Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 51, 19 December 1912 — HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONI PUUWAI No ka eueu KAPUNOHUULA

Ka hele ana o Kauluhinalo ma ke A-na-Ka Hoao ana me Kaeweulaokalani ma Keawaula, Ma kua, Waianae

MOKUNA lIL liei\'unea <•> Hooulumahithtf ( n i,a Hawah

Ia t.\ua o kunaiha nei, olelo mai I,\ o Kapunolniula "E hoi P-iha au oi moe ua poo a|n nei o Pahuli." Ae mai la o Kau<tkahialu me ka olelo*ana mai "O hoi " I ka hoi ana mai o Kapunohuula, ua haule hou aku la ua aln nei Ike alii opio e moe ala, hui aku la kona uhane me Manai-j ula; he kaikamahme ke:a no Po ( iapola, īka īke ana o ka uhane I o ua aln opio ua ala ae la oia a nana ae la la loko o ka hale hulu manu, o la mau no ka nu'a hulu manu a e holo ana ke dla o ka niu īloko o kona hale. Ma īa wahi 1 ulu ae at ka ma nao hoohuoi īloko oua aln opio aei no ka ui o nei kaikamahine, a ia wa oia 1 lalau aku l ka īpu hoehoe a kau ae Ia i kona waha a hookani ae la.

Po Puna ika ehu kai o Makaiwa Noenoe heha ka nu'a o Ka-lukalu-o-Kewa, 0 kuu puni o ka hele, e hele no au A waiho iho la ua aln opio nei i ka īpu hoehoe, a halulu ana o waho o ka paepae, a īka puka ana mai o ua alu nei īwaho, eku aku ana o Pokoula a olelo ana "I ku mai Ja au ia oe e ke ahi aia he tnau mahhmi mawaho oka hale hula " "Ae, e hele aku kaua, a īa laua ī hoea aku ai ī ka halau hula, ui īke aku la oia ī keia mau kanaka eiua 1 kela wa ī ike mai at naelele lke kahoaka ona haawina ma ka moeuhane no ke aln opio a he raau eleie huli kane keia mai Polapola mai, la wa ī ninau aku ai o Kauakahialii. "Mahea mai la oiua?" Ua pane aku la ua mau elele nei "Mai Polapola mai nei maua, a he huakai huli kane ka maua i hoea mai la īanei na ko maua haku aluwahine, a oia ko maua manao i hiki mai la " E waiho kakou ī 1» nana ana i na elele a e nana ae kakou ia Kauakahiahi. Iwa ī olelo mai ai o Kauakahialn "E noho kaj kou apau na Ia ike alu, alaila, nana aku o mua " "Ina pela, ua pono ae la ia i ko maua manao, he nono īhol ko maua, wahi a na elele. "E paina ai olua, ua ae aku la na elele, īa wa hoomakaukau ia mai la na meaai o kela ame keia ano, a noho iho la ua man kanaka nei ai ī na mea i hoomakauk'inia.

"j Iko laua maona ana ae; ua ' olelo mai la o Kauakahialn. "B ' moe paha, eia ka hale." E nana kakou 1 ka manao o . j Kapunohuula. Ika hm ana o | laua me ka moopuna a holo na kamailio a laua no ka hele mai e makaikai e ike la Pihanakalani "Ae, ua oiaio īa," wahi ake kupunakane. Ike ala ana o ua kaikamahme alli nei o ka eheu ona manu no kona hont ana i ke ala o ka ululaau o Ulu

; oniJ ua ike aku la oia i ke ahe,ahe mai o ka makani kehau au hi o ke kuahiwi, olelo wale ae )a no ua aln nei "E po ka hoi ke ala o keia nahele, poloiei no |Ua aln nei o Pihanakalam ī ka | a,na a ' a kona o Kauai nei aole hoi ī hala ka olelo a piha ana ka hoi ī ke ala I ke ala like ana o na mea apau ola wa ī ke kamailio a Kapunohuula, a e makaukau paha kakou no ka pa e makaikai ia Pihanakalam, ua ku'i aku la ka pono a puni o Puna, o Wailua, na Koolau, a hiki ī Hanalei no ka makaikai ana i kela'uka nohea i ke ala ame ke onaona a me ka nam o na wahi apau,

1 ka hiki ana mai o ke kupu nakane me kona poe kanaka, o ka mea apiki i keia poe malihini, aoie ko lakou kanuaina na ne lakou e lawe e hoomakaikai |0 ka lakou e ike nei o na manu īiwi ka mea e lele ana mamua o lakou, a e leje ana maluna o Nounou a h.uh mauka o na pali owaawaa a nahelehele.

