Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 18, 3 May 1912 — MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

<A ka Nani, Pau KE Kua Mahima kk ma)-Imi 1 Kana m MA NA AUS KIWLOLOA 0 KA MOANA-Lo\\ 0 LI'UKIA KA OHIA NofiCaKA Mu.ll OKA P(T A Hu'iw'l KAWMOWMIOA® HrAV.MOI.KOKV IKAIKA LU" Kl'lA NA KUPUA 0 HAWM» NRi- Hi<H\ mv n PoiuUlHl 0 KONA HANADN\.

[a luuile ;tna o Kalmia mai ia iho a pa i ka honua ua ka- , & ia \va ī holo koke i at o Kinu.ihi a na k.maka o tia niakuahme i hoopaaia ai e kniiLi, hapai ae la ou u ;ou a lioihoi aku la no lūna o waa, a wehewehe ae la i ke ula i hoopaaia ai lakou, ala'la, io hou aku la oia no uka e na hon ;\i i kona hvvi p.\\o U,t tke hou akn la no oia i.na ku hou mai ana no me kon.» iu Koa, he 20 ka nui, ua mauikan lakou me na ihe, na aa a me na mea kaua no apaa ta nuinawa. 1 la ik" nu m.u o lakon ia Ku ia!u e ku ana i ka aeone, la wa ikou \ kaalilo nuu ai i ka lakou uu) the, ano Kalama hoi, ua ahu pololei hou mai la no oia 1 kana ihe ma ka unuuinui o ka ueu a kakou, o keia niau īhe a >au a keia poe koa o Kalama i meia pu, ua hlo la n\du ihe i vai auau nona Oi noke hoi lakou i ka pahu ne ka lakou mau ih<\ a pau ia, alau na maa pohaku a lakou, ■>i n >ke no hoi a pau na maa pohaku, o la mau no ke ku a Ku > nlu me he kia pehaku ala, h n > keia ike mai o Kalnra ame ni'au ī ke <u .'ku no o ka eieu a kakou, nolaila, ua ka hea houii na koa, a o la hakaka gtu a I. kou, lie hakaka pujlu, oīa hoi, ua le!e kmo maoli bkou me ka manao mi la haka-

ka e pomo ai oia, eia nae, ua ]i!o ko Likou mn me ko la kou lehulehu 1 mea ole loa )a

Ua hoopa \\ale mai la no oia 1 kana l<jau īhe ma ke poo o kela a 11 -e keia kea, a ahu n{.ikaki iho la m<i kj Jtone, a no Kalama hoi, ou kana 1 kiloi 1 ka mo a ia, aohe wahi koa o ka aoao o Kalama ' hoopoinoia e K.uaia ju, ua. hoomoe wale no oia u la kou i kd honua, a kona īke ana ua lele kona hoa paio i ka moana, ua huh ap la oia a hoi aku la a kau iluna o kona waa, a kena iku la i na hoewaa e uli a e hoopelolei no ko lakou huli hoi aaa Elua no mapuna hoe, i ke ko iu a 1 ka eha no hoi o na mapuna hoe, kamumu ana ka )hu o na waa no ke awa o Apua Ke uhi «ila no ka ohu a me ka noe, a īa wa i lele ae ai oia mai loko ae o kona waa a hoi aku la no kona halau. Ua kn ia o Apua ma e iho no ke awa, a i ko lakou hiki ana ī ke awa pae waa, ua jke )ho lakou la Kaumaiumalu e moe ana no ma ka pola o kd waa, a la wa i hapai la ae oia a hoihoi la mai la no kauhale, a mamuh 0 na lamilomi a me na opaopa la an-i, ua loaa ka pohala ia Kaumalumalu, a ninau ae la oia 1 keia ninau "Eia la wau ihea?" Ua pane ia aku la "Eia no oe īloko o kou hale maa mau." Ia lohe ana o Kaumalumalu i keia mau okla, ua puoho ae lā oia iluna, oiai ka leo īkuwa o na makaainana e 010 ana ka pibe no ko lakou aluwahme, no

