Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 47, 21 November 1912 — MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehu. [ARTICLE]

MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehu.

Nona ka Nani, Pali ke Kua Mmuka kf ,\io- Lmi t K'\NA, IFO MA NA ALK KUALOLOA 0 K \ Mo W'A- I o\.\ o KIA KA OIU\NOUOa KA M\LU KA P.\ H\Ul\N\l\| KA WAI 0 WaiLUa—K\ HI'WAUM )0 KA IKAIK \-LU J kuian\Kup\o Ha\v\u nfi--Hki\ n\ Mr\roru-j HIIII 0 KONA HAMAUN\ !

Pane aku U o MaileUulii mo lnl.i i tiu\i t> .\i ko laila keia mau olelo. "Aole o'u nu- in.ui nwka.nn ui.i no ka nam o keiuake i na niea e ae, oiai u:\ na waa, n i pe\t amen.i k.ukahele mai la ko'u kmo .i maluhi- m.ihino ui iluni o na

luhi no keia hana nut a'u i.hana iho nei, o ia ko'u mei e koi'hei e'uhoi kaua." No keu koi a kona poku ame na hoakaka naauao ana, ua ae mai la o Luukia. Ua oili aku la laua ma ka puka mahope o ka hale halau a uhoi aku la no ko laua mau halau ī hoomakaukauia. A no na Maile e ae, ua pau nnia lakou 1 ke ala, a aia la kou iloko o ke anauia kahi j hui kau ai. Ia Luukia ma no a hoea i kau hale, na haule aku la o Mailelaulii hiamoe, no ka mea> ua loaa oia i ka manao ehaeha no kela uwe helu a kela kaikamahine no Paupili, apela oia ī wai ho a make ai ma koua wahi moe iio Wa mea, ua aneane e naha kona puuwai no kona kuko ame kona aloha ia PaupUi, oia ke ku mu nui o keia haule mo ana nna me ka noonoo ole ae he ai Ia Mailelaulu e waiho lohi nei ma kahi moe, ua puka hou mai la o Luukia a loaa na hoewaa a olelo aku la oia. "E makaukau na waa o kakou no ka holo ana no mua, no ka mea, ke īke nei au he pa mai koe o ka makani kauaula o keia ama a lilo īa he kumu houlolohi ai no k,i kakou huakai hele, a e makau- , kau ke-o, ka wai, oi mahe na pali o Alaloloa ma." Ua eleu io aku la na hoewaa a rae na hookele e hoomakaukau 1 na waa Aole i liuliu, ua makaukau ae la na waa, a ia wa i hapaiia mai ai o Maiiek&h a hookauia maluna o ka waa, o ka holo mai la no la o lakou I na waa e nee nei mai ke awa aku o Keawaiki, ua haln iho Ia ka ohu nae, paa mai la ka moana a me ka aina ī ka noe A n<ilowale na waa o Luukia ma me ka īke ole mai o na kan'a ka o Lele ī ka ho'o ana o na waa, o ka ]akou olelo wale no, he noe keia no ke ola hou ana o ke 'hl Paupili, me ka noonoo ole ae, eta na ui o Kauai ke ahai nei "he akuleno kekai hohonu." Ia lakou no e lulumi nei no ka lke alu a e hoolohe pu ana hoi 1 ka uwe helu o Kapoulu, ua hala mai la o Olowalu ī |na waa o Luukia ma, a ke pakolonahe mai la ka welelau makam maluna mai o na pah o Aalaloloa ma, ua kau pu ae la na pe'a o na waa, a ma ka nana aku me he mea ala i kapam he maiolo ka holo o na waa ī ka īli kai o Pailolo. Hele no hoi a mahiki ka la i ka ih kai, kaalo ae la lakou ma waho o Maalaea, ma la wahi i wehe ae ai ka ohu a kalae ae la ke kuahiwi o Haleakala Nana aku la na ui o Kauai īa uka o ka aina, a ke mahalo wale ala no lakou i ka nāni ame ka wai|io papu mai o na lae kahakai. Kiekie no hoi ka la, pae aku la lakou no uka o Makena, a ua Jllo ko lakou pae ana aku ma-

