Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 26, 28 June 1912 — MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehu. [ARTICLE]

MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehu.

Nona ka Nani, Pali ke Kua Mahina ke alo—lmi i Kana Ipo ma na Ale Kualoloa o ka Moana—Loaa 0 LUUkia|Jka Ohia Noho i ka Malu o ka Pua Haulana I KA WAI O^WAILUA—KA lII'APAIOLE OKA ĪKAIKA—LUKUIA NA KUPUA O HAWAII NEI —HUKIA NA MKA POHIlilHI 0 KONA HANAUNA

I ka noe ana mal o k,\ po ua loheia aku Ia ka leo o na elele e hele kalahea ana ma na kihi 0 Waianae no ke kono ana i na mea apau e hele aku ma ka halau hula o Makua lauao Makaha. Ika lohe ana o Mailelaunui ma i keia mau leo o na eleie e kahea nei ma na kuamoo o Wai anae, ua ninau aku Ia ou i ko lakou mau kamaaina īa Kamaile a me Maili "He leo kalahea hoi keia e loheia aku nei a ke kono mai nei| Ina mea apau e hele aku īka nana hula, nani wale hoi ka īke aku īna lealea hula a ko onei poe ui " |

Pane mai Ui o Kanuile nw "Aohe īa he nmuu mu ka hele dku o kakou e nana Ika lealea 0 keia po, aia hoi apau ko kakou kamau wahi ai ana o keia ahiahi, alaiU, naue aku kakou no ka hale hula o na'ln o Waianae nei, nolaila, e hookomo wa hi ai mua kakou a naue aku " Ua haupa iho la lakou īna mea ai i hoomakaukauia apau ka lakou kamau wahi ai anahoomakaukau īho la lakou no ka hele ana. Ia lakou i hiki 'iaku ai i ka halau hula o na'ln, ua piha o bko i na'ln a me na oiakaainana, a la lakou i komo aku ai ua nee aku lakou a noho ina ke Inhi o ka halau a malaila lakou j noho iho a nana mai i na lealea o īa po I ke kuu ana īho o na hauwa laau a ka lehulehu mamuh o na hoomalu ana a Waianae, ke aln nui o īa Kalana, ua kanl raai Ia ka leo o na pahu a me na hano a lohe puia aku la ka leo oli o | Makua, oiai na hoopaa e noke ana Ika haanou me ka paipai ana 1 na īpu a lakou elike me ka nui o ka lakou hki ana a haanou ana, pela no ka oni ana oka paukukmo o Makua a me ka lele ana o kona mau wawae ma kela ame keia anuu, pela hoi ke kuhiana a kona mau lima, ka |Oni ana a kona mau maka Na la mau hana a Makua i 1 hoohui ae 1 ke anaina kanaka a huikau aku a huikau mai, a mahope o keia ua lilo ke alaka 1 ana o ka hula īa Makaha. He uhuli ka hula akamai loa a keia kaikamahme i hele a lehia, a no ka nui hoi o kona akamai ma īa ano hula, ua hlo no hoi īaia na mahalo ana ake ana ina kanaka I ka pau ana o ka hula ana a na'ln opio, ua kukala mai la o Waianae ina paha he poe īke hula okoa ae kekahi e noho ana maloko o ka halau hula, o ko la kou wa ia e lealea ai ma na hula no hoi 1 loaa ta lakou No jkapane oleia aku o keia leo kono e kahi aiea, ua hele mai la ke kumu hula a me kana laau a hookapahli mai la 1 ka welelau o ka kalakoumau laau imua o ke anama, o ka inoa o keialaau e hookapahli ia nei he "Maile" aole ī heleia ae ma kahi o kekahi poe e ae, aka, ua hele pololei la mai la ma kahi o Mailelaunui ma e noho hookepue aku nei ma kuono

No kd ui no hoi kekahi o keia' poe kaikannahine, iu kau loihi' iho U oia ika laau maluna oj lakou me ka haa ana o ke kumu hula me na lima e kuhi ana 1 kahi a na ut o Kauai e noho nei Na u kau loihi ana oke kumu hula 1 kana laau maluna 0 keia poe kaikamahme, na ?a mea 1 kono aku la Mailelaunui eku ae īluna, a hula mai la 1 ka hula "knhelei " O kana mele 1 paanaau īaia a ī kupono no hoi no kana haa ana a me ka olapa ana a kona mau wawae, a puana ae la oia ī kona leo, . oiai kona mau pokn ke haa mat la mahope ona

