Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 30, 26 July 1912 — MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puni Paia-ala i ka Hala me ka I Lehu. [ARTICLE]

MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puni Paia-ala i ka Hala me ka I Lehu.

Non.\ ka N \ni, I>\u K1 KuMimuK \io Ur. iKana' fPO M\N\ Al K Kl' Vlolo\ Ok\Mo \ N Lo \\ O Luu-' Kl V„K \ OU!,\ I\O'UM K\M \I l.i o s tv \ Pl' \ 11 \ \\ \ 1 K\W A1 Ojj\V \ll,l' k \ fl!'\r\U)ll ()K\ lKMk\- LO~ Kl'l \ \ \ Kl'Pl' \ O }hw \ll NM- llin-l \ N'V VI \ rom" HllU O Ko\'\ H \N \V'\ \

u Aulio > oukou e in ka heluheln, e w.uho kakou 1 ke kanuilhi .\3.i no ua elelo o h' le vila e k'ik 1 i no k.i 'Honiln E huli k' k i' >ni e n \ti > iio kōh ike an.i <> Luuki,i i kan.i elu kont, k! n.e i n.uu e hoo.uuiu nei ī.m i na k.u Ew ilu " "Ua t';e 'O pIIKUH Ki»rali nuluna o ki tlioti o na nu-i nu s .i me kela punua peepoli ana e uu an\ nu kon\ aoio "0 ke ki niu o ken kau ana o Kunalu m.' maluu.i o ki t In u 0 n.i m yv>, no ka hoihoi an.i (a Kealohilohi no Puna ma Apua, 1 loa\ on.i in-' r-.au a uo'i.i o hoio a\ i Ku u, ,u ole, i w.i e hiamoe hon ai, a iule ma ke kmo ulume otu .i hm me kana ipo e* k nvelona 4 ka L\ " "Oum nae laua o kau ana ma na eheu o na manu, ua īke ui keia ka.u ana o kua e Luukia ma ka moeuhane e hke meia a kakou ī īke ai tna ka mamua oiai, aia o Luuk a e hiamoe ana ma ka pola oua uaa niai Waikiki aku a hiki i Kawaihoa, a oia mau no ke anoninoni o na manao o L\iukia a hiki ro t keia wa a ni > e !<an v «iiio nei no na kanaUi ut oia wahi, a na īa mea i hooakAuu mai i ka uluku o ka noonoo tno no kana ipe ana i ike at ma kela moeuhane, ana no n\ ī nilu īho ai ī loko ona "Owau ka hoi kai a—u mai i ke kai loa no ko'u aloha īa oe, eia> ka ee ke hooialau mai nei no " "A kani iho la kana--u oia mau, oia hpoa aloha no kana aloha a hiki waie no 1 keia wa a lakou e nanea nei me Ka\vaih!?a, a no Kuaialu ma hoi, ua hoiho" aku !a o Kuaiahi a noho me na kupun \ m i Apua, me kona manao no e pnni ana o ī keia mau hina a Kuaiahi e manao nei e hana no na, eia nae, ua ak.imai\no kela, oia.i, ua īke mua nu uia la mei "ia laua ī h'ki aku ai no Apifft ama "Ua hahai aku Ja o Knaialu i kona mau kupuna, i hoihoi mai oia i keia moopuna a laua e noho pu me laua, e hoi hou ana oia no Kona me kona mau mskua ame kona mau kaikuaan, a e holo mau mai oia| imua o lakou i kela ame keiai pule " "Ua lilo no2a i mea maikaī īa na kupuna, a ninau mai la nae o Apua no ko Kealohilohi manao apono no keia hoolala a ka laua moopuna, heaha auanei hoi kona mea e hoole mai ai ī keia mea maikai e olelo ia aku ai i mua ona." "No keia o!e!o a ka laua moopuna, ua hoopau wale īa ae no ko laua m i'4 manao hoohuoi, a ae mai la laua \ na hoolala ana ka laua moopuna " "Eia aku kahi mea o ka a-ka īa Kuaiahi ī hoi aku ai a hahai īa Keilohilohi, no ka manao aua o tu kupuna e noho pu oia rne laua, a e hoea mau mai no hoi i oia imua o lakou i kela ame keia anahulu la " "I iea lohe ana o ; Keaiohiiohi, keia mau olelo 1 puka aku mai

