Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 49, 5 December 1912 — MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehu. [ARTICLE]

MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

Ka lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehu.

Nun.\ ka Nanj, Pai,i ke KuA Mahina ke alo —lati ] R\m Irc M.\ NA ALE KUALOLOA 0 KA MOANA—LOAA 0 LUUkia ka Ohia Noho ika MalU ka Pa Hahlana h\ k \ WAI O WMLUa—KA HI'APAIOLE 0 KA IkaIKA—I-U KUL\ NA KUPA 0 Ha'WAII NĒI—HEIA NA MEA POHluihi o kona HanaUna.

N,t ta inalamaLun.i i hoolele rruu a pa i na papalma o ke kaik.»mabme malihim,kona helehele na ame kona mau awe lauoho e hele ana a pa 1 ka 010010 o kona mau wawae, na īa mau hiohiona i hoohuli mai i na maka o na keiki alu ui, na'ln a me na makaamana. e haka pono mai ka la kou nana ana maluna o ka ui o Lele Aole o leona helehelena wale no, aka, o ke ala pu leekahi a la kou e honi ala, a na la mau hio| hiona 1 haawi ae he mau uwa ana i na poe makaikai o ia po. Ua aUkai ia aku la Uuaaj ma kanuu kahi i jjoomakaukau ia a noho īho la me ka huli pa: pu aku o ko hiua mau alo īmua o Honuaula a me kana kaikama hine me ka haawi aoa aku ī na kunou hoomaikai īa laua a pela no hoi na makaamana la laua. la laua ī noho iho ai, ata na ma ka o na keiki ui o Nawaieha ke kaulouo mai la aialuna o Moku hmia me ka auwihi hke ana mai o ko lakou mau maka maluna o keia nani a lakou i īke ole ai ma mua. 0 Haleakala ke kanaka ui hookahi e kallia ana o kona hoea mai alaila hoomaka ka hu la. Ia manawa a Olai e noho hoolai nei īmua o ke anama, a la na maka o Mokuhinia ke a-u ae la ma 3 a maanei o ka īke 1 aku ī na helehelena okana mau aikane, aole nae oia i īke iki i aku ia lakou, a kulou iho la koua poo ilalo a kani iho la kana-u no ka ike o\e aku i kana poe i aU mai ai i ke kai Aole i huliu iho, ua kukala ae la o Honuaula no kd lealea o la po, oia hoi kulakuiai, ka honuhonu, oo jhe, ka puhenehene, ka peepeekua, ka loulou, a o ka hu la no ke ao ana ae la 1 ka makaukau ana o keia mau lealea, ua eleū ae la kela a me keia o na poe īke ī ka lua, a pela na poe oo īhe, puhenehene kulakulai ame na lealea e ae he nui o la mau la. Ua hala he 'manawa loihi no keia nanea ana o ka lehulehu, ua uwa hookani a pihe mai ana na poe mawaho o ka lanai hula. I ka hoea ana mai oHaleakala, ke kanak* ui o Maui i waena me kona kaikuahine o Lilikoi, a,ga na leo īkuwa o neia poe kanaka e noke nei i ka uwa 5 koi aku i na poe lealea e hoomoe iki a e kali hoi lakou a ike pono aku heaha keia rnea e noke nei keia poe ī ka uwa. I ka meha ana īho, ku ana ka ana ka puuku a Honuaula Imua ona a hoike aku pa imua o Honuaula "O au rnau moopuna aia mawaho?" Ninau mai Ja o Honuaula. "Owai la mau moopuna au? n Ua pane hou aku la o kah' puuku "Kai no hoi o Haleaka la ame Lilikoi, heaha kau mnau hookano e kena elemakuje." "Ip.a pela e kahea aku ia laua e komo mai maloko nei, no ka mea, no laua keia anama e kal: īa aku nei o ko laua g;hiki Aole i pau pūno aku ka Houuī

