Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 31, 1 August 1912 — MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua [ARTICLE]

MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papa Lohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehua

——. 1 Nona ka Nani, Pali ke KtfA Mahina. ke AI.0 —Imi I KtVNAj Ipo ma na Ale K ai.oloa o ka Moana—Loaa 0 LIHJOH[A NOHO I KA MAL 0 KA PUA HAUL.\N/V I' KA WAI O;WaILŪa— KA Hi'APAIOLK OKA IKAIKA—LII-i lilllA NA Kp a o Hawaii nei—Huhia na mea Poni-' lĪIHI 0 KONA HANAUNA.

"l ka lohe ana wLiuikia i keu mau olelo a kona pokii, a me kana ninnu no kona mau pokii. Ua hu mai la ke aloha iaianw lakou, a pane aku !a ia Mailelaalii, e holo koke aku oe e kaina, a hai aku oe īa lakou, eia kaua i keia wahi, a e hele mai hoi e ike aku au la lakou, a niaha ua huli mai nei ia kaua. "No ko Mailelaulii lohe ana i keia mau olelo a koua Haku kaikuaana, ua eleu koke aku h oia-.no ke awa pae. A ike fnai la kona mau kaikuaana iaia nei. M Oa hu mai la no īloko o Likou ke aloha, a hea mai la." Hemii—, eia ka oe mamua ne-i— A eia hoi makou Ja? Ua lele aku la ka pokii a raa-u ana na ihu, a na na waimaka no e hiolo a e kiheahea ana ma ko lakou mau papalina pakahu" "I ka mao ana ae o-na kipona aloha mawaena o lakou, ua ninau mai la o Mailelaunui ia Mailelauhi, auh«?a o' kuaana? "Aia no i kauhale kamaaina, 4 i hoouna mai nei ia'u ekn mai la oukoū e hoi kakou no kauhale/' Ua ae aku Ia na kaikuaana, a uhoi nui aku la. me na hoewaa, i ka ike ana mal o JLuukia i ke kupopou aku o kona mau kaikaina, ua kahea mai Ia oia me na leo hoihoi a ohaoha no kona mau pokii, na ka waunaka no e hiolo, a pela no hoi kona mau kaikaina ia haa*vina hookahu. A i ko lakou hui ana a pau 1 kahi hookahi, hookahī ka puili pu ana o ua poe huli kane nei 1 noke ai i \a \iwe a pau ka uwe ana a lakou, holo na waimaka, hoomaka na kamailio ana. . "Ua ninau mai la o Luukia t na kaikaitia. Pehea o Papa ma na 'lii h&i a tne na o ka aina hanau o kakou? "Ua ka aku la, na kalkaina i ka olelo a ke kaikuaana me ka ana aku, he ninau mai auanei kau ia makou i ka noho ana o ka makuakane Haku o kakou la makou, oiai, mamua mai ko makou holo ana mai a pae ma Waianae, a mahope mai nei oukou, a ia makou malaila, ua )ke aku no ī ko oukou kau ana mai njawaho o k& awa, a ua makemake makou e kahea aku ia oukou e pae no uka nei, eia nae, ua mau loa mai no ka holo ana o ko" oukou mau waa, a ole hoi la makou ke peahi mat e pae oukou a hookahi ka holo pu ana mai r a ola no ko makou kumu o ka huli ana mai la ia oe." A oiai, ua maopopo no, o oe wale no ka mea loaa o na hoai•lona elike no me keia a makou e ike nei, a oia no ko makou mea o ka pae ana mai nei no uka nei, aole i pau ae ka lakou kamakamailio ana, pa ana kahea a Kawaihoa e kamau wahi olopu poi a paa aku ka hoapo lewalewa, alaila, haule īho luana. - "Ua nee aku la lakou i ke kahua o na mea paina i hoomakaukau ?a 4 iho ka akau pu ka

