Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 23, 7 June 1912 — NA PAUKU O KE KAHUAHANA A KAHILIAULANI IMUA O KA LAHUI M.H. 1910 [ARTICLE]

NA PAUKU O KE KAHUAHANA A KAHILIAULANI IMUA O KA LAHUI M.H. 1910

He ninau keia i hapai mau ia e ka Aoao Kalaiaina Kuokoa Home Rula mai kinohi mai a, hiki no i ke kau o ka makahiki 1910, ua hooholo hou ia no keia kumuhana e Aha Elele oia kau, a o kekahi keia o ka kumuhuna a KAHILIAULANI ka Elele Lahui a keia aoao i hele aku ai imua o oukou e ka lahui a koi aku e koho oukou a lilo oia i Elele mai keia Teritore aku, e hana ana oia i keia kumuhana me ka ikaika, hiki iaia ka hana imua o na hoa o na hale a elua o ka Ahaolelo Lahui. A o ka aoao kalaiaupuni o Amerika e kakoo ana me ka ikaika no keia kumuhana, oia hoi e hoolilo ia Hawaii Teirtore i Mokuaina, oia ka aoao a ka Home Rula e kakoo ai me kona ikaika apau. He kumuhana nui no keia a koikoi ma kona ano, aka, aole nae he hana hewa ke noi ana i ka Ahaolelo Lahui e hoolilo i keia mau pukoa i hoku paa no ka Moana Pakipika, a e hele ana hoi kona alohilohi ma na welelau o ka Hema, e hoike ana, he Hoku paa naue ole o Hawaii, a e kapa hou ia, o ke Kibaraleka o ka Moana Pakipika. O ka waiwai nui o keia ninau Mokuaina, na na makaainana no e hana i kona kumukanawai ma o na elele ala a he wa ia no ka poe noonoo e holo mai ai i elele a hana i kumu kanawai no ka pono koho baloka, i ole e komo malaila na hoohaiki ma ke ana waiwai, e hiki ai e koho ka poe koho i na luna aupuni o na kalana a mau kulanakauhale paha. Ina maikai ke kumukanawai o ka mokuaina, alaila, ua hiki ia kakou ke koho i ke kiaaina no eha makahiki, koho i na lunakanawai o ka aha kiekie, lunakanawai o ka aha kaapuni, koho pu i ke senatoa no ka Ahaolelo Lahui, ame na lunamakaainana elua a i ole ekolu. Keia na mea ano nui e anoi ia nei e ka Aoao Home Rula e loaa mai, a pela lakou i wae ai ia KAHILIAULANI i Elele na lakou, a pela oia i hele aku ai me kela kumuhana a nonoi aku ia oukou e koho mai iaia i Elele Lahui, a makou no e kanalua ole nei, e hoea hou aku ana oia imua o oukou me keia kumuhana no ka ha o ka manawa[.] Oiai, eia na poe koi aupuni komisina ke eke pue mai nei no, ma ko lakou mau keena mehameha no ka ninau aupuni komisina, oia hoi he aupuni hoonele mana koho baloka, a hoonele pu i na Hawaii naauao ma na hana hiki ia lakou ke hana, a ke holo keia ano aupuni, o ko lakou mau ohana ke nee mai a noho pono ana ma na oihana aupuni, o oukou e na Hawaii e paulele nei mahope o ka aoao Repubalika, e kapae ia ana ma kula, a o keia kekahi o na kumu kalele loa o ka Aoao Home Rula ame ka lakou Elele koa a wiwo ole e paio nei no keia nina[u]. Aka nae hoi, aia ka manaolana o makou maluna o oukou e ka poe koho baloka mai Hawaii a Kauai, no keia ninau mokuaina, a o Kahiliaulam ka Elele e ko ai keia ninau, no ka mea, aohe ona mau enemi ma ka Ahaolelo Lahui e hiki ai ke kulai ia kana mau noi. Nolaila, hoao kakou i keia kau, a mai poina e na poe koho i keia mau olelo a'o a ka Haku. "O ka mea noi e haawiia, o ka mea huli e loaa no, o ka mea kikeke e weheia ka puka nona, a i noi kekahi mea i ka mea ku i ka pono, mai ka-i-i ae oe, e aloha i kou hoa launa elike me kou aloha ia oe iho" Aia no nae ia oukou, aohe hewa ke hoomao ae i keia mau olelo a na kupuna, "e hea i ke kanaka e koma maloko, e hanai a hewa ae ka waha, eia no ka uku la o kahi baloka no Kahiliaulani " Pehea ia oe a ia oukou e na Hawaii, aia no he haole mahalo kakou, "maikai kahi haole" eia ka S. M. Kamakau i kakau mai ai mai Lahainaluna mai i ka nupepa "Ka Elele o Hawaii" ma ka M. H 1845, eia ke kauoha a Vanekoua la Kamehameha 1, mai malama oe i ka haole, ina ka haola la he poe hoomakaulii aina, i elua no au haole e malama ai, o Olohana ame Aikake. E hoomanao no Kahiliaulani me kana kumuhana ka mokuaina no Hawaii."