Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 1, 12 November 1834 — Page 2

Page PDF (887.53 KB)

2 KUMU HAWAII. (Nov.

 

ua nininiia mai ka Uhane o ke Akua ma kekahi kulanakauhale ma ka aina o Nu Ioka. E noho ana no kekahi kanaka opiopio ilaila, nana i hooikaika, me ka manao, e imi io i ke ola no kona uhane. Ua hele no ia i ka hale pule, a me na hale halawai, e hoolohe i ka olelo a ka Haku. Pule aku no ia i ke Akua. Uwe iho la, a ninau aku la, He aha ka'u mea e hana'i i loaa ia'u ke ola? Nui no ka poe ma ia wahi ka i ae io aku i ka Haku, a hina ka naau o lakou, a paulele no maluna o Iesu. Aka, o ua kanaka la, aole ia i mihi, he ue wale iho no i ka makau; aole hina kona naau; aole aloha; aole manaoio. Ua makau nae, ua pule; aka ua hoopanee aku i ka mihi io a me ka ae pono aku ia Iesu noloko mai o ka naau; a hala kekahi mau la ia ia malaila, e noho ana no iloko o ke kanalua. A liuliu iho la manao no ia, e waiho au i keia imi ana i ka pono i keia manawa, a mahope aku, e mihi au. O ka pule halawai ka i waiho mua ia. Hele no i ka la kapu, pule no; a liuliu iho la ua ikea aole ia i launa mai i ka poe pule, a me ka poe hooikaika. A mahope iho waiho no ia i kekahi pule, alaila haalele okoa no i ka hale o ke Akua, a hele no i ka paani i ka la pule, a po ia la ia ia i ka paani. Hele aku no ia mai ia kulanakauhale aku a i kahi e, kahi i nui ole o ka poe pule, kahi lealea, ilaila e hoomakaukau ana na kanaka i ka hula. Manao ikaika no keia kanaka e hele i ka hula. Ua makemake loa ia. I ka la pule hele no ia i ka hale hana a lilo no ia i ka hana a po ia la, me ka manao e hoomakaukau i ka hula. I ka po alua ua kauia mai la ka mai maluna ona. Kiiia 'ku ke kahuna lapaau, a hiki mai ia, olelo aku la ka mai, E ke kahuna, e lapaau mai oe ia'u a ola, no ka mea, e hele ana au i ka hula i ka po alima. I aku la ke kahuna, E waiho oe ia manao, he kanaka mai loa oe. Pane aku la ua kanaka nei, Ua makaukau au i ka hele i ka hula, e hele no wau, aole e pono ke waiho. E lapaau mai oe ia'u a ola i keia mau la. E noho aua no kekahi kumu, ia ia ka pule ma ia kulanakauhale, a lohe, ua mai nui o ua kanaka la. I ka po aha hele no ia e ike, e pule pu me ia, e hooikaika aku. Aole launa mai ka mai, ua lilo kona manao i ka hula, aole ike i ke kumu, aole manao, aole makemake i ka pule. A kakahiaka o ka lima o ka la hele mai kona kaikuwahine e ike, no ka mea, ua lohe ia, he mai ke kaikunane. I aku la ka mai ia ia, Ua hauoli loa au ia oe i ko hiki ana mai, no ka mea, e hele ana au i ka hula, a e hana oe i ko'u kapa a maikai. I ke awakea hele hou aku la ke kahuna lapaau e ike ia ia. Ninau aku la ka mai ia ia, Ea, pehea la wau? E pono anei ia'u e hele i ka hula? Ua ola au. Ua pau ka eha, Ua ikaika au. Olelo aku la ke kahuna, E waiho oe i keia manao. He mai nui kou: he mai make. I aku kela, E hele ana au i ka hula, he lealea ko'u ilaila: aole e pono ke hoole mai. Nana iho la ia i kona lima. Ninau aku la i ke kahuna, Heaha keia mea eleele ma ko'u mau lima? I aku la ke kahuna, O kou mai no ia, ua nui loa, ua make oe, aole e ola. Puiwa iho la ia i aku la, Aole paha, he wahahee kou. Pane aku la kela, Oia iho no ka'u i olelo ai ia oe, ua make oe, he mea wahahee ole keia. Aka iho la ua kanaka nei i iho la, Aole, aole, he paani kau. Olelo hou aku la ke kahuna, Aole au paani, heaha ko'u pono ke hoomakau wale aku ia oe? Ninau mai la ka mai, He oiaio anei? E! no ke aha la oe i huna ia'u? a olelo ole mai mamua. Ua olelo au ia oe mamua; i aku la au ia oe, He mai nui kou. Pela iho la ke kahuna. Nonoi aku la ka mai, E ke kahuna e, e lapaau mai oe ia'u, I iho la ia, Aole e hiki, ua make oe. Kahea aku ia, E! aole e pono ia'u e make, e kokua mai oe ia'u, aole au i makaukau i ka make. I aku la ke kahuna, E ka makamaka; aole e hiki ia'u e kokua aku ia oe. Alaila ue iho la ka mai, manao iho la no ia a me ka poe i ike mai, ua make. Ue no ia i kona uhane i ka make. Ua ike no ia, he hewa. Kahea aku la ia i ke kahuna lapaau, E pule oe ia'u. I aku la kela, Aole au i ike i ka pule. Olelo aku la ka mai, E kii i kekahi mea haipule e hele mai e pule ia'u . Kii aku no kekahi, a hoi mai, aole i loaa. He uuku ka poe pule ma ia wahi a ua pau i ka hele. Manao iho la ia i kana hana ino ana i ke kumu nana i hele mai e pule me ia i ka la mamua aku, a eha loa iho la ka naau. Manao no ia ua haalele mai ke Akua, e lilo a make ka uhane. Ia mau hora iho, i ka manawa e hala ana kona mau hoalealea, hele aku no ua kanaka la, iloko o ka ue nui, a me ka haalulu nui, i ka make. He oiaio no. "Ua oi aku ka hewa hope o ua kanaka la, i kona noho ana mamua."
 

