Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 9, 1 March 1912 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-ka Hoao ana me Kaeneulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-ka Hoao ana me Kaeneulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae

MOKUNA 111 IhNmiea <• Hooulumahiehie <u llowaii.

He mau anahulu la ke kali ana o ua alii nei ī ua mau kahu na nei, no ka mea, ua hala laua no Nnhau, Kaula, a hoi mai a' Waimea, a hiki i kai o Hanama ulu, a olelo aku la o Kahaluu i kona hoa kahuna. | "E hele paha kaua e ike i kei alu ala." j ■ "Aole, e hoi no kaua, ī ko kaua wahi," ī kamaiho mai ai kona kokoolua Ia laua no e noho me ko laua mau hoewaa, hiki mai ana keia kii wahme i kane oia no o Kaha luu, a 1 kona liJo ana ī ka wahine a no_ īa. Hanamalulo, a , mailaila aku a noho i Kawailoa, a mai keia kahuna mai ka inoa 0 īa lokoi'a o Kahaluu. ' O keia kahuna ke konohiki o 1 īa waht,a haalele oia i Kawailoa a hoi i kahi o īa lokoi'a o Kaha luu, a hiki i keia wa. j E aui aku kakou no na īke aln ana. Ua ike na kaikuaana 11 ke kaikama, a ua ike no ke aln i na makuahi ī hiki ai īuka o Pihanakalani.

lawa ka noho ana e kuu mmoinoi am, ua aina, ua kn ke kahua a o ka'u olelo īa oe e kuu minoi noi opio aole ou hemahema i koe, a nou no keia kapu, a o ko luaui makuakane ka'u i kii mai nei a me ko makuahine, a pehea ia 1 kou manao. Ua kaulana hoi kou inoa a puni o Kahiki, aole he mea nana e loi ia oe, e ke aln, e ae mai oe j ko mau makua a me ko kaikuahme, e hoi makou no Kahiki kalani o weli ka honua I a ia ka'u huakai ī keia laka hui ! aln i keia po ka lele i waho pehea ia e ke alii opio.

Ua pono īa i ko'u manao i no ho iho au me na kahuna, a e hele aku ana no hoi au i Kahik' ke makemake au, a i kela wa 1 kela wa i puka mai ai o Kauakahialii no waho a wehe ae la i ke kapa hulu manu kapalulu, a i 'na makua no a kau, o ka hlo aku ia no la o lakou no Ulakaa, oi hele no hoi a wehe kaiao, hiki ana lakou 1 ka aina o Hinaia eleele, a he kapalulu ana, puka ana o Hinaiaeleele, a o ke kani ae la no ia o ka Jeo o Hinaiaeleele, ao ka piha mai la oo ia i na manu' Ike ala ana mai ona makua ala a me na kupuna, ua hui ae Ja me Kauakahi, Kawaiopua a me Kahalelehua no hoi, *a ai ko lakou aina kakahiaka, a Iho mai ana o Kapunohuula ame Ka- j hauhko. Ia laua i komo ak 1 ai īloko o ka hale, ua īke aku la o Kapunohuula ma 1 na ahi a o Pihnakalani, a i ka pau ana o ka ai ana a na ahi, a olelo ae Ia ua aln opio net "E hoi ana au, 1 hoi mai kela lanei, no ka mea, oia wale aku Ia no ko ka hale a me na kahu-1 na, mahope huhu mai kuu kahu hanai ia'u 1 kuu noho loa. "E, aloha 10 no, nawai e ole ke aloha īka nna 1 ka hoi hookahi o ke keiki, a no ka nui loa oka uwe ona kupuna, a 1 ka pau ana o ka iiwe a na kupuna, kani ana ka manu polena 1 ke ao popolohua a Kane, a puka mai la 0 Hinaiaeleele a hui kamailioiho la tne ka olelo ana aku 0 Hinaiaeleele.

I ke ala ana mai o ka hiamoe 0 Kauakahiahi, ua ike iho la ia 1 ke ku mai o Pueonuihoanoano ma kahi o na hauna pili jke a kauoha ma hana a ke kiai apau ka hana ua alii nei, a iho aku la īa no kai o Kahalauaola a ku ana ua alu opio nei ma ka puka a ike aku la oia e noho mai ana o Kalanialiiloa me KahauohalaIwaame Kawaiopua, a kahea mai la o Kalanialiiloa: Hele mai e kuu minoino, Poo kapu o Wailua-nui-hoa no ka wai ]am, 0 kuu kapu, o ke kapu o kou hulu alii makuakane he loaa ole ia'u i koha hanau pulua ika lua hookahi, 0 maua iho Ia q6 īa, j Iku i ka-ina-lua hookahi a lele a noa. 0 kua haku nei kai ike la Wailua a puni, a hoopau koke iho la oia i kana kamailio ana. 1 kela wa i hoopuka mai ai o Kalanialoa i na olelo i ke kaiku aana ia Kahalauoiialawa-