u!a mau olelo i puka pono aku iw.xh-», aia hoi, ua hui se la ka alu huikau akn a huikau mai, ia w.i īniki aku la c Mokuhmia īa Olai e puka laua iwaho kahi a ke 3 huikau rrai li Na Mokuhioia ke kono, o ko Ulat l.il iu mai Ia noia ika hma o ke aikane a puka aku la no waho o kiln hula me ka īke oleia mai. Ia ]sua i puka loa aku ai iwaho, ike aku la o Mokuhinia i tu aik • ■ e c kuku nui ana mawa ho loi o kahi a nakanakae hi-e nei, o kona mio aku la, no īa a ma-u *na ki īhu o Mailelaulii a no ka mea, ota lea na kaikuaana 1 ike oono loa aku ai. Ua puiwa loa i'a o MailelauIn no ka ma-u ana o kona ihu i ka honiia, aka, na ka malamalama o na kukui 1 hooiki iho i kona puiwa, a apo aku la i ka 1-1 o Mokuhmia a puili like ae la laua, he ,wa u o na waimaka s īho ana ma na papahoa o laua a liuhu, nmau iho la o Mailelau nui ia Mokuhinia: "Mahea mai nei oe ia pehea oe i hiki mai A-laila hahai mai la o Mokuhinia i kona moolelo mai ka mua a hiki īa wa ehke me na mea a kakou i ike ae nei maluna, a nmau hou iku la o Mailelauhi ma, a hahai mai lahoi no hoi ke kaikuaana aikane "Aia no lakou ī kauhale kahi i moe nui ai, a owau wale no kai oili mai nei no keia mau leo hauwaleau a'u i lohe ae nei, eia ka e hui ana kaua, nolaila, e hoi kaua po ko makou kauhale kamaaina." "Al-a kaua e hoi kauhale," wa hi a Mokuhmia "He kamaaina hoi ko'u, aia Ia hoi mahea īho nei, e hele paha kaua e a loaa, alaila ha'i aku iaia e hoi aoa kaua no kauhale " "Ia laua e huh nei, po-ha ana ka leokukala a Honuaula. "E noho na makaamana apau ilalo, a e kulou ko lakou mau poo ilaio ī ka honua, a no ka mea, ua hiki mai ka haku aln nui o Maui nei eia. i ko kakou alo, ne laila, o ka mea hookuh 1 ka'u kauoha, he make no koua hope, nolaila, noho īho lana mea apau ilalo a kulou īho la ko lakou mau poo ilalo " A no Mokuhima ma, aole laua ī lohe pono i keia leo kuahau alii, o la no ko laua mea i noho ole ai īlalo, aka nae, ua paa mai la laua i ka hopuia e na Ilamuku o ke ahi, a no ka mea, ua kye laua ī ke kauoha ahi I ko*laua hiki ana imua o Ho nuaula, ua ike mai la oia o neia mau kaikamahmee alakaiia aku nei he aikane iā na ke kaikama hme a kona kaikuaana. Ia m&kawa, īke mai la o Olai i kana aikane, ua hemo ae la ko laua mau pa-u a nee ae la ke kumakena imua o ko laua makuakane e uwalo ana e hoopakeleia na kaikamahine malihmi hewa ole, I keta mau alit e kaa nei kumakena, ku ana na'lu opio Hale

