Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 10, 8 March 1912 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae

MOKUNA 111 HeA'anea e fto<mtumahie!ne «\ no /hni'an'

Ke nana nei na kanaka i kel ano o Kauakahialu ame na kai kamahme oke kai kumu uli o Makaiwa Ua ulu ae la īloko o Kalikoikawao e hele aku e lulu lima pu me ua aln nei. Ua ku ae la ua kaikamahine nei a komo aku la ma ka poai o na keiki kane ain A Ike komo ana aku o Kahkoikawao, he kai kamahme a Mahinui o na Koolaupoko onaaln-o ]K.awainui, he kaikamahme ui no keia, tia hui a lulu lima pu no, ua laweu keia kaikamahme e Kahmamuu wahine moo o Kawwnui, 1 Kai£ua, Oahu. OMahinui, he alii kane ia na Kaliniainuu, a no na hana hookelakek a KUoe i knpua, no Lo hiauipo.i Haena. Ua kauoha maioKihoei kona Kalimamuu, oia ke kaikamahine e noho ana jne na alii o Wailua, a e hoi ae kakou a na-| na i ka )ke a keia kaikamahine, aa lulu lima pu no me ua alu nei me.Kauakahialii, a na keia kaikamahine i oleio aku*> Aohe nani i 01 aku eiike me ki manaiula ka waliwali o na |ima nme ke ala. huihui i ka pou o ko'u ihu e luhe ai i ke kai o Makaiwa, he ui pahee keia, aohe nao aina i ka pakika pakelo i ka mailehuna. He a-ka wale no ka ua keiki a!ii nei, olelo mai la ka nui o na kaikamahine"Hilahila ole maoK no kela kaikamahine, a o ke kaikamahiae keia i honi palua ai i ka lima 0 Kauakahialn." I ka hopu ana aku o ua kaieamahme ala t na lima o Kaua<ahīalii, a huli ae Jla i ke alo o ka hma ana e nana nei la Kaiiakahialii, a olelo hou aku la*. _"K ke aln opio, e noi aku ana iā oe eke alu makohi pua lam o Pihanakalani, e ae mai, i paa kahili aku au no ke alii opio." "Pehea ke ndi a kau kauwa paa kahih, e kali oe, a hoi au a me na kiai hale o Pihanakalani, ina e ae mai, alaila, kii mai au la oe, o ka'u kauoha ia oe e ma lama, e noho oe a hiki mai au, alaila, ilaiia kou hele pu me a'u a me ka ole" | A ma ia wahi 1 o ae ai ka leo kii wai lehua o Kaunalewa, he pahee hoi kau o ka leo o ua kaikamahme ala i ke oli,- | E hoawi mai ana i ka' maka o ka ioo, Ka loht apa a ka ua t Punaluu, Oka ihu kai koe aku i kuu ipo, He hoa ka makahala no ka la.ino, He hakanu ka hewa ke ike mai, Hoko wafe no fa e nu ai ke aloha ef E Kalani e, he mai ana hoi Ika pau ana, emt tho la ke kino wahwah o ua ui ala a Mahintii a puka aku la ua ka'kamahine nei no waho, a ia wa i kamailio akn ai o Kauakahialii ia Aiwohikipua* "E kit aku oe i kela kaikama hine e hoihoi hou mai, mahope

I pepthtia mai' p kela poe mahine " I ke kn ana aku o Aiwohikipua a ka lima o ua kaikamahinc nei a hoihoi hou la mai la no kahi a Kauakahialn e noho ana I ka hoea ana mai o ua kaikamahme nei īmua ona, o ka marrawa no ia o Kauakahialu 1 we heaeaiike kapa hulu manu o ka wa no ia i pn ae ai na kaijkamahine nei a me Aiwohikipua a noho, a ta wa 1 pu ae ai iluna a nalo aku la, emoole noho ana lakou 1 Pihanakalani a komo 1 Kahalauola. | He nune nui īa a na kanaka o Makaiwa i ka Mo ana mai o' kela kaikamahme hoopiii waie,' aohe makuakane, aole makuahi t ne, a he nele i na makamaka a' hoopiii wafe aku no mahope o' kekahi poe, eia nae, iilo kela kai kamahine 1 wahme na ke aln o Pihanakalani | Ia lakou i hiki ai ao Kahalau J aola, a e noho ana no o Kaiapueo, a olelo aku la o Kauakahialn: "E kii oe 1 kekahi o na pa-u, j tau-koa o Kahaieiehua, ī ekolu mai kapa no keia kaikamahine makua ole." "Pehea kou manao, e Peiehala, makemake oe e hoi no kahi 0 kou mau makua?" i ninau mai ai o Kauakahiahi. (< AoIe, he aloha au i keia aina. O ka hanau aaa 1 Oahu' a o ka nui ana i Kauai nei a he manao no ko'u e hoi i Haeaa i kekahi o keia mau la koke iho, a olelo mai la o Aiwohikipua: "Ua lohe au e hoao ana oe me Kekalukaluokewa, a olelo mai la o Pehelehala:" "Ae, ua kit ia ae no au, a he wahine no ka Kekalukaluokewa " 1 He mea ole ka loa o ka lewa j li ka nui halakau a na manu e. Ilele pu ala me Kauakahialii i naj Imanu oa, ou, omao, a Jiwi,a mel Tca manu kiko waa a puha. J Ia noho ana a laua nei e nanea ana i ka nani o ka leo o na manu e mele hke ana iwaena moana o ka īeiewaho, hooemi iho la o Kauakahialu i na alu o i emi a kokoke e pili i na ale o! ka moana. ' O ka hana ana a Kauakahiahi pela i mau no ka haahaa hiki i Kalehnawehe a me Kalaiohauola 1 tke īa Kaililauokekoa ma e hee nui ana i ke kai kapu o ita kaikamahina nei a Kalanialiiloa a me Kapuaokalani la laua i kokoke aku ai, ua 'ikeia mai la Taua nei e ka poe heenalu, a ke leau hoolai nei ua alu nei o Pihanakalani me ke kupunakane me lienkikalani ka opua welo i ke kai pohina, ake wa nei ka pihe uwa a na pee heenalu o Kalehuawehe t ka po hai o na manu like ole i kahi heenalu a na kaikamahine, a na na leo pihe i hoala aku i ka hia , moe o ke kaikamahme alu me ! kahi kahu. E hoala ana e ka ua ula pala nono lehua e ala, eia ka nani Ia :|e wa nei i kou alo alii, a pupuu