0 Homuuh ke ,\lu ai kono-1 hiki o īa waln, a o kana kaika-l niahine oiio Keawakapu, o naj na 1 hookipa mai ī na mahhim l ua hookoia na mea c ohiolu ail 'na mohhmi, aohe hoi he mea e I hooh.ilahala ai ma ko iakoul aoao, a no Mailelauhi hoi, ua | hap-iua aku la no oia e na hoe-i wai a hoomoeia no nie ka maikai, a n.in.l no n e moe a ala wale ae no I Ē haalele kakou 11 lakou e hoonuu ana ī na momon i o na' menai a l\eaweka;m .< e nanai hou ac kakou ia P uipih ma ! 1 ke ao loa ana .se, ua huli ae' la oia a innau ī kona kaikuahme īa Mokuhinia "Auhea īho nei' na kaikamahine malihan a me kuu kahuna ? " Ua pane aku h kona kai- ' kuahine laia "Ua hoi nui aku ' nei 110 paha n«, a malia aia no lakou i kahi i hooluolu a! 'l ! I "Ina pela he mea pono paha j īa kaua e hana i kekahi hanaei hoohauoh aku ai ia lakou ame! ke kaikamahine ui nana wau i j hana a Jla hou Eia kekahi a'u ; e ha'i malu aku la oc, a nau hoij īa e hoike aku ī ke kaikamahme kahuna nana wau i hoola, "ua, eha i ka eha hma ole a ke aloha." "Pehea?" ī ninau aku ai o Mo hinia ī kona kaikunaue. I Pane hou mai la o Paupih ī 'ka lua o ka manawa "'Ua eha', WaU 1 ka eha hma ole a ke alo-' !ha." | "Pehea ka hoi ke aloha mua I a kaua i mve helu iho nei, o īa 1 hoi o Kapoulu?" j "Ka! heaha auanei hoi kana he hilu la he I'a noenoe, o ka opuleloln paha ka'u e napu ae a| no ka mea he ī'a pahee i ka po-i ho lima, a ua hele au a wa ī ke aloha nona, nolaila, e hele malu aku oe e hui me la he oluolu loa hoi oia īa oe " Na'u īa e hele [aku," wahi a kona kaikuahme i pane aku ai ' Aohe o'u pale ana ī kou leo e kuu kaikunane, a'u no hoi e, olelo n§i, ua koho pono loa olua a he ui no olua a elua, he pah' ke kua mahina ke alo. E kali ! hoi ka manao, a e hele ae au e hui me ia '' E pono paha kaua e noonoo mua kaua 1 ka kaua hana e hoo hauoli ai no lakou i hele aku hoi na kanaka e hoomakaukau, mau hoi ,a apa ana a kupono ae ka la 1 ka 1010 o ka makaukau no 1 a, a eia ko'u manao. I lau ka puaa, ī lau ka moa, pela ka īlio ame na mea ono no apau, oia ka kaua e hana ai ī ai hoi ua - poe ui nei a hewa ae ka waha, malia o lilo xo ia oe ke kaikama 1 hine kahuna ī wahine nau, hc ■ hewa īa!" i nmau aku ai o Mo- - kuhinia i kona kaikunane. Ua hene īho la ka akaaka a 1 Paupih me ka manao eia no la i ua poe malihmi nei ke moe lolii -Jmai nei no ī kauhale, eia ka au-