ki wah.i aku o Ku nalu, r,a u-u| 1 ada oia ī ke ku-s.\ ao!o i k.ma' mai, oni, ua helo m \i !a loko J ont a pnla i koui moi ho aloha,j ao!e i katu mai kona mve, ot| uwo īloko o ka Hale a holo mao!i iwaho e ku-o ai i lohe mai! na kupum, a i nmau mai i ke) kumu o ke: i uwe ana, niai ko! j ī'o no keui manao ona, i na i kul o!e aku o Kūaiahie hoomalielie, ua apakau a hilikau na olelo a hooma'iehe a Kuaialu i pelo aku ai ia Kealohilohi, a hiki 1 ka ma alili ana o kela manao uluku o īlokoo Kealohilohi " j "Ia laua i hoi hou ai noloko o) ka H.ile, a kahi no o Knaialu a' hahai pono aku la la Kealolnlo- 1 hi 1 kona manao oia hoihoi anaonang Apua" j "Wahi ana 1 olelo hoopunipuni aku ai īmua o keia aloha aiia | Ua hoihoi mai nei au la oe no ! Puna nei, no ko'u manao o kuko mai o'u kaikuaana īa oe a kimo-l po iho no, a lilo hoi ia mea 1 mea ku-e no kakou, oiai, ua alo-J ha piha au nou mai ka piko oj ko poo a kamanea ou wawae, a j aohe hoi o'u makemake e haule pio oe malalo o ko'u mau kaikuaana, 110 ka mea, ua ike au 1 ka manao o'u mau kaikuaana he alunu, a pela au i koi at la oe e uhoi mai kaua imua o na kupuna o kaua " "Oiai, he lani no īluna he honua no ilalo nei, neho ae no ai aln la Puna, a pehea la kou manao no keia?" "Oiai, aia no maka o Kealohilahi ke kulou ala īlalo, aole 1 huliu e-a aela oia ilanaa nana aku la i kana aloha a pane aku la me ka leo nanahe kaomi malie, kupanaha no koa mau kaikuaana, o °ka manao ana mai, owau no ka lakou e kuko mai ai i wr,hine tia lakou, oiai hoi, aia kuu mau poku apau la lakou, a pehea lakou i manao hou ai,' owau no kekahi e pau pu aku īa !akou? ' "Ua pane aku la o Kuaialn o ko ui hoi paha ke knmu o kuu mau kaikuaana e komo ai" ke kuko īloko o lakou nou, a no ka' mea, o koa mau maka he mau i maka kn kane, o kau olelo ana| | he nananhe, o kau īmo ana me ! he mea 'la e kcji aku ana i ka I poe e nonoho mai ana e hele aku imua ou, o kou hanu he onaona, o kou ih he pahee, a o kau hele ana he hoohai kane, a pela e pau ole ai ka manao makee wahme o kuu mau kaikuaana nou, a kaih aku īaoe mai a'u aku " "Na keia mau olelo a Kuaiahi, ī hoopii ae ī ka īnaina wela īloko o Kealohilohi, "a panej mai Ia oia īmua o kana aloha oia mau la " "O kena mau olela au i pane mai nei īmua o'u r he mau olelo pa-i a pelo wale iho noia nau ī kumu hoolnolu ī kuu ',naau i piha ī ka eha o ke aloha. nou." "Oiai, ke imi epa raaj uei oe, a kapihpili ae na kou mau kaikuaana ī ka makem ake ia'u a. i i mea hopmaahli mai 1 kuu houpo 1 piha me ke kuko„ kaJia nou

i kela ame keia manawa ou e kaawale ai oe mai a'u aku. Aj pela ke ano o k?u mau olelo pai no'u "Oiai, ua iko no nae 00, wahi! liou a Kealohilohi, o ko'u ano| nou nui kmohi tn.ii a ko'n mau makua ī hanau nui ai, a nui a loaa ao tio tnaokti ia 00, o ko'ii' ano noia, ua iuiuu no ko'u m.ui m.ikua u\i a nui a nopunopu ;\| uau uo o at hoomni tioi " " A polioa oo o 01010 nuu noi he mau maka k,u!