"'E kuu pokii, ua jke ae la tio kaua, he 10 1 ka io, wahi-a, ua Kalamaliiloa nei, a o ja ka'u hu akai e hoohui 1 ke aiu opio kaikunane me ke (eaikuahme, a ina nohoi e makemnke e auau kai e hek 110 1 ke kai kumu ula o Ka lehua e auau ai. He mea oiaio la, ehke me ka moe <l kahi kanaka pana īole o Pikoiakaalala, ua ko la wanana . a he hiki aku koe, i ka nuu ka- . pu o Pihanakalani, a eia ke a-ka : ke hekau nei iluna o ka Waikiniakane. I ka pau ana o ka ike ana i i 1 mua a me ka hope (a hui laua) : a i kekahi po mai, ua hiki mai ua hilfī mai la ka wahine aukai o ka moana lipolipo, a komo 1 ana ua Kawelo Naki nei a hui 1 me.ka hanai a me ke alu opio, a ia wa i olelo aku ai o Kawelo , Naki 1 kana hanai ia Kauakahi . alii: i "Auheaoee kuu luhi a me ke ahi o Pihanakalani nei 0 ua

"E hoihoi oe ike aln opio ) Pihanakalani."

Ua ae mai la no hoi o Polena i ke ao popolo, a maluna no hoi ou e kaa aku ai o keia manu o Polena Ike ao, $he noho oia 1 na ao Kaalelewa Ika makaukau ana o ke aln opio e hoi, uwa 1 komo aku di oia iloko ona eheu o Polena, o ka pn ae Ja no la iluna a ndo aku la iio ka aina o lalo, aia emi ana )ho a pih laua nei Ika ilikai, he wa ana no ka pihe o o lalo ona poe auau kai aole īke owai la keia manu nui hulu kula nani a ka maka e ike aku ai i ka ui

a piha ua hulu nei i ke al« oii na ano like ole he nui, Ike kokoke arfa o ua mau alii opio nei, ua hoolei iho la o Kauakaialii na Kaililauokekoa ia mea nana, Aia wa i olelo : aku ai oia; Heaha ka oukou e kamallio nei ia'u, a olelo mai !a kekaht 0 lAkou: "U a lohe na'lii o Kalanialuloi, ua olelo ae e hoonna 1 na kukun, e kii 1 kela mea kani e lawe mai nana, aia no nae a lohe houia ina no Pihanakalani, aole e hiki ke kii, ina no ua meakanialano kekahi wahi e aku, e lilo ana ia 1 ke alii k Ka lamaliiloa."

Ia wa i olelo i olelo aku ai o Aiwohikipua: "E lee alii, ma ka la inehinei, o oe no ia 1 hoi mai ai malunao kela mea nui e :kau aheahe ae ana maluna o na alii o Kalaiohauoia?" "Ae," wahi a Kauakahialn. Aole no \ loihi loa a oili ana a lapalapa no hoi na mea o kela mea nui me ia pii ana iluna a lilo a nalowale. Me ko makōii manao~e~pau~ ana i ke ahi ika lalapa o ua mea nui ala, a he mama no i ka lele ua mea nui ala, a olelo mai a o Kauakahialii. "He manu hulu kula kela e hulali ala a oukou i ike aī." ~

"Ae, hoi, a heaha kou mea o ke kii ole apa mat ia'u e lawe aku e hoomakaikai ia'u 1 ka aina o Hinaiaeleele." Pela iho apau kuu huakai ma j kaikai ia Maui a m'e Hawaii, alaila, manao «*ku Jca hele e makaikai i na aina e. He keiki ui 10 no o Kausk3hialh, wahi a kekahi poe e hookani nei, a kohu hulu iiwi polena na maka o ua keiki nei. ' Okananipaha keia a lohe mai i ke a'o, wahi ana kanaka e noke nei i ke kamailio, no ui maoli no ua keiki nei a lakou 1 ike ole ai mamua.

.1 ka ike ana o Kauakahiahi, ua kokoke laua e ike īa Manoka lanipo, a nonoi aku la ua alii opio nei i ka manu hulu Polena"E wehe ae,oe ī na uhi au e nooha ala no kou fyoahanau ponoi, ai la loaa ana o ua hulu