Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 49, 5 December 1912 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae

MOKUNa JH. HeNunen e Hooulumahiehie ai na Hawaii,

"E ale au e hele mai nei penei aole oe e hoi, pouli ana makou i hakalia īa oe a pulelo aku ma kela ulu lehua, aole oe īke mai ana m makou " "Pela kou manao, he īke au 1 ka poe nui a me ka liilii a pela me oukou e na'lu 0 keia aina 1 pahaohao a'u e ike nei a me na luahme hookalakupua no -hoi o keia aina " "Ae," wahi a Laiekawai, aia īhea ka nui kanaka 1 nmau aku ai oza 1 ke alu "Au i kela kula nani e īkeia 1 aku nei, a kaua pu no hoi e īke aku nei 1 ka wat 111 ula e anapa mai Ia 1 kela kuh nui " "Ekolu mah.ele mawaho 0 na lehua auln, a kaawale ka mahele me kona poe a me ko lakou nani 0 Muleiaunui maloko īa o kona palena, a inahele ekolu o ka Lau lipohpo 0 ka palai a wai puhu pala 1 Makaln 0 ka awa piao lau ī ame ko lakou mau aUi no, a o kela e uhuh mai la a kaua e nana aku nei, a ua hiki 1 keia niau nahele ke nee mai a pih īna oe e makemake e kn ae au īa Keaalewafewa-kahikiko-lo-" Ke ala 1 Kahiki e ike no oe i .ka peepoe a me na lehua a e poai puni ala, a e īke no hoi oe 1 ke kanaka nui a me ke peke lulu ame ka pje kanaka huelo loloa e hiki īa poe ke pana mai ua lele oe īluna ma kela huelo loioa au e īke aku ai 1 kela poe he ano lole lakou ke hoea mai a he alu no ko lakou." "Ae," wahi a Laiekawai, o Ke-a ko lakou poo nui ma ka hoonee ana 1 keia aina 0 Pahuli oia keia au e īke nei Ika nani o Pali-holo, ua nalo keīa ama ; pah nee-emi, aole he kupua nui nana e hoao mai e komo "Aole e hiki i na kiai 0 waho 0 ia no 0 Moaulanuiakeia he hilihili kapu a Moineneakaaku 1 kukulu ai 1 na kapu ekolu a ku 1 Nunu-nui-kalani-o-kane. 0 Moaaulamnuiakea, o Manu kahilewa, 0 ame Pokipoki kanaka e lawe a nalo o Paliuli nei la owa ke anoano kapu kukolu. "E lohe oe e ke alu, ma e no ho oe me a'u, hoi loa kaua no ka aina 1 piha 1 ke ala 0 na mea hke ole o keia ama, pela no kou aina : Ua olelo aku la ua ahi nei. "Aole ala 0 kou aia nei ehke , me ko'u aina ka hemolele oke ala a me wt ala no apau e hoonuu oe 1 maona 1 ke ala o • kuu aina. "He ala na mea apau e ai ai, 0 ke kalo, 0 ka mai'a, 0 ka uwa la/o ka ape wai nui, o ke ko mikioi, he ala okoa no hoi ko laua. 0 kaualehu, o ka mai'a ala īholena, o ka mooloa a me ka ka maoh aaki puu o Puuloa ame na kukui mahana kolu o Paiaa. ''Ilaila no hemo ka pa-u hula 0 na kaikamahme īke ole 1 ria kuikui ula o kuu ama o Mawae, ikalani," wahi a"ua alu nei ' Ke hooiaio nei o Laiekawai i ka nui 0 ke ala, eia "no ke kahu

