Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 34, 22 August 1912 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae

MOKUNA ni. . HeNanea t Ihouhmahielue ai na Ffaa)n,i

O ka olelo mai ma o Lolenaulauwilaliilii a la ua ka ke ahua ' a Louomakakii. B kii no oe a hikī mai, ae no hoi, wahi a Hinaialeele a puka aku la a olelo 1 ka manu hulu gula. E kii aku oe la Lonohuinui, e wiki: Ia ana no o ka leo manu hulu kula a noho ana i ke aio o Lono ' huihui, e, o kela huihui o keia huihui e au e nee e olapa no ke ahu o Keapmelemele. He mea ole īa īa manu hulu kula a noho ana, e 1 kū la aku nei oe e pom ae oe 1 keia keiki e noho nei, aohe nmau kumu , a hooie loa mai oe īa lakou mai puni i na hana a na keiki oka pouh, wahi a Keaomeleme £ Lonomakaku, o kau hana ma-o ke alii opio nei o ka honua a he kanawai īa e ku nei 1 ka piko o Wakea. aole e hu, na kepalo me na keiki o ka lani, a no eia o Hinaiaeleele ka mea i maa a kamaaina ia luna nei, o kona minoi keia, a pehea kou manao, o oe ka mea 1 kauoha ia, aole e hui na keiki o ka malamalama me na keiki o ka po, a no ka mea ua hewa na keiki o ka honua ua lele mua. Ua kah ka manao a ike oe ka mea nana e kuekaa ia loko a me waho, eponoeee hoike kau mau hana e paa la, ina o muku uwila oka noho Jo ka nani mau loa, ame ka hekili e ana i na ao uli panoano o ka lewa, a o na aupum ahi e hoopum ana 1 na kihapai pua e eha ai ka manao, amekeia mau mea e hana oe ma ka mana 1 ioaa la oe no keio opio plh lepo honua a make mau loa, a o kau ko^. la wa ua kahea inaila o Lonomakakn, eke ahi o lalo o ka honua, e ku mai oe a e hele la wa i ku mai ai o Kauakahi-

alu, a ia wa i olelo mai ai o "Lonomakakn nei, e ke keiki opio o ke aupuni honua, "e paa. oe 1 keia wahi ulu poepoe aole oe e haalele, o make oe, o kou paa a ūimu pu oe, aole oe e hookuu o naake oe, aia no kou liookuu a hiki hou olua i kuu alo nei a me ke aln oka lewa nei " I wa o Hmaieleele i olelo mai ai, e mai hookuu oe i kena wahi hua e paa ]a i ko lima, na kela wahi hua 02 e hapai a kau oe i luna , a na kena hua au e paa ala oe e lawe a puni 0 luna nei iloko o ka wa pokole a ke hiki ka hoi 1 ke alo 0 Keaomelemele a noa kanawai kapu oluna nei. O ka wa no īa. 0 I<oaoinakajkii 1 hookuu aku ai 1 na kaula j uwila, 0 ka wa no ia oka pili 'paaouawahi hua hekili ala i |paa loa ai ma ka lima a ke lawe īa ala ua alii opio ala, no ka ]ke ; )a he keikialii, ai ka hiki ana a ke alo o Lonomakakii a pouli na maka 0 Kauakahialn 1 ka mniu ioa 0 na hua hekili e lawe ia la a pum na poai lani, a waiho a make 1 ke alo 0 Lonomakaku, a hopu iho 0 Lono a hapai a e la 1 ke k:no 0 ke alii a kau mahe ae la, a lilo ae,o Kauakahialii 1 manu. A mele mai la ota i na mele nani loa, aole i loihi d loh oia