i niH henw, hawele ke au-ulu, o : ko pih.i no ia o ka opu o ua poe ui nei o Kauai, holoi ka nuku' , kupenu ao na ekaha loa, ma na waha, aole i pau ae lakou i ka eu mai kahi a lakou e paina ana,' hooho ia ae ana he mea ula ke nee ae 1a i ka moana." I "I ka pau nui ana aku ka hana iwaho o ka hale, a nana aku la, ike 10 aku la no lakou i kela mea ula e nee awiwi ae ana mawaho pono ae no o kahi a lakou e noho ana, aole i emo nalo mai la maanei o Leahi ma, a ke nee ala ka mea ula elike me ka pa ana a ka makani pua- 1 hiohio, a nalowale koke mai la mai ka lakou nana ana aku. A uhi maj la nae ka po, pau ka oe hana, uhi ka po a nalowale aku la * I "Ua lilo iho la kela mea ula a lakou i ike ai i ka mea a lakon' e nune ai, ninau aku a ninau iai ia lakou īho, "o Luukia no kai pane mai, aohe kela he mea okoa, o ke aloha no kela a kakou e a-u 'la i ke kai me kona manao paha aia no kakou i kau-' hale, oia kela mea ula a kakou i ke aku la, ehia ka hoi mea aloha, o ka hoea aku aole kak'ou o kauhale, oia ka'u e kaumaha ae' la, aloha ino no hoi. I ka lohe ana o kona mau pokii ī keia mau hoakaka a ko takou kaikuaana, ua ae like mai no lakou me ka lokahi no ka mea, ua ike mua lakou i keia mau hoailona o keia kanaka, a koi mai la lakou ia Lunkia t e hoi hou lakou no Kamawaelualani, e alualu no lakou mahope 0 kela punohu, malia o loaa aku no i kauhale, ua hoole aku la o Luukia la manao o kona mau kaikaina, me kona olelo aku ia, lakou, aole pono ia kakou e huli_j honhope, he huakai paoa ia, ei nee no kakou no mua, malia, o holo no hoi oia a aole kakou o kauhale, malia o huli hoi hou mai a loaa ae kakou i kamoana ai ole loaa aku no hoi i kona wahi Ua hoopau wale na kaikaina 1 keia manao koikoi o lakou, aia no nae īloko o Luukia ka manao kuko, a li'a no kana aloha kahi ī hoopu ai. "No ka punohu e nee ana i ka moana, ua hele a poeleele pae aku la ke kanaka nona ka punohu ī uka o Wailua, a ma kahi maa mau no i ke kau kona waa, malaila no oia i ha-, pai ai a kau iho la kahi waa o ua ahi 'la, kau ae la maluna o i ka eheu o na manu a īele aku la no uka o Pihanakalani." i u laia i kokoke aku, īke aku - la oia ī ka a hopipi mai a ke i ahi o kapuahi o ka Hale o Luui kīa, manao ae la no ia aia no j ) ke aloha iloko o ka hale kahi i i noho ai." "Ua lalau ae la oia' - ī ka Lau o ka La I, a hahaa īho i la a owihwih ae la a lilo i pu' 3 puhi e like me ka mea maa i ka - hana a na kamahi oia wa kahiko, alaila puhi ae la oia me keia > kanaenae ana." "E Lu-e Ē Lu-e, i E Luukia i k& uka o Piha-

"Ka ipo i-Ka uka'o Pihanakalan»," i "E ha i ma-i- ei-a, oui i hea? I Ua lohe pono akn la aa kahu :,o Luukia oia'o Kahuli a me i Naka i keia leo mai loko mai o ■ Ka hale, ua hoa ae la laua ina ihoiho kukui a hoa ae la, a huli ; aku la ia loko oka hale, a ikc i aku la oia i mai o kei;\ mala malama maluna o V;nhi moe o Luukia a ike pu al?u Ia i keia' , kanaka ui e noho mai ana, a\u h-o hou aku la k.i nana ana o j na helehelena o n:i ki.ii no k.t' hookano o keu\ kanaka i k-\h» kapu o ka laua hanau j i "Ua ninnu okoa aku la o Ka- j - huli. Owat oe e keia hookano nm i kahi kapu o ka maua ha- , nai? Ka mea 1 olelo uma ka' moolelo o keia mokupum "ka m o ka uka o Pihanakalani," ka Puahau lana 1 ka wai o Y/ailua, ai ole "ka Ohia noho i ka nalu, ahu, a pane owal oc? Pane mai la o Knaialu ma kana pu lau-i. i "Ali-a la, ali-a la," I , "E ki-ai-o Pihanakalani," 41 Ka ha-le-po-i ka-ohu," | "0 ku-u-i-po o Luuki-a," "No ka lohe pono o na wahi kiai 1 keia mau olelo ma ka pu lau-i a Kuaialn ke kanaka kau manu Ua hoopihoihoi ia na elemakule, me ka maopopo ole 0 ka laua mea e hana ai la manawa no kela kanaka e noke mat la i ke kaapa iluna o ka nu'a moena o ka laua hanai, a oia ka wa a Naka i olelo aku ai 1 kana wahi elekula kane, heaha ka leaua hana pono no keia ka-. naka ui no ka mea, ua pane mai nei i ka hama o ka kaua nmau, ; 0 keia ka īpo a ka hanai a kaua, a he mea pono e hana kaua 1 kekahi hana ī ole ai e huhu mai ka hanai a kāua, ua apono o Kahuh-1 na olelo a kana wahi luahine, a oiu kana i pane aku ( at. ( Ua pono loa kou noonoo, e pono kaua e hoomakaukau ī kekahi mau mea paina na ka mea a ka kaua hanai 1 aioha nui ai, a ke-a-u kmo wahine 'la i na ale o i ke kai oka leie, a aia paha oia' 1 na ale o Kaiwi, a pulu kona kmo wlhme ī na ale o Pailolo, a hoea i na ale kualoloa o Alenuihaha no ka imi ana i kana aloha, eia la imua o kaua i keia L wa, ua aloha 'ia aka luhi a ka- ( ua, nolaila, I hana kaua ika hana pono nona, maliao ka kaua k moopuna aku ana keia o keia t mua aku, ola ko kaua mau īwi