kupunakane ke hoopii nei 1 na ala like ole ma na ano apau, ka | lauae, ka palai, awapuhi, mokihana, a 0 ka hala ai a ke Kinau 0 ka lehua pohina uahi 0 Kaulehua o ka lehua o kuu aina ku ku ka lihihhi 0 ka pua kaioe-ke-aweawe me hinano ala ka moani o kona ala hui me ks hinahina, haalulu ka lehelehe o na malihini, o la ,keia ala e piha mai nei ka hoi ka aina 0 Paliuli 1 ke ala like ole," wahi a Laiekawai "Ae he ala hahai ko kuu aina 1 na keiki ui o ua aina o ke ala kihapai pua ohai 0 Papiohuh 0 ka wai anapa no i ke ku la o Kaunalewa. Na hale ohai manu 0 Waiolo no, na ohiki haehae pa-u o ua kaha ala. Le'a waie no' hoi ke kani 0 Nohih eia au ke' hoolono nei." "Auwe no hoi ka lohe 0 koii pepeiao e, a ma īa wahi ua huli ae la o Laiekawai ma kahi e e noke ana 1 ka akaaka no na olelo haanui a ua keiki alu opio nei 0 keia aka a Laiekawai 1 huli al ma kahi e, no ka mea, ua īke 01 a eia no ua ahi opio nei ke ku aku nei no ma kona aoao a e kamaiho nei no hoi imua o lakou. 1 ua alii opio nei no e kamailio ana, ua hoolei iho la ke kupunakane kahu ona 1 na iei hala! elua i kuiia nie ka lauae o Honopu a wilua me. ka pakaha, hual ke ala ma ke alo 0 Laie-I kawai i ka huli hou ana mai a ike raai la no 1 ke ka aku o ua aln nei iluna, 0 ka lele mai la no ia o Laiekawai e apo a honi no ka makemake e lawe 1 ka lei o ua alii neu Ma īa wahi i nwau mai ai 'o Laiekawai. "E ke ahi opio, no'u ko kaua mau lei ui a aala no hoi, piha no kou aina 1 ke ala ehke no me na kaikamahine a aala o Kauai, *_a'u no hoi 1 lohe ai." "Auhea hoi ua mea ala nei o ko'aina e ke alii opio," wahi a ua ui nei o ka eheu o na manu, ua eo au nau me ko kaua kue ole 1 na hala ai a ke {Kinau. O Mahamokxr 1 ka limu kaha pakika o na manu Akepa, 0 ia no ka snoa o kuu kapa hulu ula a kaua 1 lele mai ai mai kahi a kaua ī noho hoonanea ai me na kamaaina 0 Puna i ka pahee a me ka pakika ka noho ana iluna o ka Maunakepa. "Ui maoli no i ka hlo ana aku ua mau lei hala nei me ka lauae e naku ana ke a kau ana 1 na lei pua ohia a ua mau kupuna nei i ke poo o ua ut nei o Pihanakalani." "Ua huna no hoi oe e ke aloha o Paliuli nei," waht a u'a ui nei 1 kamailio aku ai iniua o Kauakahialn." No Kauakahialii hoiJ ke noho malie nei no ua keiki hookolohe nei me ke kamailio ole aku, a liuliu ia noho ana o lakou, ua 1 olelo aku la lo Kauakahialii ia ' Laiekawai. "Uaikenohoi oeeia au kc ku aku nei īmua 0 ko alo, a hea