boolei loa a ku ana ivsraho f a ike a ani peahi na lima o ka newa pehi puahau, maka onohi ula i ka ht,ohene a ka ihanu pUipilU ula lohe lau o Kaipuhaa. ,1 Leo kahea a kalanī, ehe mai hoie. A na'u, kahi manu au, e kuu haku kui pua hala pala-a , lei hala maka oehu o awili ika halapala e. | I kela wa iku iho ai laua nei mawaho o ki nini o Kalaiohaii l * ,ola a pili mai la ma ka paepae | mawaho, a kahea mai la ua alii nei ia laua nei e koino aku i ka lanai o waho. j U? hoole aku la o Kauakahij alii me ka olelo ana akuS 0 kou makemake ka maua i pih mai la mawaho o kou pae humu nei, ama he makemake ke aln ī manu o ka aina lewa, a kn mai?" u Ae, na'u kekahi manu," wa hi a ua kaikamahlne alii i pare mai ai. i la wa i olelo aku ai o Kauakahulu* "E hele mai oe nana ī kou makemake eke ahi Ike aln no a pill ma kahi o Kauaka hialu o ka lalau mai la no ia o Kauakahialii a lele ana no ka lewa a hiki ī ka hale alii o Kala nialuloa ma aku ana mawaho, i a olelo akn la o Kauakahialii ( i ua kaikamahine alii nei: j "E lele aku oe a lawe mai i manu nau." | Ua ike mai la o ,ma i ke komo ana aku o Ikiild£ kalani a hui iho la tne ke |Brb Wailua. I Aia no nalii op,p ke noho ala Ino iluna o ke kapa hulu manu j a ke nana nei na aialo o ke alii ī ka nani o Kalaiohauola, oiaī, aole he ike mau mai o Kaililauo kewa ī ko Kapuaokalani ma wa hi, a o ka olelo ae lano iao Ka ūakahiahi"E noho oe lanei a kii hou mai no au īa oe, e hoihoi nauaae au iaianei i kauhale okai o Kalaiohauola, īa wa i wehe aku auno uka o Pihaaakalani a hoonoho ika manu, a mai uka ka hoi ana a hiki i kai o Kalaiohau ' ola i ke kai lipo. I ko laua hiki ana aku me Ikii kikalani, akahi no a ike pono mai ka poe oka hale ia laua nei, a olelo -tnai la ua poe nei īa Kauakahialii: "Owai hoi kou mau hoa ī lele pu ae nei me ka pohai manu a iiaila aku la inakou a hoi mai la i ke kani lealea o na manu akoakoa no, e puulu nui ala 0 kela ano ame keia ano, a he maikai ke kani a ka m&nu wahi a Kahalelehua. j I aloha mai no ko Kalahiki 1 poe īa oukou a me Kahaleohai Ima. "E Keakalehua, a kakahiaka o ka la apopo e hele pu ai oe me a'u na ka aina lewa." , Ua ie mai lanoo Keakalehua, a pehea ko Kawaiopua ma nao. j "Ae, he matkah no ka manao 1o na ohana o hope nei no na olelo a Kauakahīalu " I E noho kakou eaiī na pono o Pihanakalani nei a he aui nalu ke hiki mai a no ka ama lewa aku ka nui o ka nouo ana', a he mea maikai ia ina olelo a ke alil opio. I ke kakahiaka ana ae o kahi la ae \ haalele ai o Keakalehua ma īa Pihanakalani, a pau loa mat ko Pihanakalani poe no kai o Wailua Ike alii opio 1 hoea aku ai, ua hui iho la o Kauakahialn me Kalanialiiloa, a olelo ' mai la o Kalaniahiloa. i "Kauakahialii, iohe mai - au laweia o Kahaieohai e Hmalaeleele." : " Aole aana ī lawe na'u no i lawe aku nei, no kona makemai ke hoi e ike I 'kela aina,'* wahi i aua aln opio nei i pane aku i au