\ kano ko'u, 1 k.n no hot na kuu ni.ui maka no hoi ī n.uia aku u 00, a hoolni no hoi oe i.i'u o ko mako- | mako nou u'u, a oia ko kumu o |kou honi i ko ala o kuu h.mu, r jmo k,v pahoo o ktm īli o liko me > k.i pahoo o K.ilip.ihee, a poliea I oe o hoolalau niai nei i kau mau ■ olelo i-o-i anoi, a no ka mea, ua ike no w.iu i n,i kaikuaana o !kaun, he mei nui oe a pela no hoi au, a pela no hoi o'u poku " "E Kuaialn e —, aole ou kumu e ae ī hoihoi onai ai la'u ī keu wahi, ua īke no wau, aia he walune e ae kau e kau nui nei ae aku ana oe e īke uua "C N ui, ai kumu nou e iko ai iaut, a e hui ai olua pela oe i hoihoi mai nei īa'u 1 keia waht, a'u e olelo aku nei la oe e Kuai iln, ka nani a'u 1 īke ole ai mamua, o ka niea hoi nana i hoo» pakelo ī ko'u m.ui la o ke oia ana,oiuo loko o'u ua hele a paila 1 ke aloha nou "Ko hai hou aku nei au īa oe, ke hoonoho oe ra'u e noho meihan.eha me na kupuna o kaua, je aho no oe e hoihoi īa'u 1 kuu ainahinau, a waiho aku kuu iwi i ka aina o'u mau maleu?, mamua o kou haalele īho I ' |ta u e noho naauaua aku nou, a :no ka mea, aole keia he aloha a | kana mai o'u īa oe, 3 aho au e make mamua o ke ole ana, a e ike iho oe ī kuu kmo e luaiele la J no kou aloha no'u, e waiho ana ; īmua o kou alo a hiina iho oe, a hele aku me ko aloha e huna nei la'u me ko manao aole au i ike "Aole e nalo ia mau mea mai a'u aku, aia ke aka kmo wailua o kuu makuakane ke nana mai la īa oe i kau wahi e hele ai, a nana no e hoike mai la'u ī ua mea apau au e hana nei a e hiki ole ai ia oe ke huna 'a mea mai a'u aku " „Oiai, o keia mau olelo apau a Kealohilohi īmua o Kuaialn, ua kamailio īa me na waimaka heleleu"^ "No Kuaiali!, ua lilo keiamau olelo a kana īpo i mea hoehaeha loa no kona noonoo, a me he mea 'la, aia oia mawaena o na ahi a ī «lua, aka, ua kupu no iloko ona ke aloha no Kealohi3ohi, hookahi no ana hana pono, 0 ka hoomaliehe i kumu e maahh ai keia ahi e n nei imua o kona alo, malaila* Pane aku la oia īmua o Kealohilohī, ī na pela ea, a kakahiaka kona huli hoi no na Kona 1 ka ia okoa. oiai, ua haiki keia la, kai no hoi ī ko'u hoihoi una mai nei Ia hoi ia oe īanei, e akakuu mai ana kou manao, eia ka hoi e pn mai kou wahi, kai. "Ua hiki apopo hoi ha kaua hohohoi, o ko'u manao noia, hele no oe hele pu no me a'u, noho no oe noho no wa'u, ai no oe ai pu no kaua, hoi mai no oe me a'u ī ko'u halau, moe no wau moe pu no kaua, oia ka'u noi ia oe, he ae wale no ka hana pono ma ko Kuaiahi aoao, aole ( ona manao haeaea no ka mea, ' ua loaa pono loa oia la Kealohifohi ma na ano apau. 1 "E waiho kakou īa laua aia no 1 Apua kahi i lohi apa au E nana hou, ae kakou no Luukia ma e hoolohe ana) na olelo pai a keha a Kawaihoa no na ui o ka makani Olauniu o Kekaha. "I ka hiki ana mai ī ka wa

