Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 12, 22 March 1912 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae

MOKUNA 111.

HeXanea ? Hoonfumnhifh\c <ti no /iaioaii.

Aole i ae aku ua kaikamahi-! ne nei. Ik» pau ana ona lea-j lea o ia la a aui ka la, a iawa i oleto ai ua kaikamahme nei i ke keiki a\ii: j "E, auhea oe e keik? alii, e oluolu mai kou kulana alii opiopio e hookuu mai ja'u e hoi i kai o Waimahanalua, o ko'u wa ( hiiae hoopili aku 'ai, a olelo mai la o Aiwohikipua: "Aole oe hoi no ka; o Waimahanalua, e hoi kaua no uka 'o ko'u wahi." "He manu no kau i ninau mai ai ua kaikamahme nei la Ai wohikipua. ' "A(*ie a'u manu, o ko'u mau kaikuahine wale no a me na ka hu wahine o'u, o lakou wale no a o kaua aku no hoi." I "E ke ahi haku o makou, he wahi ninau ka'u la oe, wahi a Aiwohikipua, a peneij "A pehea keia manu a kaua ) ( lawe mai nei?" j "A, heaha ia mea ia oe," wahi a Kauakahialii E,.ko'u ma nao, e waiho kaua 1 kou kino pela, maha o huh mai no kona kahu hanai." "He manao au, na'u e hanai keia manu a kaua i lawe mai nei, a na'u e hanai ka kaua manu makua ole, aole nau e maI haoi e kona makemake, nana !no e īke la kakou a pau,' ina he mea ia e pono ai." Aole he pane mai ke alu opio t a ua naana oia no kekahi o kona mau kahuna e makemake ana i | wahine na lakou, a huh-aku ana no īa i mau wahine oa na kahuna ona, a pela no kona manao nui, oke oki mai la no īa o ua a ia manawa i olelo mai ai ua kaikamahine nei ī ke aln opio.

"£ Naueikaaihoopau, ua makemake keia keiki momona ia oe e hoi e noho pu meia, pehea kou manao?" "Auhea oe eke aln, aohe aln "hanai nalo, ooe kai manao e Kauahoa o ia mau no ia e waiho ala i ka pali hookui o Hanalei." Ua a-k&aka nui ae la ua poe nei no na olelo hookau a ua kai mahine nei, a olelo ae la oia; "Auhea oe e ke alii, o oeko'u makamaka i hele mai mahope ou, a ina o kou make makemake ka'u e hooko me kau haawi ia'u 'nana au e ai mua ka luhi, ua hiki no, a ma ia mau olelo a ke kaikamahine, ua noonoo īho la io Kauakahialii 1 ka olelo a Kaleimakalehua. I He mau olelo ku no i ka na-

m, a maemae, ina hoi nana \ ha ' nai, aole ua nui kahiko no, ua laukoa na pali opihi 1 ke kui i mauia Eke noi mai nei hoi| keia alil a kiua ia oe, e pono kaua e hooko aku, aohe kane hanai nalo," wahi a Kauakahi-; alu. { "Pololei," wahi a Kalapueo a 0 ka manao no la oia kahuna e Ulo iaia o Naue, Ja o kona noi aku la no hoi ia i ke alii opio, a nana rpai la ua kaikamahme nei Ike alu opio, a oli mai la o īa i ke me!e penei: ! Kuu alii, kuu haku,

i ka ua u!a o Pihanakalani, Ke h» ia mai e ke kai o Kalehuawehe, O ka ahti a ke Kmau Mahamoku, | O kuu aloha īka lani kuu-a j Lauae o Honopou, A he kane ka mea aloha i lohe oe, He_Lam hala iluna na ka Waipao, | Aohe wa mahana ka uka o | Waimea ī ka lai-e. | Ike kuu ana iho o ka leo o Ike kahu'i pololei a me he mea ala e lilo aku ana ka puuwai o [Kauakahialn, a he akamai maojli no ī ke oh, a ke oni wale ala no o Aiwohiki'pua, ake ikewale ala no o Kalapueo ma i ka maeele no ka maikai o ka leo oua kaikamahme ne: Ia lakou no e noho aoa, a hoea ana ke kanaka kn ja Aiwo hikipua no ke kauoha a na poe heenalu o Makaiwa, na alii kane a me na ahi wahine.

I kela wa olelo ae nei o Aiwo hikipua i ke keiki ?lu, a o ka wa ia i puka aku ai o Aiwohikipua īwaho me ka elele i kn mai ai iaia. • Ia laua īwaho, ku ae Ia o Ka lapueo: E kuu alu, na'u kela wahme, apela no wahi a ke alii opio, a i ka hoi ana 'mai o Aiwohikipua a olelo mai la ia Kauakahialii* "E, auhea oee kuu aln, e ma lama īho no oe ī ka'u aloha a'u 11 noi aku la ia oe." I Ia wa ī olelo mai ai na ahi I opio nei, a penei hoi ka'u

"Aohe au kauoha wahme Ima hope ola ko'u manao, e noho keia kaikāmahine i siea hula no Kahalauaola nei, pela ko'u ma--nao, he mea loaa wale no ia oe wahine eke aln, a o īa ko 1 u mea ī lawe mai nei no ka hale hula nei. Ano keia ku īa ana mai la oueke aln, .nolaila, e hoihoi aau au la oe a noho oe ī kai o Makaiwa." Ua ae aku la no iioi o Aiwohi kipua, a o ke kau īho la no {[ia o lakou a ekolu ma ka bulu lele o ke aln a noho aka ī kai o Kekalukaluokewa.