he ilio a hae ana, aolo i pau ka hae ana a hlo ae 1-i o ua o Kauakahialii nei i. ahi e lalapa am i ka poho lmia o Lonomakakn, aole i pau ia, a uwo ana he liona aole i loihi noho ana he w ahine ul loa. E like rne okooko lalapa o na ahi ī hoopuni i na ka,i aht kaua a me na kaapum ana Uoko o ke'kaua, ke pii nei ke aht mawaho, a maloko aku e noho ana o Kauakahialu me ka nani nui a paū ana o mea mawaho,\oia ka wa i ike la aku ai o ua alii opio nei iloko o kekaKi haie nani, e mele hosana ana me na kaikamahmeo !una. Ua kaawale aku Ia ke kmo } loko o kela hale nani, a mai la o Lonom&ka"kii i,i Hinaieleele e noho loa anei ke ahi opio īluna nei, aole, a ia a pau na kupulau etua, o kona hoi ia no luna nei, a e hoomaopopo oe o keia bale nani, nona ia a niau Ija aku i na kau a kau ke"hoi oia no luna nei, ae kahea ae no la'u, a ma īa wahi no ana e noho himeni ana, o malaila no ka nani, ona nani pau ole, ia wa no i olapa ae la ka uwtla a naueue i ke olai a pela.no na kihi eha o ka lani, o ka wa ia, i kuwaleiho ai o Kauakahialu aole hale, aole na hanohano e pili ana laia ī na hora mamua iho. Ua lawe la na mea a pau, ua nalo la mau mea nani ua kakau ia na huaolelo no na kupulau elua, līlo oia ī kilo lani, ke hoi oia no luna nei, a hemo ha pili o ka honua, ua ae ia o Kauakahialh, mat keia wa aku, apau ko ka honua ika ike ia, me ke kau ole o ni hoopai o ke alu opio, ua kuni paa ia ka u> i oi akii i keia wa, me he ahi ala ka ula o kona ano, ke wa ala ka

pihe i ka ui maalo 1 ao kakikepa o ka Jani, a pela no me lcg hoi ana mai, ua paa ka nani no na kupulau elua. Nui ka hauoli j ka nam o kona mau helehelena hou, 101 aku īko ka wa mua. 1 E oiele mau n ana oia ena manu i na wa o kona hoi ana, mai mai luna a ī ka""honua nei, ; ea, e kuu kupunakane, pehea i la wau ī keia wa ua ano hou oe, . j oi aku i ko ka wa mua he ui i keia ou e liio ole ai oe, i mea ole, ioi aku ka nani ona pua o ke kihapai, o ka nam keia e

hina wale mai ai na mea a pau o ka honua ma ou ala, aole e hiki ke kupaa na mea a pau - x)hlo, hlo lakou i mea ole i kou nam. Ia laua e noho nei, iho t mai ana kd punohu ula a loaa laua nei, a komo laua nei ī ka hale aniani, o ka wa no ia i noha ae ai na huna ahi, o ka lilo aku la no īa o laua nei no Pihanakalani a i ka hiki ana i ka hale hulu manu o Kauakahialu, a komo ua alii opio nei, ua kani mai la ka leo o na manu, ua nalo ka nani o ua hale ala no luna, a he mea ma kai a lileiile ke waiho ana iloko, a he nanl oia ka hoailona o ka hooko ana i kona hoi -aku ke pau na kupulau elua o ka noho ana honua nei, a hlo

