Ke Kiai, Volume I, Number 5, 18 September 1902 — Page 4

Page PDF (318.41 KB)

4  KE KIAI, SEPATEMABA 18, 1902

He Moolelo
NO
PIKOIAKAALALA
KE KEIKI PANA IOLE O KAUAI.
MOKUNA II.
PUAPUALENALENA.

                I ka hala ana e kolu po, aohe aihue ia o ka ai, a i ka ha o ka po i kiai ia ai e Konohiki, akahi no a aihue hou ia.
                Mamuli a ka mana Kupua i loaa ia ka makuakane o Puapualenalena, oia o Poki, ua hooili iho no oia ia mau mana maluna o kana keiki nolaila, ua hiki ia Puapualenalena, ke hoololi i kona kino. Ina oia e makemake e ho-uuku i kona kino, ua hiki no iaia ke hana a lilo oia i wahi ilio-keko, a ina hoi oia i makemake i kino nui, ua hiki no iaia ke hana a nui kona kino me he kuahiwi la.
                Ua hiki hoi ia ia ke hoololi i kona hulu, iloko o na wai-hooluu like ole, elele, keokeo, ulaula, kalakoa, melemele a pela aku, elike me kona makemake.
                Eha la mahope iho o ka aihue ana o Puapualenalena i ka ai a ke alii, pau loa ae la ua ai nei a na makua ona, nolaila, ia po iho, hele hou aku la no oia i ka loi ai a ke alii.
                I kona hiki ana aku ilaila, ike aku la oia i ke kanaka e kiai mai ana i kuauna, a noonoo iho la oia aohe e hiki ana iaia ke lawe i ka ai me ka noho  mai o keia kiai.
                Nolaila, hoi hou aku la oia ihope, a hana iho la i kona kino a nui, me he kuahiwi ala, hoololi ae la hoi i kona hulu i hulu keokeo, a holo mai la me ka mama nui.
                No ka nui o ka mama o ka holo ana mai a Puapualenalena ua moe e ka mauu o ke kula a moe pu me ka lau o ka ai a me he puahiohio ala kona holo ana mai i ka hele a nu o ka makani.
                I ka loha ana o ke Konohiki e kiai ana i ka ai, i ka nu o ka makani, ame kona ike ana i ka moe o ka lau o ka ai, ua hoomaka mai la oia e okalakala a manao iho la oia he poe eepa keia no ka po.
                Iaia e nana pono ana ma kahi a ka makani e nu mai nei, ua ike aku la oia i keia mea nui keokeo e nee mai ana.
                I ke kokoke loa ana mai ua hoomaopopo aku la oia he kino ilio, he hulu ilio, a he maka ilio i hele a hulili, a ua like hoi ka nui o keia ilio me ke kuahiwi.
                I kona ike ana i keia mau mea hoopahaohao, hoomaopopo iho la oia o Poki keia ka ilio Kupua, a manao iho la oia e make ana oia.
                Holo ae la ka wela a puni kona kino, pii pu mai la me ka okala, ala ae la ke oho o kona poo a kuku pololei iluna, lilio aku la kona mau pepeiao ihope me he mea la e huki ia ana, kaumana iho la kona mau wawae me he pohaku la, a i ka manawa i kau iho ai keia mau hoailona o ka poe eepa maluna ona, ua poina ae la oia i ke kauoha a ke alii e kiai i ka ai, a me ka leo nui me he mea la no ka hehena ua uwa, ae la oia:
                “Make au-e! Make au ia Poki-e!!”
                A holo pololei aku la oia i kauhale a hai aku la i na mea apau ana i ike ai.
                Aole mea hookahi i manaoio mai i ka ia nei haanui aku, aka, noke mai la kela poe o lakou i ka aka hoohenehene iaia nei me ka olelo pu mai:
                “Heaha kau mea i ai ai i ke ahiahi nei, he weke pahulu paha?”