aleala ame Lilikoi imua o Honuaula ko Jaua kupunakane a p.ine an'a 1 ka leo o ke aloha' t>le. "O kou leo amo kau kau-1 oha, he kanawai no ia e ko maua kupunakane a e hpopaa' aku \ na lawehala ma kihi' paa. | Akahi i!o <i Mok(ihiuia a loho pono aku la tko laua poino, o' kona lu t ie la noia 1 kana kuio-' ho m,\ kona alo, pu ae la a paa' i ka polio o kona )irna, kowiliwiti ae U īluna a lu ae la ma o | a maanoi o loko o ka halau hula. ! , Ua pio iho la na kukui a poe-' leele iho o loko oka halau ame waho, "hui aku la kalo i Kana-; wao," a poeleele iho la. O Mai lelaunui kekahi ī lu īho ai ī kona kiuoho a lilo ae la o ioko oka halau hula he ulu maile hihi pe'a hihi ae la ka maile, ka uluhe, ka huehue a lilo ae la ia wahi heulu nahele hihi, a ke 'la na poe apau oka halau hula e imi ana i*lfo lakou wahi e pakele ai mai keia poino mai Ua kahea mai la o'Honuaula me ka leo nui e ho-a hou ae i na kukui a e hopu a paa ī na kaika mahme hookuli a hookiekie aka nae, īloko o ia leo nui o Honuaula e hahea nei, a e hookikma i kona Ilamaku ame kona mau makaainana, eia nae, aohe hoo loheia aku, a no ka mea, ke īmi' nei kela a me keia i kona pakele iho mailoko mai o keia pilikia nui, ake loheia ala nu leo kahea o ke kane i kana wahine, o ka makua ī na keiki. j īloko nae o keia mau leo hau walaau ona kanaka, aia na kai kamahine mahhini iloko o ko laua a ke hele 'la' laua ma ko laua ala huli hoi no kahi e hiki aku ai r>o ka halau e hiamoe ana o Luukia ma, aka, ua puiwa laua īa Olai i ke kahea ana mai. u 0 olua no ka keia e hoi nei e na mihhwi." Ua huh ae la laua a nana mai la la Olai, a olelo aku la e uhoi lakou no kauhale. Ia Jakou ī hiki aku ai ī kauhale, aia qo o Luukia ma ke noaolo ala [13 īhu me kona haupu .ole ae sīa he pihkia nui no kona pokn a me kana aikane oiao Mokuhima Ma keia wahi e na makamaka helnhelu o ka kakou moolelo hoohialaai o keia mau la. O ka mokupuni o Maui ia mau la 0 ia kekahi o na fmokupuni nani 1 uluwehi me na laau o ia mau la, e hele ana ka ulu ana o na kumuhala\a pili ī na o ka hakai, na kumu niu, ka ofna, ka u-lu na Jaau apau ame na mea hihi e ulu nei ma na kuahiwi a me kona mau kapakai, he one wale no apuni o Mapī ja mati la ma keia moolelo, a pela paha i hiki ai ka hana. hookalakupua a keia mau kaikamahine. Ma ko laua ano he mau kupu ua no ko laua e nana mai ana i ke Ia o ka pihkia, oiai, he poioo keia no laua oka hopu a hoopaaia no ka pale kauoha, aka, ua.lohe no, a malama laua 1 na kauoha a ko lana mau kupuna a pela īaua 1 wehe ae ai i ko laua mau owihHiauoho a hihi ai ma o a maanei o ka halau a pela kakou i īke ae nei 1 ka lauu hana hookalakupua maloko o ka halau hula a ke alji Honuaula a me kona mau makaainana e hou hewa mai la iloko o ka hihi pe'a oka maile, nolnila mai no ka inoa o Mailelaunui no kona kupunawahme no a pela no o Mokuhima } hana ai x kona mau owili lauoho, a o la ke kumu o kela pio o na aulama kukui. Ua piaopopo aku la ia.oe eka mea heluhelu ke 'kumu i loaā a' ī keia mau kaikamahme kaflana hookalakupua a e hoi ae kakou e nana ika hui ana o Luukia ma me Mokuhina, oiai ua hiki mai ia-lakou ī ka halau o na ma

