Kuokoa Home Rula, Volume IX, Number 49, 8 December 1911 — KA MOOLELO O KA KAMEHAMEHA I. Ka Na'i Aupuni o Hawaii nei KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA a o Ka Hi'apaiole ma na Kahua Kaua o Hawaii. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KA KAMEHAMEHA I.

Ka Na'i Aupuni o Hawaii nei

KA LIONA O KA MOANA PAKIPIKA

a o Ka Hi'apaiole ma na Kahua Kaua o Hawaii.

Olelo?hoakaka

A o Haalou hoi, ua hala loa oia no ka mokupuni o Kauai, no ka mea, nolaila kana huakai, Oka imi ana ina hoike mai na poe kalokilo mai o Kauai, oia ka hana nuī i hoouna la mai ai o Haalou e holo pu mai me Kikane. A o kekahi no hoi, ua kii mai oia [Haalou] ia Kekuapoi, kana aloha e hoihot 1 Hawaii e noho ai ma ke alu o Kemehameha. 0 keta wahine, o Kekuapoi, oia ponoi ka wahine a Kahahana ko Oahu Mo: i make, 0 keia aliiwahine o Ke'tuapoi, ka mea nana i haku i keia kanikau walohia loa, oia hoi' 0 Pililua oe, o hele lua i Ewa 0 ka hele oe a kau La —ni O Kapakihola, o Lua ia Luamea 0 mea wale īho i ke ku-la 1 ke oneanea i ka wai le-le Molaila, ka oka ka hapuu— lono O ka pai kau nalulu 0 ka pahu īloko o Kekeleiaiku 0 lolani, o ka pueo, kani leauā" No Kalaulani Hanapouli—h No ka welu hau 1 ke kai Kupehu Nolaila ka o Kalopai, o Pu,anakau ka malama Oka malama o Hikileiakakalea 0 Hionalele o ka maka o Ke nulia O Hikinaele o Nauele kona lua Elua laua i ka moana-e Oia kai īke awa o lua o Puuloa. | ka hui ana o Haalou me ke kaikamahine me Kekuapoi, jke iho ja oia 1 ka u'i a me ka nani oua kaikamahine nei ana. He niea oiaio ka lilo ana o ka u'i a me ka nani o ua kaikamahine 'la ī mea kaao nui ia eko Hawaii poa alii. I kona kilohi ana, īke iho la oia, he mea maikai , ole nona ka hoihoi ana i ke kaikamahine i Hawaii. Oiai, oko na u'i auanei ka mea e lilo ai 'i mea e hoohaunaele ai t ka noho ana o na'lu wahme o Hawaii. - Nolaila, aole oia i lawe i ke kai kamahme elike me kana ī mat nao mua ai e hana. Nblai!a, ua manao iho la o Haalou e holo i Kauai, aka, ua lohe e iho la oia, e noho ana kekahi kanaka akamai o ka Papa Huhhonua, ma Waikiki, Oahu, nona ka inoa o Kapoukahi, a Kauai mai oia, Oia keka'hi o na kahuna ike kilokilo, ike kuhikuhi puuone, a he makaula maopopo nohoi 1 He pih ko hoi o Kapoukahi, , i ke kupunawahine o Haalou, a loiao Kaneikaleilani. No keia oaa ana o keia kanaka, 'ua hoopau iho la o Haalou i kuna manao holo j Kauai, a hele aku la oia e huipu me ua makaula nei -o-Kauai | Ika hui ana o Haalou me Ka

poukahi, ua ninau mai la oia ia Haalou. "I aha la auanei ka'u wah» uku īa oe e ke ah?" Olelo aku la hoi o Haalou wahine: "E hai mai oe ia'u i ,ke kumu elilo ai ka mokupuni 0 Hawau i kuu haku, oia ka uku," Kulou iho la ke poo o Kapoukahi a liuliu, ea ae la, a pane mai Ia: Eia ka mea e lilo holookoa ai ke aud un j iko haku, e kukulu i hale no ke akua, a e hana no hoi i na palena a maikai." A ninau aku la hoi 0 Haalou 1 kahi e kukulu ai ka hale oke akua. ' O Puukohala," wahi a Kapoukahi i pane mat ai me ka hoomau ana mai no hoi i kana kamaiho ana. "O keia wahi o Puukohala, aia no ia i Kawaihae, Hawaii, kahi wahi maluna aku o Mallekini. He mau heiau ku-lua keia A he puu oioiua no hoi o Puukohola, no na poe maauWauwa mai o Kahuewa. Oka hale auanei kert nko haku apunf ka mekupuni Aohe e eha ka ili. O ka .maka-ha no ia, a N»uhi ka I'a e manalo ai. Ma ka hoa paio, pau ka pula o 'ea maka, a moe lealea ka po, a puni o Hawaii. Mahope iho, ua hoi mai la o Kikane a me Haalou, a hoea i Molokai, a hui pu iho )a laua me Kamehameha, a hoike aku la no hoi laua imua o ke alii i na mea apau i loaa ia laua ma ka laua huakai oka hoouna ia ana. Ua kukui aku la ka lono i o Keoua Kuaahuula ala e noho ana ma Kau, Hawaii, no keia mau kaua lanakila a Kamehameha, kona pula kaumaka a ma kukoea oia mau la, ahe mea-e ka nini welawela o kona naau, aua nuinohoi kona inaina la Keawemauhili no kona kokua ana ia Kamehameha ame kona uhai ana hoi i ka laua olelo paa (aelike) e kue mau mai laua ia Kamehameha. Ua uhi ae la no hoi ka manao hpohuai iloko o Keoua Kuaahuula, me he mea ala, ua hui pu paha o Keaweniauhih me Kamehameha ma ka ohumu ana e kii aku laua e kaua iaia. Np--laila, ua kupu ae la ka manao iloko ona e kii maoli no oia e kaua la Keawemauhili Ua īke no hdi o Keoua Kraa huula, ua pau ko Keawemauhili mau mamaka kaua a me na pukaua makaukau īkaika elike me Keawekahikona, Eleele, Koakanu, Kalepaiahala ame kekahi poe e ae me' Kamehameha i Maui, ua ikaika loa kona manao kaua la Keawemauhih, a loaa no iaia ka lanakila. Penei ka S. L. Peleioholani hoike ma kana buke moolelo ka kaulima no Kamehameha ma keia wahi: Aol<? i pau