ka mc.(, ak.ihi uo L\ku« a īke hou i.u.i, a mn:\u hon ,ie h oia i k«iu nmau Nawai Ja hmii \ hoopakele mAi nui ka pomo i loaa i.i'u ma kuu aUhele ī heie mai nei ( no ke kn am !n rf i i kau keiki muli? ' Aohe x\d.e he mea hookahi o i pane ak» no keia nmau a KaumaUunalu, no ka mea, aoie tio he poe i lohe no keia pilikia i loaa laia a me ka mea nana oia i hoopakele, aka, o kona niau makua me kana keiki a me na hoewaa wale no k.i poe i hoom.iopopo la rtuu pilikia a o ta no ke kumn o keia pane ole ii ana o k.ma nin.ui

1 k.i p.ui on<> o ka iakou uwe ana, »ir hpolaieia mai I,» na mea ai o kela a mea ken ano, ai iho I U ke viliiwahiae ain ton.i, apeia no ho; me kona tnau hoewaa, kona mau hoa alo pomo hoi o ia jla I Ia wa ī huli mai ai oia a hoike ae U i ka moolelo o kona holo ana mai a me ka paa īa ana ona 1 ka hopuia e keia poe kanaka a e hlo ota j wahme na Kalama, ka nui o kona maka'u' me ki hooie mau ana aku no, hoi i kana koi ehke me ka ka-i kou i ike ae nei maluna, ke ano o kana huakai i holo mai nei no ke kn ana niat i kana keiki mu-! ii loa, e holo pu meu no Kona i e hui pa ai me kana mau keiki niua e īke īa lakou īho ! No keia mau olelo hoakaka a Kaunialumalu, aia kona mau makua ke hoolono nei me ke akahele me ka pane leo ole aku, a i\mau hou mai la o Kaumalumalu i na makua

aku, ua kuhikuhi aku U o Apua i ka uia mai o iuna o kaupoku oi ka hale o Knaialu e hiolani mai| la me ka paa oka punohu amej ka p'o mai o na anuenue malu-j na pono ; Ikeiaikeana o Kaumalumalu ī keia mau mea apau ana e īke nei, ua hooho ae la oia me

ka leo nui "E mama' h mama hoil' Pau kela hale i ke ahi, e pono e holo akn e hoopakele ae \ ole e pomo ka mea nona kela hale, ua noke ae la oia i ka uwa aj hanapilo ka leo, a na keva hana' pilo o kona ieo i hoopau ae > ko na uwa ana, a o īa ka Apua 1 olelo aku ai. | "Ao!e kela he ahi maoh, aka,! 0 la ka nani o ko keiki, a moo-j puna hoi a ma.ua, a! na keia mau oielo hou a Apua, ī hooki ae i ka uwa ana a Kaumalumaiu, a ua hke oia me ka 1010 ka waii>o om oie iluna o ka 1 paepae puka o kona halau e no-

"E papa ame mama, owat ka īkaika. nui nana i hoopakele mai nei ia'u mai kela kupu ino mai a'u t maka'u ai a kau hoi ka weh malia paha ua ike olua?" No keia nmau hou a Kaumalumalu » na makua ona, ua ea ae la ke poo o Apua iluna a pane mai ia \ ke kaikamahme me na waimaka e hiolo ana ma kona mau papalma: "E kuu luh) o na la heu ole o maua ou mau makua, oani īa ua nmau mai la oe ī ko mea na

na oe 1 hoopakele mai keU kupumo mai, i hai aku wau īa ce 0 ko keiki no la a olua i rlelo aj e kiloi i ka moana, o ahna auanei au mau keiki mua, a n\ai ko la mau olelo a olua, ina aole au 1 kji aku i ko keiki a hanai me