heenalu, ua ike ia aku la ua poe iui neft hele ae pna me ko lakou poe c lawo ae ana i na papa a waiho rro ka ae ka>, "a [O MaileUulu hoi, he wahi p.ipa [no kona mai a Kaw,uho,\ ni.M, o knhi e heo aj k.\ nalu u w.i, mai ka L«ic no i.\ o Kaw.uhoa 1 kou a o k.i m.ikona c p,io >u, ouka tio i.i o Kulkhkui i koia wa, |ua ok'lu i,\ i ka vva o kei.i nioo- . 1010 t)ia kokvlu w.iln m.nku lo.i i.i \va i ka heonahi I ''IU a-u aku o u.i keiki kuuaama, a u.i .\-u pu aku I.i q ( Kawehewehe me kana aikuie me M uleluuln, .i hiki i ke kulana niilu, tia hool.un īho ),\ l.\kou malaila e kali ai ī ka nalu, o M \k.\puu o l.ikou kai a-u lo.* aku iwaho a hiki 1 kihi a na ale e haki niai an(\ mal.ula oi.i ī het> mai ai ihina o ka hokua o ka ale "A loaa mai la na poe e ae, a o ko lakou hee hke mai la no w, i loa no a kaa mai ī ke kai opu la, īlaila o Maiielauln i ku ae īluna 0 kona papa a peia no hoi o Kawehewehe, a holo ae la lru,\ ī ka lala oka nalu a n<i ke ka\ ona , aoao ī hoopi'o ae he mau anuenue e pipi'o pono ana maluna o na kaikamahine heenalu, a pau ka holo ana o ko laua papa i ka ( lala, alaila, hoi ae la laua ī ka-' mu, eha a laua holo ana ī kalala a pela no hoi i ka muku, naia mea i hoopihoihoi nu: i na kanaka o uka me k,\ hooho leo nui, | ana, ua kaa ka eō ma kaikama i hme malihuu, aua haule īno na ( ui heenalu o ka niakani holouha o Kekiha nei, e nana ae hoi kakou l na keiki kaeaea heenalu ota kaha, e kapae like ī a ana no lakou e ka nalu, ua ala ae no o ( Makapuu mai kona papa ae a ku no īluna a holo no ī ka muku a i kalala, eia ke kolu o kona huh ana 1 kamuku, ua kapeke īho oia mai luna ak'i o ko'na papa a kuwala aku la a hauI I le īlalo a pa aku la, kona poo ka pukoa a make loa.j j Ua hoihoi īa no kona kino I watlua no kona wahi ma ka puu anoka puu ana o na maka ma kela haule uha ana , ona mai ka papa heenalu aku, kapaia kela wahi a hiki ī keia la ka Lae o Makapuu "0 Wailupelhoi, elua no aipuni ana j ku ai iluna o kona papa, o kona walawala aku noia a haule ana ilalo me ka loaa ole 0 na pnm eha L "No Kuhouou hoi, he wahi īki wale no koe a loaa aku kahi L ona knkamahme i pae ai, oiai 5 t e kau ana no laua īluna o ko la- , na niau papa, ua huh pu aeia ke alo o Kuliouou īluna no o kona papa, a auwe alea ī ka eha, a, na keia mau uha ī loaa ī na Ikamaaina 1 hooi ae ī ka manao Jpihoihoi i na kamaaina a nee ae ,'la ike kumakena, mai kela aoao ,jo Maunalua a hiki i Waialae, a . no ka mea. he mau keiki papa l( keia nou mau kaha, ama keia uha poino i loaa i na makua, na. [' ohana he kaumaha i "A o Luukia ma no kekahi i loaa i na haawina o keia ano no ka pomo ma-u wale ana o keia poe kal«»ka ui o ka aina. "Aole no he alma ī kau aku maluna o lakou, oiai he hana 1 hana la ma ke akea, a na lakou no 1 apa a loaa keia uha pomo "A keia uha"pomo i hoaka'u»!lua ī na lealea e ae ma īa la." 1 "Oiai no lakou e nanea ana 1 ia aluna ahiahi, "ua aia īa ae la he poe auwaa e holo mai ana a : l pae mai i uka o ka aina, a e , hookani ana na kamaaina no 1 keia mau waa malihini." 'l "Ua oih aku la o Maileilauln no waho o ko lakou Halau e noho ana, a nana aku la ma t waa. Ua īke kok„ aku Ia no ; oia ona kaikuaana no, hoi mai L la oia a hoike aku la Lke kaikuj aana Haku o lakou, a pane aku i Ia me ke pihoihoi, e kuaana e- o J , kuaana ma ae keia, eia na waa |la ua pae niana ī ke awa. Alot ha ino no hoi, pehea la?"