Eia ke kuko 1 ka manawa, He hiimoe ko'u, Haa la oe, o oe o Halaulani o Healani, 0 ka manu e noho nei 1 ke Kuahnvi, 1 ka maha lehua kiekie tuka, luka hoi au me Laka i ka nahelehele, Ht hoa kaana au no īa kuahiwi, Kualono hoi— e hoi —e Alaila, hahau aku la oia ta Kahuli E K%huh īuka, E kahela i ka/, E ka wahine e moe ana ke alo īluna, pa]i o Ke-e la-e, E moe oe e Hanuna, K Milikaaka Lani, E kakaa honua Lani, O upa'ipa'i ka Mauna, O ka Papa la Laka, O Manuu halalaa ke a-u, O Kalalea ko luna, O Nounou ko lalo, O ka Ipuhaa la e haa, Haa kaukini i na lehua o Kaana, E-a la-e, E ala e Kahela, e ala e Laka, E aia e Pipipi, E ala e Aunauna, Alealea o'hee kaiuh, E kai Koolau la e ala ka wahine kaiaulu o ka makani. Oiai o Mailelaunui e hooni ana i kona paukino i o a lanei, pela no kona mau pokn e haa mai ana mahope ona me he kaha ana a ka noio aumoana, a no ka mea, o ka hula klihelei, aole īa hula 1 loaa 1 ko Oahu nei poe olohe hula, ma Kauai wale no e loaa ai la ano hula, a na keia Maile 1 wehe mua īa ano huU, a no ka nani o ka lakou nei hula ana, na īa mea 1 hoohui koke ae 1 ka aha kanaka me ka hooho ana •'Ua eo i na kaikamahine ma lihini o Kauai ka uniki o keia po, a no la huikau, ua mio īho la lakou nei iwaena o ke aluka kanaka, a puka aku la iwaho o ka halau hula a komo aku la ilo ko o ko lakou mau pupupu hale kamaaina, a haule aku la hiamoe me ka ike ole mai o Kamaile ma Aia hoi o Kamaile ma ke hele huli nei īloko o k* aha kanaka, aka, aole nae he wahi mea a ikeia aku. I Ke noke mai la na luna o aln Waianae i ka hoomalu aohel

no he wahi mea a hooloheia aku, a kena mai la ke alii e hull aku i ka poe hula akamai, aohe no he hooloheia, o Jka hele ia a kualuhi maoli na luna a me ke alu no keia huh ana a me ka ma luhia ole o ke anaina, hiki ole īa lakou keJJhoomalu mamuli o ko lakou ike maka ana i na kiina wawae huU kiihelet a Mailelaunui ma.

Ua hele no hoi a wehewehe kaiao akahi no a ano akakuu ke anaina piha hauoh o ia po, a no na uj nae o Kauai, aia lakou ke hiolani ala me ka lohe ole ae i keia mau hauwalaau. 0 Kamaile ma kekahi mau mea 1 piha loa 1 ka uluhua no keia nalowale ana o ka la'ua pwe malihini me ko laua haupu ole ae aia lakou 1 kauhale kahl i hoo luolu ai a luki Ike kani ana o |ka moa. 1 hoi aku ko Uua hana l kauhale aia na mahhini e hooluolu ana, ia wa akahi no laua a loaa ka maha E huh ae kaua ana na no ke ahi Waianae. Ua lilo maoli ka nalowale honua ana o keta poe wahine hula 1 mea nana e noonoo nui at, a ke hoomanao pu ala oia peha la ota e ike hou ai u lakou. He mea oiaio, i ke ao loa ana ae, ua huh ia aku la na hale a pau o Waunae e na elele o ke ahi a loaa aku la kaht o keu poe kaikamahine hula t noho ai a hoi mat la na elele a hoike aku la i ke ahi. Ia ka lohe ana o ke aln i kahi o keia poe kaikamahme e noho nei, ua kauoha ae la oia e kalua la ka puaa, ka moa a me na mea ai no hoi apau o īa wa, a laweia mai la i kahl o Kamaile kaht e noho ana na ui o Kauai. Ua hauoli loa ko lakou kamaaina no keia makana ake ahi no ka laua mau mahhini, a ia wa i hele akn ai o Kamaile a olelo t na mahhini a laua: u He waiwai nut keia f hookupma mat nei eke alu na oukou eka maua mau malihim, aole 'eeia o ka waiwai a kana mai, nolaila, e ala e paina a ma ona, alaiU, haule hou aku hiamoe, a t ole e hele mua kakou e hiu wat a hoi mai paina." Ua hookoia īa mau olelo, a pau ka luu kai ana, haule ae la auau Ika wai hu o Kamaile, apau hoi nui mai la pama. Ii lakou no e paina ana, hooho ana na kanaka. "He mea kupanaha eta ke hookokoke mai nei i ka moana he ua koko ame na anuenue e pio ana ma kona mau aoao, heaha la keia mea hou anoe." No keia mau olelo hauwawa a na kamaama, ua puuwa wale īho h no ka ai ana a na kaikamihine o Kauai, a lele e maj la no ka hauh iloko o lakou o ke kaiku aana haku no keia o Ukou, aohe la he mea-e. Ua haalele honua īhola lakou ī ka ai ana a puka aku la iwaho a 1 ko lakou nana īo am aku aia 10 no ka punohu ula ke nee mat La a kokoke e pae mai ika aina a>ikeputaaku la na waa ame na kanaka hoe