ha kau j jmakemake ai, ina, manao Mbu, alaila, e hoike mai, a mai huna i kou Jmanao, malia ua hiki |no ja'u ke kokua' aku ia oe ma na ano' apau." I kela manawa a Kauakahialii e kamaiho anā, aohe wahi mea a kamailio mai o ua ui ne 0 ia o ua nieha pu na mea apau aohe mea hookahi o lakou j pahe mal. I na mea apau e noho nei me ka leo pane ole, hawanaw&na mai la o Laiekawai me ka olelo' ana mai ia Kauakahialii. j "He aina lei nui ko makou I wahi o Mawaeluaikalani, he pi-: ha no i ke ala o lau nahele Jike ole o kela a me keia ano, 'a i naj |he makemake kou e ike io 1 ke ( (alakupaoaoo ko'u wahi na'u oe e lawe e hoomaleaikai i ko*u wahi, a ilaila oe e honi ai i ke | ala ona pua like ole, a e hiki ole ai ia oe ke hoi mai no kou' aina ' ( "la Laiekawai e kamailio nei īmua o Kauakahialii amena ku' puna, ua manao oia e puni aku' ana o Kauakahialii i kana mau hoowalewale. laia i īke mai ai i ke ano hoo lohe ole aku o Kauakahialu i kana mau olelo, ua hoopau ko--Ike iho la oia i kana kamaiho j ana. Noho m'alie iho la o Laie kawai j Ia wa pane aku la o Kaua- 1 I kahialii īa Laiekawai me ka' j olelo ana aku. "E, auhea oe, 1 ,e ka wahine ui o keia aina, ua 1 • lohe ae la no wau ī kau mau 1 olelo, ua maikai no kou manao' t hoike mai la " ) "Mai hele io no kaua ī kou' wahi i ike pono aku i ka nant o' ia aina a oukou e noho mai nej, t aole wau ♦ ike ī kou wahi, aka, I ualohewale no au mai ko'u' mau kupuna mai Ji ka nani o īa aina, H wahi a ua aln opio nei. "E hoi ana au, o īa ke kumu o ko'u ae ole aku nei i kau e hele pu kaua 3 kou wahi e me kau i oielo mai nei I "Mai īke maoli ka" hoi wau i I kou aim e kaulanaia nei i ka j nam ame ka piha i ke ala 0 na! lau nahele hke ole " j I kela manawa 1 lohe mai ai 0 Laiekawai 1 keia mau olelo a® ua keikl-aln opio nei, ua kauma ha loa iho la kona noonoo no ka ae ole aku 0 ua keiki ahi nei, a ninau hou mai la 0 Laiekawai. "A pehea ana, e kii mai ana nooeia'uke hoi hou mai oe maanei nei?" "A ke hoolohe nei no ua keiki nei, a mahope pane aku la 1 īaLaiekawai "E hoi ana no wau a kii mai 1 a oe ke'pau mai ! ka'u han_a, 0 ko'u manao maoli no keia a maha no hoi paha o kii no ko ipo ia oe." I ka lohe ana o Laiekawai 1 keia mau olelo a ua keiki hooko 1 lohe nei, noho mumule wale iho: la no oia. Aole no hoi 1 huliu, ua pane , mai la oia. "E, owat ia ipo a'u ,au e kamailio mai nei e kn mai .anaia'u," ! ' Ua ike no ua keiki nei i ua j jpo nei ana, a no ka ninaninau - j mau mai oua kaikamahlne nei j iaia, ua paae aku la oia j u Ua īke no hoi oe 1 kou hoa auau kai. I 1 "E, aole o'umakemake īaia, .hehuihni ka īhu ke pih . aku,! aohe he moani oka hann, aohe' . no hoi e like me ko'u 1 Uaikenoua keiki ne: aole he'makemake o Laiekawai r J kela keiki, a nmau hoomaoe-hou | aku la ua keiki nei "Auhea oia?" J "Owai ka hoi keia e ku nei 1 kuu alo, kai no hoi o oe k&'u ( ala i pili īa meka ui." ] I ( He nani maoli no, ahe pumehana ka la 0 Makalu, I Lili pohai na hale ka,

Welu a Limaloa, Holo ke aka a ka wailiula i Lolo mauna. / A kani hehe ka aka, Ake aeo ike alia, 0 wai olono, He lono olelo 1 ke one, 0 NoKili. A pela iho la e ike ai oe i ka wela oko kikala i ka lao kela aina." Ua lohe maopopo aku la u& nei 1 ka manao o ua kaikamahine nei me kona manao e puni hon aku ana ua alii opio nei i kana mau olelo. 1 kela manawa, na ninau aku la ua alii opio nei ia Laiekawai me ka olelo ana aku: 1 u He ike no'au ikawa 0 Lalehau e noho ana i na pali." 1 "Ua ike no hoi ha oe, aole he manawa ike waie no. a hoi no 1 Paliuli nei, aole noho aku |īa wahi a loihi, a hoi mai ma ka moana wale no."