Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 29, 19 July 1912 — MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua. [ARTICLE]

MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua.

Nona ka _Nanj, Pali ke Kua Mahina ke alo —Imi i Kana IPO MA NA ALE KUALOLOA 0 KA MOANA—LOAA 0 LUUkiaJka Ohia Noho ī ka Malu 0 KA Pua Haulana I KA wai o^Wailua— ka Hi'apaiole oka Ikaika—Lu. KUIA NA KUPUA, O HAWM 1 NEI—HUEIA NA MEA POHIHIHI 0 KONA|HANAUNA.

"I ka makaukau ana o ka wa. hula, uahookam Jia na pahu, ua pa'i ia na ipu hula, a he hula pa'i umauma ka hula a na ui !o Oahunuialua nei i hula a\ a e haa ana, e kuhi ana lima, e kant ana ke oli Eia Jcekaht oh kahiko a lakou 1 oli ai." 1 A-u Haupu ike kai la-e, u- ! wi-u-wi. Ku kohana Kalaiea i ka makani la-e, u-wi-u-wi, Ka nalu huli lua o Makaiwa la-e, u-wi-u-wi, Ka hn mai ake Kalukalu la-e, u-wi-u-wi, U-wi ka niho o ka lole la-e, u-wi-u-wi, U-wi na mho o Kaunalewa la-e, u-wi-u-wi, ' U-wi ka pua Hau o Wailua i kamakanila-e, u-wi-u-wi,j U-wi ka lau Amau holu ike kuahiwi la-e, u-wi-u-wi' 0 Waialeale ī Wailua la-e, u-wi-u-wi, Wili ko a-i i ka makani Hoolua la-e, u-wi-u-wi, Pai-pai-u-ni-hi-pi|i-a.

I keia wa a ua poe kaikama-i hine e haa nei iluna a e melel nei i keia mele ana olohe hula e noke nei i ke pai i na ipu, aia, aa waimaka o Luukia ke kiheahea ala ma kona mau papalina, a ke noke ala i ka nuu i ka upe, a na ka waimaka nq*e htolo 3 a no ka mea, ua k'n mai la na kaīkamahme hula he mele ku maoli i kahi hanau o na ahi wahine o Kauaiwawaemalualani, aia no na ui kaulana Oahunuialua nei ke haa ala īmua o ke anaina. "A no ka oi loa o ke akamai oka lakou haa ana," ua hui ae la ka Aha Hula oia po, a ke noke 'la na kanaka 1 kahki, ka haano'u īa lakou īho, a no ka nili loa o ka hauwalaau o ke anaina, a na la mea ī kono aku ia Helumoa e hoomalu hou mai Ike anaina, a he manawa keia no na kaikamahine malihim e hula mai ai, a o ko laua wa keia. "Ua meha iho la ke anaiaa," ua malu aohe leo pane, o ko lakou kali wale no o ka lohe ī ka leo o na mahhini, aia o Mailelaulii ke huhu ala ī kona pau hula i kapa ia' "ke aia anuanu waiahea."

"laia no a makaukau, ku aela oia iluna, a īaia e ku ana īluna, ua holo aku la kealaanuaaui waianuhea o pau a puni aela o lokt) o Kaauolo halau 3ula la ala, a hooho aela ke anaina me na uwa ieo nui ana, auwe ke ala e!" He ala okoa wale no keia "He ala anuanu, awaianuhea." Ua oj ] 0 a aku ke ala i ka wa ī hoohu3t ja a3 ai ka waha o ka Hokeo īluna a mapu aela ke ala 01 aku o ka pua, a no ka mea, aia maloko o ka ipu Hokea kahi i waiho ai ka piko o Mailelaulu, ata maloko olaila na mea ala o kela ame keia ano o ka' mokupuni kaili la |kahi hoi i hoomakukau ia ai. "A na keia 01 aku o ke kupaoa oke ala. ua ku 4 pupule ma--011 ke anaina a hiki ole īa Mailelauhi ke hula."

"Ua hui aku a hui mai ke anaina, a ke hele loa aku la 1 kahi o ka wehena kai-ao, ake kam mai la ka moa kuakahi, a no ka hiki ole loa ia Helumoa ke hoomalu, ua hookuu īa ke anaina ehauoh elike me ko la-j kou manao, a na ia mea i kono aku īa Luukia, kona pokii, ame ko laua makamaka me Kawehewehe, e haalele iho i ka haiau hula a huh hoi aku la no kahi o ko laua kamaaina Kawehewehe, ana keia hoi ana mai o Mailelauln ma kona pau, ma na aeone pili kahakai a hiki ī kahi o Kawehewehe "Pela : oi loa ae«ai ke ala o ka Lipoa o ka aekai o Waikiki, a hiki i keia wa."

