Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 19, 10 May 1912 — MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehu. [ARTICLE]

MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehu.

Nona ka NaKi, Pam kf Kua Mahina kk aio U u i K aih IPO MA NA AIR KVUOim 0 KA Mo\N\-L(U\ 0 ] t»l» KIA KA OIUA NOUO \ KA Mal U u Kl Pl>.\ HmM \n > i kA WAI UA K \ Hl\p\iul,K 0 K tk \lk\ Lli. Kl'lA NA KUVUA 0 HAWAII NKI - HPK! \ NA Mi-\ Pom" UIHI 0 KON \ HANAI)N\

Ua tucati aku li ka nwku.ihi tte rne ka hvii ole akvi ī ka hain,\ 0 ka nmau a Kaumalumalu "l'a kukulli mai n?i oe i h.i)e no kuu moopwna?" Ae mai la o Kaumalumalu, ae, ua paa ka hale." "A eh a haie i p«ia, ehia mu<i eln t ha!e ohua, ehiahale aipuupun? 1 ' i ninau maj ai o Apua Pane aku la o Kaumaiumahi "Kai no hookahi no la, hooka hi oo (oia ka moa o ka h.)le), hookah) no hoi tu!au i h I u ahi m e hana ai a nui " "I na pela kau o]elo, aoie oe e tke ana 1 ko keiki, no ka mea, he eem keU, he knpaianaha, a he? kmo papilua, nolaila, e l.iu, e lau ki nuu a pela no hoi na h»!ui" Ia lohe ana o Kamnahmulu 1 ken mau olelo a Apua, ua kjhah.i loa la kona noonoo, a ua hlo ī liana nui nana keia mau a kona makuahme ana hoi e J»he nei. Ia laua no e kamakamaiho nei, i'<eia aku fa ke kuakea o ka lepo, a-hooho ae )a m kan.ika me ka leo nui "Sia ae be elek knkmi kf holo mai nei Aole \ liulni *ho ku ana o Kihiloa imua o Kauma iumalo, i'a iieīe ki hou a k haehae l ka ili, a ninui aku la ke aliiwahm? "Ka hua i ks He kaua ko ka aina, au la ke lukuia ata naMn a me ni m ikaamana Ke hele ae nei k i iu ku a hiki ī Kapalilm, i ke nee mai la ī o kakou ala, a o īa 1 kn mav la la oe e hoi, o U ke kauoha a ke alu kane la'u a we au mau keiki, a ke hooma kaukaulana mam.ib ktiua (X ke ahi, a ke nee «la na puali koa, a i na Ulv\ o Weln iluh ke kahua hoolults o na ken, o kipi aia ke hoouln ai.i ī Knkmopae " "Owai keia kipi n ka auW i nmau hoii ra.« o Kaumalu malu ī ke kukini Pane aku la ke kukmi "O Kalama, ka numn o Keei a me Napoopou " "He kanaki la pehea?" i ninau hou mai ai o Kaumalumalu tke kukini i l 'He kanaka nui kiekie, ekol» 1 a hookah] kahaku ka Jai3la, a he hma muumuu nae " Akahi na o Kalimalumalu a hoomanao o keleanaka no la nana oia i hopu pio, a nmau hou o Kaumalumalu i ke kukini* Pehea kona ihu i kau ike aku? _''He upepe, he peleleu a paka ku o mua o ka ihu." Maopopo loa īho !a ia Kauma lumalo, he oiaio, o ke kanaka no la nana I kupapa laia me ka ipanao e loaa ana oia iaia, a pane mai la ke kukmt ma ka ninau ana aku "Heaha ka huaolelo a ke ahi a huii ae au ]iot oi lahilahi ke kaua, o paa mai ke alanui o ko'u wahi e hoi aku ai." Huli ae la o Kaumalamalu a ninau aku la i kona makuahine* "I «"ha la ka'u hua e pane aku at i ke kukini?" "Alia olua e paulele 1 ka haa

tj wi i ka huaolHo, f pn ,u'.iu e ' j mnau i ko koiki a loas nut ka pane, uhila, .ui ho/m.u a ha'i ■ aku au ia ot ua '' "Ina hui ha ptl t, o kaua like jaku no i īke aku lu.i xti i na ma o kuu ket ' i uielo mai ai '■ o Kaumalumalu j nukua- ■ hine "Alut oe e panlele e ike i ko keiki, 3ia t hoi mai au a loaa mai ka ae, al.ula, ike i..u ''i | "lnt pe!a, un pnno ae la O !ko Apua ku ,»e la no u a hele aku h no ka hale o ka moopuna, a hvn we Keakakilohi, a ni nau aku !a o Apua i u.v "Auhi'.' ka moopunaa haua?" Paneiiiaili o Keakakilohi. "Aia me nt kaikuahme kahi konane ai, he mamo kon uia," \rahi a Kt\\kakt(oht \ ninau mai ai | "Ae, he muno ko'u i ka moo puna i k.un, ,i ma pela na'u e kn .«e " Ku am ke kahuhanai imua oj Kuaialn Le'e kt)ke ae la ka oih o ka hanai aiu, a ia wa i ninau koke nui .u oia īa Kenkakilohi "He aha kei.l pihoihoi o kou mau he iehelena e KeakakilohP" Pane koke mas la oKeakakiio bi laia "Ua makemakeia oe e ieuku Apua " "Ae, hoi aku Ua oili aku [a o Kunalu īwaho a hoi aku !a A laia i heea aku ai imua 0 ke kupunawahine, ua nmau aku la o īa "Heaha keu pihoihoi ou e kuku?" "Heaha mai auanei hoi kau e kuu moopurM, he manao kauma ha me k\ luuluu o na makaai. nana on kupuna a me ou man makua, dia la ke ulupaia mai la e ke kanaka no nana i hma nui 1 ko makuahine, au ke lukuia ah, a pehea la ka pono?" Ua pane hou nku la ka moopuna "Kai no ua make ua kanaka nei a'u i kiloi ai iaia i ka moana, eia ka, ua ola hou mai la no, ua loaa paha i ka waa lawaia hiaku a i ole i ka waa lavvaia a-hi, a aa lakou paha i hoe mai la laia " Ua hiki, na'u aku ka hana, po popo na iwi ona i kaulai la i ka la, nolaila, e hoi aku oe a olelo la mama a me ka elele, o Puna tio keta noho īho, aohe ala e hiki ai ke hoi, ua piha ka moana i na waa o ka poe kipi, a ua piha pu ke alahele ma ka aina ī na koa, noiaila, he make wale no ma na ano apau o ka poe kue aku, a ho kahi no hana pono, owau no ke alo ae 1 keia pihkia o'u mau kupuna. "Ui ike nd oe e kuku i ka'u, mau hana ikaika, a me na hana kupanaha o ko'u mau la opio, a 1 nolaila, e hele mua aku oe e olelo i o'u mau hoewaa e hōoma kaukau \ kuu waa a me kuu mau mea kaua Aole e napoo ka la, hoea mai no wau ou. E 'malama īho-oe īa mama a me ' kn h\e\e KihUoa a hoi mai au. ;' J ka lohe una o ke kupunawa hine i keia mau olelo a ka moo- ' pvma, ua hele aku la oia no kahi