No ke Kumu Hawaii.

TOBAKO.
[Na Wood, i unuhiia e S. W.]

                "No Amerika Hema ia laau o ko lala poe kamaaina ka poe ike mua i ke puhi ana. I ka makahiki 1560 ike no ko Paniolo [ko Sepania] poe kanaka i ka paka ma ka aina o Tobako a lawe no lakou ma Europa. No laila kona inoa no ka aina o Tobako, aia no ia ma Amerika Hema. O Waleta Ralei ka inoa o ka mea nana i lawe mua i keia laau ma Beritania. Ma ka makahiki 1585 i ke kau o ke alii wahine o Elisabeta, lawe no Ralei i mau pahu paka ma Beritania. Ua ike no ia i ke puhi ana i kona noho ana ma Amerika Hema. No ka walea o ke puhi ana, mahui loa ia, aole hiki e haalele; a no ka hilahila i ke puhi ma ke alo o kanaka, waiho malu aku no ia i kona mau pahu, ma kona wahi keena kahi e noho ai, a puhi malu. He wahi kanaka no kona nana i lawe mai i ka bia he mea e inu nona. I kekahi la poina iho ia i ka ipu paka, a komo aku la ua kanaka nei me ka bia, loaa no ia ia e puhi ana. Ike aku la ia i ka uahi noloko mai o ka waha, hoolei aku ia i ka bia ma ka maka o kona haku. Holo aku la no ia, e hea ana, "Ua pau i ke ahi o Ralei! ua pau i ke ahi! e holo mai oukou e kinai i ke ahi, aia no ke ahi ma kona waha, noloko mai o ke kino, e wiki oukou o pau i ka make!''—Pela paha kanaka o Hawaii nei i ka hiki ana mai o na haole puhi paka. Ua manao iho la lakou, he ahi aia no ma ka waha noloko mai o ke kino. Oia iho la no he ahi io no ka paka, he mea e imi ai ka ikaika o ka mea nana e puhi.

HONOLULU NOV. 12, 1834.

                Auhea oukou, e ko'u mau hoalawehana?
                Eia mai ka pepa mua o KE KUMU HAWAII. Aia no ia oukou ka olelo no kona lua, a me ke kolu, a me kona hope aku. E kokua mai oukou, a e haawi koke mai i ka oukou palapala, e haule ka lua o na pepa no ko oukou hoolakolako ole ana mai i ka mea nana e hooponopono.
                Ehia kanaka a me na wahine i makemake mai ke lawe i ke Kumu Hawaii no ka makahiki hookahi? E hai pono mai, a e haawiia aku na pepa ia oukou.
Na ko oukou hoahanau, T.

HELU 1.
HE OLELO HOOMOAKAKA I KA PAULO PALAPALA I KO ROMA.

He mea ia e kokua i na kumu a me na haumana "Ai o ka La,'' a me na kula Bailala, a me ka poe a pau e imi ana i ke ano o ia palapala.

                Aloha oe e ka mea heluhelu: na ka Haku kaua e alakai. Ina e kokua mai ia ia'u, o ko'u manao e hoomoakaka i ke ano o keia palapala a Paulo i ko Roma. He pono ke imi pu, me ka noonoo ikaika, me ka hoopili ae i kekahi olelo me kekahi olelo a ke Akua, me ka pule aku, a me ka manao ike i ke ano, a e malama i ka io, a e hana hoi ma ke kauoha, me ka manao oiaio o ka ke Akua i olelo mai ai. Alaila makaukau kaua i ka ike. Alaila pomaikai io ko kaua mau uhane.
                Eia kekahi. E heluhelu naauao ae i keia palapala, a e hookaawale pono iwaena o ka olelo a ke Akua; ka mea nui, ka olelo hemolele, a me ko'u ma