■ fle, ūāHoala aku lā o Maifeiw; ■ ( nui i kona kaikuaana me kei mau olelo kaukau: j Haku kaikuaana o makou i I , Keo'ewa, ! Ika aina aka po~e i noho ai I Noho ka wahine Iauol»o ioloa I a hoolono—e, < He po keia he hana nui, • E ala, e ala hoi, < Kama a l Hiftahumaikoa, , E ala hoi e. | Ua lohe pono aku la o Luu- . kia i keia leo hoala a kona pok>i |a Mailelaumū, ua ala 'io ae la ■ īiuna a ninau mai :' la iaia nei. ,4 Heaha ko kakou ; pojno" o keia po nanea o ka hiai moe, alaila, hahai aku la oia .'mai ka mua a hilei i hope e t like me ia i hoikwa maluna," t Akahi no a mohala maikai na i nama o Luukia maluna o kona ī' pokn, a-u ae la kana naoa ana i maluna o kekahi mau kaikama i hme e noho pu anā me Mailelau 1 nui, akahi no oia a ike.o ko la j kou mea nana i hookipa i Lele i v (oia hoi o Mokuhlnia a oia be t kahi ana e ikenei). '| Ua puiwa la oia a lele mai la i oia a horfi i ke kamaaina o ia ■ wahi a lakou i kipamai ai, o ua • hele loa ka lakou mau oleio no ko Mokuhinia holo ana mai, ka kona kaikoeke laia ,'ame ka loaa ana ona ika mo, : ( ka pae anaiuka, kona hookipa ia ana e Olai, ke kaikamahme ■ hoi e noho ana ma ko laua a me ko laua hele ana i ka hlf j lau hula, ka ulu ana o ka poino ; mawaena o laua me ka manaoia i' e hoopaa īa laua iie mau pio, • akahi no o Luukia a )ke he pi- - llkia ko lakou īa wa, 'l Ke wehe ae Ia ka mal„'nala1j ma oke ao, a ke muu 1,31 nō >jka 0 iu kanaka me '| na leo ahiu hae 0 ka inainā ia 1 ,lakou īho no. Oi hele-hoi aao loa ae la, akahi no na meaapau ( a puka mai iwaho 0 na wahi a : ( lakou e naku hele ne). Ua hele ' i kela ame keia mea a pau aa ihii i ka poholehoie Ika naku hele ■ iloko 0 na uluhe ame na ulumai ; le hihi hookalakupua a na~ kai1. kamahine mahhmi. O na keiki ui keia ua hele ko lakou mau aahu a pau ,i ka nahaehae 0 na hoohiluhilu 0 ia po "I no ke kulana ui 0 lakou ua lilo 'I ae la ī mea ole loa, ua pau ka l \ hie 0 Haleakala a me kona kaiI j kuahine, ua lilo ka nani ua hele 1 , a kole ke pOO Ika hou hele io I I a lanei, 1 O Honuaula hoi, ua kuanawa hwali maoh, a na keia, mau hi--1 ona 1 hoike aku 1 na makaula o l .ke alo alu 0 Honuaula. Ua hiki keia poino lhamuli no ia 0 Ike alu 1 kona hoolohe I ka 1 , olelo a kana moopuna e kauoha 1 , ana e hopu 1 na kaikamahioe ikipi \ Kauoha aku la oia īa Oio ; 1 me kona kaikamahme e hele ' mihi 1 na kaikamahine malihim " a ua hooholoia la manao e ke ' alo aln ame na kohuna. 1 j Eia ka mea apiki i kela wa 1 30 loa ae ai, aole iho fa ka ulu , nahele hoohihia īmua o lakou īa wa, ua hoi ae la no ka nanama o ka aina elike"ir-e mamua a he mea kamahao a pahaohao pu keia īa lanou, aka no na kahuna x na kilo, ame na makauia, aia no ko lakou kaulono 0 ka īke, ua ulu mai no' īa maluna o kela niau olelo pupuahulu a hoohaa- ' haa a Honuaula, Ua loaa mai la na mohai īa Oio a me kana wahme, a- ua ku ae la laua a naue hele aku la 1 kahi o na wahme malih ni. a il " ! he anama īke ka- ke Kiaoma a 1 » . a ine k.in» alnwaluae wa ke uhiahi Poakahi iho uei ma ko laui Horre a ahe nui na ma&amika 1 heh ab ei m« īa ainaina, a malaila ka Bana a kahi i puhi ai.