Ika ike ana mai o na keiki aln ame na kaikamahine aln aole l hoi aku o Kalemikalehua me lakou, ua ninau okoa maoli mai la lakou ia Aiwohikipua "E, auhea aku nei h<s ke kai, kamahine a oukou, no ka mea, ua liuU iho nei ke kane a anei, J a ua olelo aku nei makou aia ) ( uka o Pihanakalani me ke aln | opio. |

Ke hoolohe nei o Kauakahialii i ka olelo a na kanaka o kai, he a-ka wale no ka ua ahi nei no na oielo a na aln o Makaiwa ame na kan*ka, 1 kela wa 1 olelo aku ai o Kauakahialii ia Aiwohikipua"E lele ana au no Hanalei i keia koena la a boi naai no. I ke kau ana no o ra a'ii opio nei j iluaa, o ka lele aku 'a no ia o I ua alii opio Ma ia wahi i īke mai ai .ke alii o Ef I ''' Q uokekoa i ka lele

«h* h* * itiib ml h m\ W (iati w* n KoolaU, a 'm.HāO ii« )tilkßt hwhii# t k.upuhi anm & hol 'nai IHa KalaHipUui U.t hiki m o Knilakahialil I knhi o Pikoiakaaiala) a bni me nft >nakuß, a ia wa i ninau aku ai o Kauakahlalii ina makua: "Auhea o Pikoiakaalala?*' - Pane mai la na makua: Ua hele no i kana hana o ka Juk« i na ro!e o Kauai net " <l Ua kamaaina no oe i keia j wahi keiki lae puu,'' i mnau mai ai na makua o Pikoiak'iahla. I "Ae, i Mahanalua ko maua wahi i hui ai, a 61elo aku la a KauakahialnE hoi aqa au, a o kona kau ae la ho ia, a lele ana no Haena a īaia i hiki aku ai, u% ninau aku U oia i na kanaka: I E, auhea oukou, owai kela kaikamahine ui loa a'u ī ike aku nei?"

0 Kaililauokekoa ja, a o kona makuakane ke alii konohik, 0 kei'a ama o Kauai nei, a o kana kaikamahine ia, a heaha ka pih ia oe a me kou naakua," 1 ninau mai ai lakou. "Ae, o ko'u makuakane ka hope, a o kona makuakane ka mua." "Auhea kou makuakane, i ni nau mai ai lakou ia Kauakahialii." "Āia aku la no i kauhale me Hinaiaeleele ma." "Auhea oe, o ka hulu au ī haawi aku la e hlo ana no kela ' hulu *ia Leimakani, a e hoihoi ae no īke alīi o makou, ua Imal Jano i ko wehe ana ae la 1 ka hulu. Ia Kauakahiahi e makaukau ana e hoi, ku ana na kupuna a me na makua apau. He poha ana o ka malamalama ī ka lewa a halulu ae la ka aina. Ua olelo mai la o Hinaiaerleele: "Alia.oe e hoi, e hele ae au e | hui me ka elele a na ahi o na ao uh o ka lewa o Kulanihakoi, ā e kah īki oe 1 ka bele ana o Hinaiaeleele ahui me ka manu hulu kala e makaukau kaua no na ao uh pa j nopano, a la wa i olelo mai ai Ika manu-kula:

"E pono oe ehoihoi i ke keiki 110 PihanakaUni a noho aku a hoi mai oe. Ia Kauakahiālii no a hiki 1 kahi o Hmaiaeleele 'ma e noho ana, a olelo mai la 01*: "E hoihoi aku o īanei īa oe a noho aku ōe, a hoi mai no ko kupunawahine. I Kauakahialu i kau ai, a noho Ika pela uhi wai kula o ua manu nei, a 1 hoo kaht no kani ana, ua nalo aku a no ia o laua no Pihanakalani,! a olelo aku la oia i ke aln opio ia Kauakahialn "E īho kaua no lalo e nana ai i na poe Makaiwa a me Kalehuawehe. Ia laua i īho aku ai ilalo, 'ike aku la ke aln opio 1 ke ani peahi mai o jna lima u Kaihlauokekoa, a ke wa nei ka nul o na wahine tio keia m«a nui e nee mai nei me ka nani o na kulu kula. Ika ohana o ke alii opio e noho ana me ke aloha no ka moopuna, apela ao na m*kua,.a ke kahe nei ko lakou mau wai | maka, a pela na ohana i paU aku i ka laweia e "Hinaiaeleele no kona ī loko o r>a pohai ua koko a me ka noe i piha i na manu like ole a koe ka manu hulu kula. '0 ka manu hulu kula ka ui maalo ī ka po o Hokju a me Ma healani e olelo ae ana ka manu hulu kula o na lani eh}ku, ka makia nana i pani ka wai kapu > o Kulangbakoi nona na ki kula_ ehiku o Kanamonapua i l'ke aku i ehiku o na pua kula ī hooluuii t • na vr«i kula like ole.