1911 — O HUA KE ALII O MAUI O LUAHOOMOE KE KAHUNA O KAAKAKAI AME KAA NAHUA NA KEIKI. [ARTICLE]

O HUA KE ALII O MAUI O LUAHOOMOE KE KAHUNA

O KAAKAKAI AME KAA NAHUA NA KEIKI.

Ma keia pii loihi ana a kahi makaula o Kauai ma kona alahele no Piiholo a me Ulalena. Ua hiki hou aku la ka hoike a Luahoomoe i kahi keiki muli no ana e hoike aku ana. "Eia hou ae no ka makaula ke huli hou mai nei no ia olua. He mea pono ia olua e haalele ia Piiholo a me Ulalena, a e holo olua no Hana, a iluna pono o Kauwiki ma kahi i kapaia o Kaiwiopele, a malaila olua e noho ai, a e makaukau mau olua i na mea e pono ai ko olua noho ana malaia. I ko laua ala ana ae i ke kakahiaka, a mahope o ka pau ana o ka laua kamau wahi ai ana, ua hahai aku la kahi kaikaina i ke kaikuaana no ka hiki hou ana o ka uhane o ko laua makuakane, me ka olelo ana mai e haalele kaua i keia wahi a e holo kaua no Hana, ua hooko no kona kaikuaana no keia hoike a kona wahi kaikaina. Nolaila, ua makaukau laua no ke alahele o na Koolau e hiki aku ai i Hana Elua la o ko laua hele ana ma ke alahele a hiki laua i Hana, a hookahua iho la laua maluna o Kauwiki, no ka mea, ua neo ka ai a, aohe kanaka, oia mehameha wale no. O na hale, oia ku wale mai no, a he wa maikai ia o laua e noho ai e mahiai ai malaila. E nana ae hoi kaua i kahi makaula huli pomaikai. Iaia i hiki ai ma Ulalena, e ulu ana ke kalo, ka mai'a na mea ulu no apau, aka, aohe nae he mea kino oia malaila e hiki ai ke ike aku, nawai la keia mau mea kanu, aka, ua maopopo no nae iaia, na keiki no keia a Luahoomoe. Ua iini nui loa oia e hui me laua, aka, aohe ona wa e hui pu ai me laua. Nolaila, ua noho iho la no oia ilaila e ai ai i na mea i loaa. A ia no ka La ke nee iho la maluna o na mea kanu e ola ai oia ke maloo mai la, a o kana hana pono o ka ai wale no. He makahiki a oi kona noho ana malaila. I ka pau ana o ko laila ai, ua ike hou aku la oia i ka onohi i ke kau mai ma ka lewa, hoomanao iho la oia iloko ona aia ke ola imua. Hoomakaukau hou iho la oia e haalele, a noonoo hou iho la oia ma ke ala oia e hele ai a hoea i Kaupo, a maluna oia o ka waa e hoea aku ai no Hana. Ua paa kona manao pela, no laila, ia po, haalele iho la oia no Ulalena a me Piiholo, a hele pololei aku la oia no Makawao a me Kula, aia ia ma ke ala me he me i paiia ae kona alo, pii polelei aku la oia iluna o Haleakala a iho ma-o o Kaupo. Loaa aku la iaia ka waa ma Mokulau. Kau ma ka waa ia po, a holo mai la oia a malalo o ka puu o Kauiwiki, a pae ma Pueokahi. O kona pii aku la no ia no luna o Kauiwiki. E nana ae hoi kaua no na keiki a Luahoomoe. Ua hoike hou no ka uhane o ka makuakane i kana keiki muli ia po, aka, ua hikiwawe ka makaula ma kona alanui hele, oiai, ua pani mai la ka makaula ma ke ala a na keiki e holo mai ai, ua paa. I ko laua hoea ana mai, ua lani aku la ka makaula imua o ua mau keiki nei i ka puaa hiwa paa a me ka moa, ka awa lau, niu hiwa me ka niu lelo, a ua hiki ole i na keiki ke holo, a pau ko ianei lani ana ma ka pu-

le palo. Ua kulu iho la na wai maka o na opio hookalakupua no keia loaa pono ana o laua. Nolaila, aohe hana a laua i koe, o ka hoi wale no a noho pu me keia'naka, me he mea ala o ko laua makuakane ia, a o laua na keiki, a o ka lakou hana, e huli hou i wahi no lakou e noho ai, no ka mea, ua paa ka puu o Kauiwiki i ka mahiai ia i ka ai. Nolaila, ua nee aku la lakou a noho ma Koali, a malaila i mahiai ai ai lakou, a nui ka ai malaila. Nolaila, nui ka u-a o Hana, a ulu na mea kanu, a e haalele iho kaua ia lakou malaila, a e huli ae kaua a nana no Hua ke alii. I ko Hua hiki ana ma na Kona, ike iho la oia, aohe ai. O ka hua noni kahi mea i loaa iaia malaila. Hoea oia ma Kohala ua pau loa na alu a me na ai-alo a me kona mau makaainana i ka make, a koe oia hookahi wale no, a hoea oia ma kela heiau o Muliula, aia ma Niulu, Kohala Akau, a ike aku la oia i ka ahui mai'a e kau mai ana iloko o ka heiau, manao ae la kona ola, i kona ike ana aku i ka ahui mai'a. Pule iho la oia, apau kana pule ana, lalau aku la oia i ka mai'a a paa mai la elua mai'a ma kona lima. Neenee aku a oia ma ka Paehumu o ka heiau, hoomaka ae la e ihi i ka ili o ka mai'a, a o ka ai ae no hoi koe, lohe aku la o a i kekahi leo i ka pane ana mai: "Ai o Hua i ka mai'a! a-i-a!" Ekolu pane ana a ka leo pela, haule iho la ka mai'a mai kona lima iho. Ike aku la o Hua ia Luahoomoe e ku aku ana imua o kona alo, a pane mai la: "Make e ke alii hookuli. E maloo ana ou mau iwi i ka La." O ka hina aku la no ia o Hua ke alii a make loa, a waiho la ke alii malaila, a ke pa ala ka La me ka ikaika, a oia ka mea i olelo ia ai (maloa na iwi o Hua i ka La), oia ke ko ana o na wa nana a Luahoomoe ke kahuna. I ka make ana o ka alii Hua ma Muleuila, ua hoi hou ka uhane o Luahoomoe a hoike i na keiki a me ka makaula no keia make ana a ke alii poo paakiki, a puni wale, oia o Hua. Hahai aku la ka uhane o Luahoomoe i na keiki i na mea pono e hana ai no ke ola hou o na kanaka maluna o ka mokupuni o Hawaii nei, a e mahiai lakou a puni o Maui me Hawaii, apela me Oahu. E pae mai ana he poe wahine mai Kahiki mai, a e hui ana lakou me Kukuipahu, a o na wahine ia a na keiki e hoao ai, a laha ke kumuhonua hooulu i na kanaka o Hawaii nei, a e haule mau mai ana ka u-a mai ka lani mai, a ulu na mea kanu, ulu pu me ka lahui, ua ko ka enemi o Luahoomoe ke kahuna. Aole i pau.