loa keia alii opio no nā aei kaalelewa i ka boi ana o ka hale amani, ua lilo L aku kekahj hapa 0 ka nani o luna a koe mai ke ala tne ke onaona, hina no nae ke kupaa o na pua o *ka honpa nei i ka nani oi kelakela o Kauakahialn ka nani o n na pua o Pihanakalani i ka ui lawe a lilo 1 ke ala onaona, e lilo ai na kaikamahme o ka- honua nei i mea ole i ka ui o ia wa. Ua olelo mai la ke kupunakane, ' e auhea oe eke alii, e noho oe a e hoi ae au i ke kupulau elua a me na makahi elua a kii īa mai oe o ko kaua wa īa e hoi ai no luna, & toihi no e at aku oe 1 na mea apau e loaa aku ana ia oe e like me ka olelo i hoike ia mai nei ui'u, a hala ia mau la a kn u m;u oe o ka pihu 0 ko» »rmi la malalo nei a hoi no luna, ua lawa kaua, a e noho oe i kou nam hou no luna mai " A ola ka in manu c mele mai nei, c noho oe a ka la apopo a hele oe e hui aku me na kiai oloko o ka hale o Pihanakalani e hoomaha oe 1 keia wa, a po a ao īho oe no lalo a hui aku oe nia ke ano akua a me ke ane kanaka, ua lawa ia miu mea la oe a i elua, a nou oluna a nou e luna a nou olalo, a nou ka hikina a nou ke komo ana la o kou nam a pau o ka honua nei, o na mea kani apau ua lawa ta e like me kop makemake ke hana, aohemea maluna ae nm k j ia la aku, a piha kou manwa o ka noho ana o lalo nei, a oia ka'u e kauoha nei e like me ko luns i mal t hoike mai ia'n e hele aki; ,oe e makaikai jna keiki ana |kanaka ame nt kaikamahine e neu Ika pau ana oka kauoha e . Hinaieleele, o ka puka aku la no īa no ka hoi a mele ma: |na manu ī na mele le'a loa ma loko mai o na malapua ons Iwee ole e popohe ana,nī pua wai daimana o ka manuoe t hcJqhitii ai olako o na pohai wa ,kula oke kiaha nui oke ah j uwiia e ana i na kihi eh: jo ka noho ahi me n; |kulana o na fcoku ahi e lele am ka hoopuni ana ī ke aupuui e jna lani, ke hoomanao loa ia U£ 1 la i na mea ana i ike a a me kona manao e lele hou ne ia, e olelo e hoi no hma, ua kai na ano a pau oluna i kona maka. a hlo maoli no k( alii opio i mea hiaa īloko o kona noho ana i lalo keia honua, a uwe ae Ia ua keiki nei no k? nalo anu aku o kela nani ī loan mia 1 ka pokole loa, a lile hou aku kona noho ana no ka wa pau oie Aole nae pela ki nnnao o na ! akua mana loa, o ka hooko € | like me ka manao, a e hooko ia : aku ana no e hke me ka hoohik; nui i hoopaa ia no ma ka nohe alu o Hmaieleele no na kau elua no ka honua nei. I ka wa a ke aln opio e noho nei 1 kona hale hulu minu īke Pukoula ke akua kiai

' o Pihanakalani i ke poo o ua : alii nei, a manao oPukoulae i pn oia e nana 1 ke alu opio, a ' P n o Pukoula a ku anu ke ( anuenue ma ka puka o ka hale hulu manu o ke alii, a o kona | noho no ia, ma ka pae humu o i waho o ka ha'e alii o ua alii i opio nei, a me ka manao o Pu- . koula a nalo ka pio anuenue, ! alaila, hele aku oia e īke i ke , aln opio, eia ka ua hafa ua alui nei, o ka olelo mai lano īao' Pueonuimakalena, e ua hala ka inalua aln no Uluoma, ua k 1 īa mai nei no ka hele i keau 1 1110 j a hoi mai no i keia hoaui ana ae o kaneaiakala, a hoi mai he po nui ko Pihanakalani i na wa o' keia mua aku e hui ana na akua' me na poe hula, o waho nei i loko o na kupulau elua apau kakou, ī kaia "wahi, e nena ae oe, i

ka ipu olelo o lalo 'nei a e noa aku ana o Pihanekalani, a nalo aku, e kaapuni aku ana kakou ina wahl a pau oka honua nej, mai ka hlkina ake komohlna. E nana aku oe i ka helu hipuu e kau ae la ma kanioo ka puka o Hinaieleele i kau ae a wahi a Pueonuihoanoano i olelmai ai ia Pukoula kekiai o Pihanakalani.