                “Aohe au i ai weke i ke ahiahi nei.”
                “Manao oe e puni aku ana makou i keia mau palau au e kena wahi kanaka, he molowa maoli no paha kou i ka noho i kuauna loi, nolaila noho mai nei oe e haku i keia moolelo hoopunipuni au a hele mai nei oe e hai mai ia makou, me kou manao paha he poe kamalii makou e puni wale aku ai no ia oe.”
                “Aole ka’u he hoopunipuni wale iho no, he oiaio ka’u.”
                “I ka ai no paha kahi a maona loa, moe i ka moeuhane ino.”
                “Aohe keia i maona pono iho, no ka mea he uuku kahi ai, he wa wi keia o ka aina.”
                “Na wai no oe i i mai e hiamoe kai no hoi i hele oe e kiai i ka ai a ke alii.”
                “Aole wau i hiamoe me ke kakaa no o ku’u mau maka a ike au i keia mau mea apau a’u i hai aku nei ia oukou.”
                He nui aku no na olelo hoohenehene a keia poe i pane aku ai, nolaila, ua huhu iho la ua wahi kanaka nei a i aku la:
                “Pela iho hoi, ua hala ae la ko’u po, malia o hoike hou mai ua ilio-kupua nei i ko oukou mau po e kiai ai a kaa hoi ia’u ka hoohenehene aku ia oukou.”
                No keia pane a kahi Konohiki i kiai ai, ua hakanu iho la keia poe Konohiki, no ka mea, ua noonoo iho la lakou he oiaio io paha kana, a ina io paha o hiki mai ana i ko lakou po e kiai ai o lakou paha kekahi e loaa pu ana ia haawina, a kau e wale mai la no ka weli ame ka lia ia lakou.
                I ke ao ana ae, hele aku la lakou e nana i ka ai, ua pau hou no ia loi ai i ka uhuki ia, o ka ai, o ka oha ame ka lau kai lawe ia apau loa, aohe mea koe.
                Hele like aku la lakou imua o ke alo o ke alii, a i ka hiki ana aku, ua miki aku la kahi Kanohiki nana i kiai ia po a hai aku la i na mea apau.
                Alaila pane mai la ke alii, “aole o’u manaoio i kau, a me he mea ala ua hiamoe oe a ala ae ike oe i ka pau o ka ai, nolaila, haku mai nei oe i keia moolelo, a hele mai nei oe e hai ia makou, a no na mea e pili ana i kou ike ana i ka ilio ma ka’u koho i ko wa i hiamoe ai ua moeuhane oe i keia mau mea apau, nolaila, ke kapae nei au ia oe a ua pau kou noho Konohiki ana no’u.
                Ia wa i pane aku ai kahi Konohiki: “E ke alii, e aloha mai oe i ke kanaka, a e ae mai hoi ia’u e pane aku, aole ma ke ano he hookano aku ia oe, aka, i mea e hiki ai ia oe ke ike, malia paha e hiki mai ana ka la e hoike ia mai ai ka oiaio o ka’u mau olelo, a ina pela ea, e aloha i ke kanaka, hoouna ae no oe i ka elele a hoi hou mai au i kanaka nou, e ike o Uli nana pono, e ike o Uli nana hewa, ua hala ole au imua ou e ku’u alii. Ina he kino kanaka e like me ko’u ina la ua hakaka no au me ia, aole, he kino kupua, aohe hiki i ka ikaika o ke kanaka ke hoonahoa aku.
                “Ae,” wahi a ke alii, “ina io he oiaio kau, hoihoi hou aku no au i kou mau pono konohiki ia oe.”
                “Ae, ua ole ke kanaka, ua aloha mai la no oe e ke alii, o ke aloha no.”
                “Ae, o ke aloha no” wahi a ke alii, a kaha aku la kahi konohiki hoi ana, a hoi pu uku la no hoi kekahi poe konohiki iho.

Aole i pau.