ke kunukunu ole, ua hanaia ia e maua me ka puu ole, ua nui, ua anana, ua loa, a ua īkaika, a oia ke keiki ui nana i hoohaahaa ī ka ui a me ka nani o au mau keiki mua, o lakou apau ko lakou nam a me ka ui ekaulana mai nei a o\ua hoi e hoopunaheie mai nei, he palewawae īa' na kuu moopuna, a keiki hoi au, au hoi i kt\ mai net, aole au e ae koke aku t keia koi au no ka maua moopuna, ata no iata ka ae o kona hele a me ka' ae ole, nau no ta e hoike 1 kou manao īaia, a eia kekahi, e h'o ana ka U\ o keia keiki au i mea hoehaeha aku i kona mau hanau mua, a malia o ulu mii kekah

mau manao hHuehu no k&'u mo° puna a lilo i kimu paoHioni no iaieou" f "Bia hou, e hoolohe hou mai' oe e kuu kaikamahme. Ua ha- 1 nai kapu no nuiu i ka nuu.i. moopuna, .\ole e» k.iu ke «-kai o kekahi mea maluna ona, a u\a e k.»« ke ,t-ka o kokahi me»\ ki»o ol.i, he mako wale no kona hojTiw, a lm lM pah.i o hiki ole Ki wko nuUnu i kei.i mau k.ipu " iNo kei.i uuiu olelo .1 Apua ' ° kan.i kaikam.Unne, ua' pn ae la ka wela o ka inam.} ilo ko ona, ,1 p \ne mai la i na m\kua | "IU lohe aku nei au i kau' mau olelo e mam.i, hp vn ka, keia keiki v \\i, a moopuna hoi ,i j o)ua e hiki ke hoohaah»a laka ui oket.\ poe a'u .\tne keialeeikiau i olelo hou mai ikm, he pale haiu | ka ka ui o kela mau keiki a'u no keia moopuna a olua, a he oiaio anei keia a olua e kamailio mai nei, a i ole he mau olelo ! pai wale no paha " Pane mai !a o Apua "I kumu nou e ikemaka ai ī ka tii o ko keiki, e hahai mai oe' la'u a puka aku kaua iwaho, I alaila, nana aku oe 1 na hale a kuu moopuna, a ilaila no oe e ike ai i ka nani ame ka ui au e hookam ai apau ko aho " He mea oiaio, ī ko laua puka ana aku no waho mai ka halau

ho ana, a huhu wale akahi no a hoi mai ka noonoo kanaka iloko ona, a nmau hou aku la i kona makuahme "O ka u) )D anei keia o kuu ' keiki muh?" Ua ae aku la o Apua me ka olelo ana aku i ke kaikamahme. " Oia ka nani o kuu moopuna au e ike aku )a ī kuhke ehke; me ka'u i olelo mua aku nei wj oe a o kou ikemaka keia e kaikamahine i ka ui a me ka na, ni o kuu moopuna." j "Ua ike io aku Ja au i ka uij q kuu keik., a ua pau ko'u ku-1 ' hihewa," wahi a Kaumalumalu j .'t olelo aku ai i kona makuahme. ' a owai hoj ka mea nana au i ' hoopakele mai ko'u kupapaia ( ■ 1 ana e kela kanaka mo a'u hoi e

maka'u mau nei i kona ma« he- ( a leUelena, oiai, ua nmau mua aku i nei au la oe no ka mea nana au ' j hoopakeie." i l No keia mnau a me keia mau 1 olelo hou a kana kaikamahine I ua pane mai la ka makuahine i no keia ninau a kana hiapo: "Nani la ua palua mai la kau ! nmau ana la'u, ke hai aku nei : 1 au ia oe, o ko keiki no ka mea 'nana oe 1 hoopakele, aohe kanai ka e ae," I i Na keia mau olelo a Apua ,' īmua o kana kaikamahine i hoo- > hamau aku iaia, aohe pane !eo, o īa okuu wale iho la no a hala he manawa loihi, akahi no a pa ne mai ī ka makuahma: ,