o na hoewaa, ua makaukaU ba mea, apau, i hakalia wale ttc) la Kuaialn a hoea aku^ > Ua hoea aku la ka eueu aka kou me kona ihi kapu o ke koa a me kon«i kapukapu ahi a kau Wa ka pola u ka w.u holo nui ],i l.ikou Uko lakou i liuea aku ,»i maw.iho ,ie u Kupua, iu walo no i na w.u k.uu ,) <■ kali niai au.i u k.\ liwi aku o n,t l "'>i Kau ,tkti a !nki pa!ivj i Piuia, o ia k,t manao ota kali an.i malaila 1 k.t ike an.i o n., waln hoe \v u i keia m.ike o lakou, ua hoala aku |.i n.v hww.ia t,v Kvtaulu nio ko k.ihoa ana īho: i "iM.uiei o moe nei, eu ka ma ke o kakou la ua kokoke loa." Ia wa i puoho koke ae oia a olelo aku U i tia "B hoopololei olu«J i ka waa o kakou a o Hoopuloa ke awa, a maiaila e p,te a i, a ke lelej au no uka, alaila, holo olua no' kahi o kuu kupunawanine o Ka awaloa, malaila olua e kali ai a hoi hou mai au. I I ioa no apau ka olelo ana, o kona kioe iho la no ia i kana hoe a hoe aku la, elua Jno mapu na hoe, oke oki aku U rto ia o ka waa, ua pau loa lakoa apau i ke piholo, a ua pau na kanaka i ka make, aohe ahai lono ana u pomo 0114 koa kaua ma na waa i hoohuli aku i ke koena o na waa no uka o ka aina, a pae aku la lakou no uka o ka o Hoopuloa Mai laila oia ipu aku ai ma uka ehke me kekahi makani pualnohio e ulaa ana i na kumu Jaau ma kona alahele, pela o Ku aialn e luku ala ī na makaainaua kipi i ke aupum o kon;n mau kupuna, a ua hke ka nimu 0 kana laau palau me he kaa ana la aka huilamakam, aohe ku aohe moe ke loaa aku i ka laau palaua Kuaialu la Hoopakele a me kana laau ihe la Ka makeloa Me keia mau mea make wale no oia ī luku ai 1 na koa o Kaiama a hiki t kona hoea ana i ka ulu u-iu s kapaia i keia wa na "Uluoweht" a ilaila i halawai 1 iho ai oia me ka makolukolu o • na koa o Kalama, e hoonohono ' ho ana ī kona mau koa no ka ' lele kaua ana aku maluna o na koa o Holualoa ma. i Ia lakou e akoakoa ana, ua ike aku la na kanaka ike kua- 1 kea o ka lani me ka punohu ua koko a me na anuenue e nee ' mai ana imua o lakou me ka hi kiwawe, a ke nee ala ka rnakani a ke loheia aku la na leo hoo ' ho oka make a ke puehu liuhi ala na koa ma o a maanei, a ke lohe puia aku la ka leo uwe o na koa, a na keu mau leo uluaoa a me keia mau hoailona ano-e e ikeia nei ma kahi hoomoana o na koa, a na la mea 1 hoopn ae ī ka mama wela iloko o Kalama a pahapaha ae la oia me na olelo hooio imua o kona mau koa. "Aohe īkaika nana e pa' 1 1 kona poo a e hoopapa.miki kona ikaika, a o ke kanaka e hoea mai ana a loaa pono aku laia e hoolana ana oia i ka wai. Aole ī pau pono ae kela mau olelo ana, ua īke aku la oia i ka puhee o na koa a ke hok> la kekahi poe e imi iko lakou ola,j no ka mea, ika makani no e| 'pa nei ma kahi a Kuaialii eholo, aku nei, aa hma wak aku la no na koa a hui pu ho\ me ka nmiu o kana laau palau ahu mokaki na kanaka rrfa o a maanei o ke ala kahi oRa eueu hookalaku-| pua o Apua e nee nei ika holo me ka mama, a hooho ae la na kanaka: ! "K». īkaika e, ka ikaika hoi | papau kakou i ka make, a hoo-. !hoae la kekahi poe e holo mal kali iho, eu aku ke kupua ke iholomai nei nana e luku īa ikakou.