nakalani, Ua moe anei oe? 4, Ua lohe aku la o Naka, a oiai oia aole i moe o keia Naka, he kahu no no Luukia, a o ka huli hoi i kana kane, oiai oia e ala ana no a lohe no i ka leo o ka pu Lau-i ame ka leo kane|"ae. Ua pane mai la oia me ke ano pi e lohe ole ia aku ai e ( ke kanaka nana ka pu Lau-i i' kona leo, eia kana pane. I i Aole la Aple-la ] Aole o Luukia o ka uka o | j Aiu-Ia- aia-la- i k,\ hi'li i ke aloha, I ka aina oka Lahiki-, A no ka lohe ole o ke kanaka hookani pu lau-i t keia mau kanaenae a Naka. < Ua hookani hou mai la oia ī kana pu ( E Lu-e e Lu-e, I E Luukia i ka uka o Piha--1 nakalam, | Ua moe anei oe? i 1 Ua hoala aku la oNakaiaj Kahuh, e lanei e moe nei, e ala' ae oe, a eta la he pu lau-i ka'u l e lohe nei mawaao oka hale o ka hanai a kaua ' "Ua ala like ae la a hoolono i ke kani hou mai a ka pu La«-i" "Aole ī li'uli'u iho, kani hou ana ka pu Lau-i " "E Lu-e E Lu-hoi." "E Lu e E Lu hoi," "E Luukia i ka uka o PiI hanakalani-e" "Ua moe anei oe?" 1 "Ua lohe pono mai la o Kahuh ma i keia leo kam o ka pu j Lau-i, e oia ka Naka ī olelo aku ai la Kahuli, e pono 0 e e pane aku no keia leo mnau no ka moopuna a kaua " ' "Ua ala pono ae la o Kahuli, a noho iluna, ua panai mai la oia ma ke mele no ka ninau a ke kanaka malihim penei. "Aole-Ia Aole-la," "Aole o Luukia i ka uka o Pihanakalani nei, "I kona hale po i ka ohu," "I ka leo hone o ke kahuli," "Ua huh-ua huli i kealoha" "I ka ui o Kalahiki," "Hiki mai la oe," "Ua mehameha ka Hale," "O ka Ha-le wa-le no," - l *E ko-mo-e e ko-mo," "Eia ka hale la o Pihanakalani," "Ua lohe poxiu -iua ke kana,ka kau manu i keia leo hooīe a aole oLuukia maloko o j kona hale, aka, i mea e pau ai kona huli hewa ana, oiai ua lohe no oia i ka leo konoiaia e komo hale, ua lele mai la oia mai luna mai o ka eheji o na manu, a ku ma ka puka o ka. hale, ai ka wa a Kahuli ma ī wehe mai ai i ke pani paahu makaloa, ua <ke pono mai la laua i keia keiki kanaka maikai nui wale e ku aku ana imua o laua."

"A no ka akahi akahi no a ike i keia kanaka maikai e feu nei ipiua o laua, ua haule aku j la laua a waiho ana ko laua alo . t īluna, a li'uli'a, ua ala ae la laua j nana ma-o a maanei, a ike, . ( iho ke kanaka ,a laua i - ( ike ai malaila, ua ninau aku a| i r>inau mai laua ia ibo, aia J . ihea iho nei ua keiki ui a kana-' ( ka maikai nei a kana ( i ike iho , nei? O-ka pane a Naka ia Ka.ihuh, aia tho nei hoi ihea?" 1 "Me ko hua holo ole ia loko i[o ka Hale, oiat laua h nalu ana ia lauaiho, lohe hou aku la !a-j . ua i ka leo o ka pu lAii-i mai lo-ko-mai o ka hale ponoi o Luukia,, e pane mai ana penei: u Ei a-u ika nu'a oka mo- I ena," ■ "Ka-pa-Wehe-a- maka- lii-i o la-10-e," J "E a-u aa ana 1 Ku-u-alo-ha^,"

palupalu. I "Ua ae mai la o Kahuli ina olelo ao a kana wahine, ua laulele aku U oia e huh i na opae, l na hoi'o, na oopu, na mea apau '• 0 ke kuahiwi." j "Eia keia iwaena konu po, pela moa, ka puaa, na mea ai e ae, aole i emo īho ku ana keia mau mea imua o Naka, a oia ka laua i p&nēe aku ai īmua oka 'opio e ana ma koaa wa--Ihi moe, oiai no ota e nana mai 'ana me ka. hoomoemoe, kahea 1 aku la o Kahuh ma ke mele ] J ,'E a-la-e, e katsīahele-," i u Ka-mali-hmi," , I "E a-la eia.ka ai," I | "Nau eke Kamehai-lani,"! ! "O ka-opu-a-ki-i-kii," I I "E a-Ia hoi-a," ] "Ua puoho mai la ua aea ha-| Ukae kau manu net a noho, 'me ka iiana pono ana mat t na I elemakule kiai me ke kulou ana . īho ilalo, a li'uh'u, alaila, ala hou ae la Uuna, a pane aku la." ( "Auhea olua, he malihini au, na olua i keia wa, aohe no a'u loaa*' Eia nae a ao ae hoea (mai ka'u makana na olua, hej wahi puolo, ana ka mea lawe no ia e Kaawi īho na olua. I