I anei, ua ahat niua ka ī'a i ke 'kai hohonu, ia wa i kukala aku ai o Mokuhmia ī na makaamana no na mea i kuka īa e^laua l ka lohe ana o na mak.uunano koia hoomakaukau pnina, ua ku ao la neia \\\>hi kanaka kiiaain ī a olelo aku la ia Mokn j huua J "l' ko nnkon m'au ahi han.ui ,o ka ,im v ( ho wahi meahou ka'u i iko m.u ium mawaho ;\o o Maa (I.um, ina piha he mea pono ko jhoike ,\ku ui oe o ko'lii wahine'' j "He.iha auanoi hoi k.i meae j hooloia aku ai ka olelo, e hoike ji«ai htu p\ha," walu a Mokuhimia ! , "l'aa hot pihah. he mau waa ,k \ u i iko mai noi, ku no hoi ka punohu pio no hoi ke anuenue, |o! nana au a nalo ma o lo.i o tia iP'h, heaha la ke kahoaka o kela ipunohu?" j I ka lohe ana o MoKuhinu no j keia mau olelo a kahi kanaka j kn niin, ua lele koke ae la kona ihauh, imha 0 kola punohu no o na k.ikamahine ua holo malu hinike mua ole mai ia jmaua, u,i ku koke ae la oia a ; holo aku la ī na halau o na kaimahhini e nana ai i lnk) aku ai no ka halau, , aohe he kanaka, "aia ī Mana," oiai ua nno ba ae la ka noe. No k.i nele .ina o kauhale aohe , pee o loko, holo aku la e nana ī 1 n i waa, o ta ana no ka nele, aka | h. no oia .i haupu ae ua pololei ka olelo a kahi kanaka kuaaina 110 keia mau waa e hoio ala i uhiia e ka punohu, oia mau waa he waa h no na ui o Kauai, ua holo malu a ī ole he huakai awi 'wi loa ka lakou a pela lakou i Ipuapuahulu ai keia holo me ka hoike ole aku hoi īa laua, ua lilo nae īa ī mea e eha loa ai ka jmanao ona no ke ko oie o ka manao o kona kaikunane, a pehea ana la konamanao ke lohe jao!ekana mea i nni nui ai a i Ikuko ai hoi e hehi ana oia īluna !o ke kuaniwi o Waialeale ame ■ ! ka puu kaulana o Nounou. ' No ka nele ana, ua huh hoi mai la oia me ka pihoihoi a hoi ke aku la i kona kaikunane me na waimaka helelei, a ī ka īke ana mai o ',kona kaikunane, ua ninau mai la oia "Heaha mai nei hoi keia mau waimaka ou e helelei nei e kua--1 hme?" j "Heaha mai auanei hoi kau e kuu haku, ua hoohokaia kaua keia mau kaikamahine, eia la jua liolo nui aku nei ma ke ala moana me ka hoike ole' mai hoi la kaua ko lakou mau kamaama j "A pehea oe i ike ai," minau ai o Paupih i ke kaikuahule Pane hou aku la o Mokuhima "Ilaila aku la au a hoi mai la, aohe kanaka o kauhale, aohe !pu no hoi na waa o kaha one, a ua lohe pu mai nei au ī kekahi ! wahi kan.ika ī hele mai nei mai Maalaea mai nei, a hoike mai 'nei, he mau waa kana 1 ike 1 aku nei e holo ae ana mawaho o ka moana, ua paa nae i ka pu 1 nohuame na anuenue e pio ana, oi nana ka la a nalowale mai koiu īke ana aku, a pehea hoi au ī hele aku nqi e nana i f kauhale, aohe 10 ua mau ui nei a'u no hoi e olelo nei, he mau , hoehaeha manao keia, apela , au ī uwe mai nei nou ī ke ko ole i o kou makemake e kunane " I ka lohe ana o Paupih no ka , holo 10 ana o keia mau kaikat mihino a me kona kahuna, ua . kulou iho Ia kona poo ilaio me : ke kaumaha, a lohe aku la oia ī • ka leo o Kapoulu i ka pane ana mai. i "He«ha no la hoi kou mea ī i manao nui ai ī kela poe kaikai mahine, a haalele īho no oe i ka - ( ulu e kaa ana imua o ko alo, a