"Ia lakou i hiki aku ai 1 kauhaJe, ua hoolale koke la na waa, e hoomakukau, ua pama wahi ai īho la lakou me ka laua aikane a makamaka hoi a laua oia wa, a piha o Haloa, pane aku la o Luukia i ke aikkne, nani ia, ua ike iho la no maua ia oee noho no oe, a ina he huakai ka maua no ka pono, huli hoi mai maua, a hookahi ko kakou holo, ana no ko maua aina." I ka lohe ana o Kawehewehe ī keia mau olelo a Luukia, kulu iho la kona mau waimaka, a olelo mai la ina aikane, o kakou no ke hele pt, ma no ko olua poino, e poino pu no kakou' a i na oo ko olua pomaikai e na aikane, e pomaikai pu no kakou, a huh hoi mai no hoi kakou me na haawe o ka pomaikai." "A ninau mai la o Luukia īa Kawehewehe, pehea kou mau makua aole anei e huhu mai īa oe?" "Ua pane aku la oia īmu a o kana mau aikane, e holo ae au e hai ia laua, aole no e nele ko laua ae mai. Ua holo aku la oia ji loaa ka ha mau makuakane ame ka makuahme, ua hai akula oia i kona makemake i ka holo pu ' me kana mau aikane no ka makaikai, a e noho no hoi laua e kali iaia a hoi mai oia mai ka makaikai mai, i ka lohe ana 9 kona mau makua, he mea maikai no

ia ia laua, a ua ae mai no laua ka maopopo ole ia ls.ua e hoio koke ana lakou īa wānaao, eia ka aunei e holo koke ana no, i loa no a huli hoi mai o Kawehewehe, paa no kahi puolo i ka lima, o ke kau akma noia maluna ona waa, a ua oih ae ka Hokuloa ī kela wa.

Ia Luukia ma i hala aku aī, ! ua neeia iho la ka huli la lakou no ke ake īa e haawi 1 la Palala nui no laua Eia nae, ua hala aku la lakou 'la, 1 ka wa ao a Luukia ma i kau ai 1 ka pola o na waa, ua! hau!e aku la lakou hooluolu, a kaja Joa ja aku Ja e ka hiamoe nui, la Luukia e hiamoe nei, ike aku la kona uhane 1 kana ipo Leimanu e kau ana ma ka eheu ona manu, he kaikamahine i kamaaina ole iaia 0 kona helehelena e lapuu ana ma ka aoao

0 ua īpa nei aoa, he peahi Lou--Ilu ma kona linia, a me he mea *Ja ttia kona poo e kau ana ehiku Hoku, pela ke koho a kona Uhane i kona wa e īke aku nei, a o na maka o keia kaikaniahine nana hoawihi ae ana Ika ui o ka papalohi o A'pua, ahe minoaka hoomahie ka helehelena o ua punua peepoli ala, no kona īke ana i kana aloha e īmi wahi |ne nei, e noho pu ana me keia Ikaikamahine.

"Ua lalau aku la kona hma me ka manao e hopu aku no i kana aloha, ua paa aku la i ko na [ima ka lauoho o kona poku Mailelaulii, me kona manao o ke aloha kela ana e huki nei.' Eia ka o keoho no o kona pokii ī puoho like lakou i ka uwe o Luukia ame ka uwe o kona pokū po ka noke iā o kona oho i ka huki ia e kona kaikuaana, a kona kaikuaana e kuhihewa nei o kana aloha keia, eia ka aole. "Ia pau nui ana ae i ke ala, ua hele o Luukia a kupouli o loko ī ke aloha i ke kane." u Ke nana aku ina ale e hai ae ana nie he ala o kana )po no, ke nana aku i ka meana me he mea ala aia ke kane Uailn, na ka waimaka no e heie, a puana ae la ota he mau Mahi lalani olelo*" "Owau ka ka ke aloha e lualele nei e kuoe hookahi nei t ke ala me ka waimaka" ke lume 'la no ikajhupe me ka wai- | maka "

"Eia no ka pau ana o keia haahpo o Luukfa, a lohe J ka leo kahea o Kawaihoa mauka, a no ka mea, ua kiekie īki ae ka la, hoolana ana na waamalalo tho o Kawaihoa, oiai na kanaka e u-wa mat ana mauka no ke ano-e o keia mea ula e nee nei ī ka moana, ka punohu, ka ua koko, ka ulaula o na waa, ka-pea, na hae, na aahu ana kanaka, a na keia | mau mea ano-e i hoopuiwa i na 'kanaka sarhoopupule ia lakou, a na na leo> hooho o na kanaka r kono aku ia Kawaihoa e puka ae e nana i ke»a mau mea, a i kona ike ana i keia mea kupanaha, ua 'hoopihoihoi ia kona [noonoo no keia mea ula e lana nei malalo pono iho o kona īpu|ka Hale." i "Nolaila, oia i kahea aku ai e i uka, a na la leo » hoopau ae keia uwe haalipo o Luukia a ka kou i īke ae nex ī kona uwe, no ka ike ana ma ka moe uhane ī kana aloha." "E pa-e e, eia no he wahi aj, he wahi wai no, he hale e hooluolu ai, ua awakea uakahikole ka la aia Uuna."