Eia no lakou ke nana nui aku nei ī ka hana īloko o ka ehu i waiepuhna nei e na aheahe! makam i o a īanei a kua makemake loa ua kaikamahme ahi nei a hoohihi i na hialaai a ka hana a kahi manu īluna ilalo, ] 0 a īanei a hiki i ke kahea okoa ana o ua kaikamahine aln nei i ka hana ano e a keia wahi kamaaina nana lakou e lawe nei a hiki ī Pihanakalam, aia no kela ke kau aheahe ala i na huna wai pohina uwahi o Waieku i ka manu aua kaikamalnne nei 1 ke kahea ana ih<>. "O Kauakahialu eia ma'una īho a pili aoa īka wai." I ko lakou nana nui ana aku i keia mea ula e waiho ana keia keiki kino kanaka ui īlalo lilo loa, aohe lakou i īke o Kauakahialii no kela e waiho ala īlalo. 0 keia kabi a Laiakawai 1 olelo ai i kekahi kahu a me Mailelaunui. "E noho olna maanei a e īho au īlalo e nana pono at i kela keiki e waiho wale ala no, he ui maoli no keia keiki." Ika iho ana o Laiekawai ua hoohaule iho la o Kauakahia In mai iuna aku o ke kapa hulu manu no ua aln nei, a waiho ana ke kmo o ua keiki nei ma kapa o ke kio wai, a ī ka hl ki ana aku o ua kaikamahine nei ilalo o ke kiowai, a ma īa wahi ī ike pono*aku ai o Laiekawai i ka ui a me ka nani o ua keiki pei.

I ka hoohuh ana ae o Laiekawai i ua keiki nei, ua īke lho la oia o ua keiki nei a ka hookolohe nui, a olelo hou īho la oia "E ala hoi paha, e hoi ua ahiahi" O ke ala ae la no īa o ua ke ki nei a olelo mai la īa Laiek; - waī "Pehea oe i īke mai nei ia'u īlalo nei," "Ua pane aku la o i ua keiki nei "Heaha mai auanei hoi kau, ia niakou i pn niai no uka ne), Jele ana neia wahi manu mamua.o makou a e po-

W mau ana mamua o makou | a hiki wale no i kona lele pohaj ana iho iin maano, a poh īho la i īoa.i ai oo ia «nakou maanei nei He moo paha kou lioa i noho pu iho nei, a o kona aina like P» oe ka n ka ka nani he mea hiki wale no ia i ko Kauai nei he hoopili mai i ko hai aka :a hlo a pela iho la no oe i moo ipu īho nei me ke alii moo

Ama owau, aoie o'u makenuke e moe ma na lihi kahawai no ka moe pu aaa me ka moo, aole o'u makemake i na kaikamahine o ia ano 1 hlo i na moo, a ma ia wahi 1 hoomaka mai ai kona ano hilahila no na olelo kolohe a Kauakahial».

"Auhea oe e hoi kaua a loaa aku kuu mau hoa hele a uhoi aku no ka Halauaola, a noho oukou, alaila, ku hou aku wau i na wahine hula o na wahi apau o Kauai nei"

| Ua olelo aku la o Laiekawai ii ua ketki hookolohe nei "E jno makou> ua ano e mai la au 0 kau mau olelo 1 kuu moe pu me k-i moo, e puno no makou £ hoi, ua ike īho la no īa. Waie--1 hu, oianei he kamaama kekahi o nlakou o keia aina, e hoi po paha 1 ka ama o ka moo."

O ko laua bot mai la no ia a hala īluna a baa ko laua mau hoa oka makaukau īhō la no īa uo ko lakou hoi ,a wa ī olelo hou mai ai o Kauakahialu: "E ua po keia la apopo kakou hele n ka makaikai, o la ko'u manao la.

Lele mai nei au e moe ana olua a nana aku nei au ilalo e moe ana oianei ma kekahi aoao oka moo īloko oka wai Aole 0 keia keiki ke moe āna ma ka pa o ka wai, o oe no hoi ke moe ana i keia lihl kio wai. 1 "E, nui no kou kolohe ia'u a me ko'u mau hoa, ua ihe no oe [ua olelo oe ī keia wahi manu jhulu ulae lawe īa makou no keia wai lele huna. "E aole o makou e hele i kou hale, o la hot ko'u kuhihewa ia oe he moo ame kuu īke no hoi ;ia oe īlalo o ka lua wai. | "E hoi ana no makou a Oahu ' a alu ikt iho *makou \ koena la ! apopo ī ka la okoa e hele alku ai makou no Paliuh, a ke iho mai nei ke ala aheahe malie, Ia lakou e apa nei hoea hou ana o Pukoula, a olelo ana: "E aha ana kau mau malihim e lohi nei, ua piha mai la ka ihalau 1 na poe hula, o ke kaU wale no 0 ko oukou hihi aku." I ka lohe ana o Laiakawai ī na olelo a kahi eleie akahi no a maikai ae Ia kona noonoo, nolaila, ua hoomokaukau iho Ja la kou no hele Ia wa i hoomakaukau īho o Kauakahialu i ke kapa hulu manu, aia lakou 1 kau ai ilnna oua kapa nei, o ka lele mai la no la. Ia lakou ī hiki aku ai i Pihanakalam, e kani mai ana na me nu, a ke kani pu nei na ohe amt ka pahu, au kauluwela o Piha ua pum wale no o P hanakalanu keala. A ke kn aku nei ua aln nei na kaikamahme o Aiwohikipu e hele mai ika makaikai la P kalani ī īke i ka nani o "ia ufc IUJU. Kohu kakua waikaee, Hale laui piha i ka manu, lala hpoi ī ka nahele, He ala moani a ka lauae, j Kohu hmu kohno Kaakan I liwi makaonaona noho ī Kau t ka muka jlu ka puu, I lua no ka lam pala ī ka r hinano, Aloha wale Puna i ka halaui Ka naheie aala i ka pua i ; kihana, j" I noho kaulua ka manu ī punana.