no ka niea, nau no wau 1 a'o mai i ka pulehu ana i ka ulu, a ua īke hoi aina h.m i ,m 1 knbikuhi mai a hoalu kou moa 1 pukoiJhou aku 1101 13 li\i w,ni ī mahu'i «ui,i ix>l i kui h.iha, nei la, aole an o lioea 111,11 1 keia po īho noi 110 kou piiiki» 1 »>ia au ko lioi 1 ko\i kauhak , a nnii noho oe ,i m.ui 10 ae ho ipo \\ n nau." Ua ou ae la oi\ < ku tln* na, aka, uapai aku ki oia ia Pa upih 1 ka puhkua mc ka paeo ana mai "E kuu aloha, oti 110 w.u'i nn hope ou, ,ika, no knn kuun.ilia no kela kaik.mnlnne nm 1 wui v lapaau, e haawi hoi 1 p+ma nui 1 na lakon, 0 la ko'u mea 1 kulou īho nei 11.110 e noonoo ai, heaha' la ke kunni 111:1 0 ko lakou holo malu ana mai a'u aku? Aole no ko'u manao e haalele ia oe, e kuu hoa 0 keia Malu Ulu, a no ka mea, elua wale īho no kaua 1 keia Malu Ulu, ola no kaua 1 ka pa a ka makam he maoa, a pehea Ja wau e ha.ilele ai Ke eueu loa ala no 0 Kapoulu e ku Uuna me ka hoolohe ole 1 keia mau oielo 0 ke ano kaukau a| kona hoa, aKa, ua paa mai la, oia 1 na hma \vikdni o Paupili a! hiki 1 ka noho hou ana 0 Kapo-j ulu īlalo, alaila mnau hou aku la 0 Kapoulu la Paupili 1 "Heaha ka ko kaikuahme alo ha ole īa'u 1 olelo mai nei, ua ko ole ko 111:1 kemake, aole ua' poe kaikamahine nei 1 loaa aku ' nei īaia? heaha," wahi hou a| Kapoulu 1 mnau hou aku ai "Auhea oe e kuu aloha, e hooiohe mai " Aoie 1 puka I pono aku na olelo a Paupili ua : pane koke mai Ia 0 Mokuhmia' : me ka leo okalakala 11 "Auhea oe e kuu kaikunane, 1 e pono oe e hoobhe mai 1 keia! 1 mau olelo E haalele īho ana au j I l'a oe a e huii ana au 1 na kaika| M mahme malihmi, a 1 hele hoi au 1 ka'u huakai a 1 loaa no hoi kaj pono, alaila, 0 ko kaua pomaikan pu no la, a no ka mea, aole pa-, ha e loaa ana ko kakou noho'nal oiuolu ana ke o]e kekahi 0 ka-j kou e kaawale 3 nolaila, o kaj aina no keia noho īho, he mau ' makaamana, he aina, he lani ilu na a he honua ilalo nei, eia au ke hele nei, o kona ku ae la no īa īluna a puka mai la īwaho 0 ka hale, a hele aku la e olelo 1 na hoewaa e hoomakaukau 1 ka waa, ka ai, ka wai, me ka ī'a a o'ko lakou holo mai la no īa, ua' īkaika ka pa ana 0 ka makim moae ma Lanat mai, 0 ke oki aku la no la 0 ka waa a hala 0 Olowalu a hiki 1 Ukumahame,' ua loaa mai la 1 ka makani o na pali aole 1 kana mai ka 0 ka makani, ke hele ala Ua ehu 0 ke kai apn iluna o ka pe'a o ka waa, ua puo ae la ke kai ma o a maanei 0 ka waa, a he kulana pihkia maoh keia 1 ioaa la Mokuhmia ma aole e hiki ke, hele aku īmua, a na keia ikaika oka makam 1 puhi aku i na waa a pih 1 Kahoolawe }