"Na keia, lea kono a Kawaihoa, ī ka waa malihim me kona | poe. Ua hooholo īho Mai-, lelaulii e pa-e na waa no ulea e hi'u wai ai, a haule aku hooluoolu." "He mea oiaio, ua pae na waa no ukao ka aina. Ua hapai īa na waa e na lima lau ona kanaka me ka noho no o na mea apau iluna o na waa a komo na waailoko o ka halau. "Ua mahamaha mai la o Kawaihoa i na malihini, a he mea e ka lele o kona hauli i ka ike ana mai i keia poe kaikamahine a ka ui a ka laune ole, e nonoho ana iluna o ka waa, ana hoi e koī aku nei e hoi i' kauhale, ua ae mai la na malihim, ke eleu wale ala no o Mailelaulu ma imua o na kamaama, ame 1 na poe kamaaina, ke a mai nei J kaimu o ka j>uaa, ka Iho, ka moa, na mea apau e oluolu ai ka poe malihim, aohe no i emo moa namea apau, oiai ua unu |ia mai la na mea o lee kai, kahi 1 Haukeuke, Opihi, limu, Wana,' ame na ono apau. , "A o kd haule īho la nuia ona malihmi haupap na mea i hoo-' | makaukau īa e na kamaaina, oF kupopou hoi na poo a no

Jca piha ana aku o Haloa, naia mea 1 kono pakahi aku ia lakou j e e'a like ae ko lakou' naau poo iluaa, a nana maikai maj la i na' kamaaina, a na kamaama hoi e liki nei no na kaikamahine ui, a hookahi oi imua o lakou, a ninau wale ala no hoi na poe Kaukaualii, mai hea mai keia poe kaikamahine? Oiai, eia ka hoailona alii ke hoike mai nei he poe kaikamahme Ai Aupuni keja. iNolaila, e ninau aku i ko lakou wahi i hele mai.ai, a e holo ana ko lakou mau waa ihea? Aole mea nana i ninau aku la lakou.

"Aka, no ka pono ole o ko i lakou mau manao hoohuoi, ua ninau o-koa aku la no o Kawa-I ihoa ia lakou- "E holo ana koj oukou waa ihea? Ua pane maij lo o Mailelauhi i ka pane no ka ninan, no ka aina ī ka welonaj aka la, a e holo makaikai ana makou maanei ae nei no, a hoi, aku no ka ama hanau." ' "Ua pane hou mai la oKa-| waihoa, he nani ia ua pae mai la no i ka aina, o kaama ia noho īho, a h'uli'u, alaila Huhu na waa, e pa wahi lealea hoi me na kamaaina, oia hana nanea no hoi īa o keia wahi la, ka E[eenalu, ka Puhenehene, ke Konane, ka hula no hoi, na lealea hiki no hoi ia kakou wahine ke paanu" "Ua ae aku la no hoi o Mailelajln i keia mau olelo a kamaaina, amnau hou mai o Kawaihoa, o ka lealea hea kau ī makemake ai?"

"Ua pane aku la ke kaikamahme mahhini, o ka heenalu, o ka heenalu mua o ke kaha nalu aole papa, pau ja, o ke ku īluna o ka papa, 1 eha holo ana i ka lala, eha holo ana 1 ka muku r o ka mea e lilo ai ka eo, he mau īwi pili keia mahope o ka nnea e lilo ai ka eo, īna na na kamaaina, o makou apau 1 poe noho mahope ona, a ina no hoi na makou ka eo, i kaliu no na waa j o makoui;"

"I ka lohe ana o Kawaihoa 1 keia mau oleln a Mailelauhi, ua kukala aku la oia i na elele e hele e kalahea, a keia auwina la he heenalu ma Hanauma me na kaika -nahine malihmi, ! ka hala ana ona elele kukala, ua ninau mai Ia o Mailelauhi, owai |la na kanaka ui oia kaha ika heenalu? "Ua hahai aku la o iKawaihoa, o Makapuu, oia ko laila kaeakea heenalu, he hiki iaia ke hee i kona papa heenalu īluna o ka ale.'ka nalu onu, ame ka nalu kakala a hahale paha a he kanaka akamai i ke kaha nala, o ka lua o Wailupe, ke kolu i o Kuhouou, he mau kanaka ui | wale no keia apau e aihue ai jai ko kakou manao makemake kaneekeiapoe kanaka ui nui [wale, ke hoolono malie mai la o Luukia 1 keia mau olelo a Kawaihoa. Aole i pau