Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 1, 12 November 1834 — Page 3

1835) KUMU HAWAII. 3

nao, ka mea uuku, aole like kona pololei a me kona maikai me ko ke Akua.
                I ka wehewehe ana i ke ano, e kakau no wau i kekahi olelo a ke Akua, a e hai aku i ke ano, ma ko'u manao paha, ma ka manao o kekahi poe akamai paha, a me ka hoopili ana i kekahi mau olelo a ke Akua, e nana kaua i ka pili ana, ina he pono; e malama kaua i ka waiwai i loaa malaila. A i maopopo mai keia pono kela pono, ma ia palapala, oia ka kaua e hoopaa ai.
                Ina e kakauia ka olelo ninau no ka olelo io a Paulo, no ke ano paha i hoi keia, e noonoo pono oe i ka hua e pili pono i ka ninau. Pela paha e kokua ai keia hana a'u i na kumu a me na haumana ai o ka la, a me ka poe a pau e imi ana i ke ano o keia olelo.
                O ka unuhi ana i ka Paulo olelo i ko Roma, he mea paakiki ia, aka, ke hooikaika nei makou e hooponopono lea i ka unuhi ana, i like io ka olelo Hawaii nei me ka olelo Helene i ku pono ka manao i ole ai e hiki ia Paulo ke hoole mai, "Aole pela ko'u manao, aole pela ko ke Akua."
                O ke pai hou ana nei, aole e like loa me ka pai mua ana, aka, ua hoopono iki ae paha keia. A ina, i akaka ole ke ano ma keia pai ana, a me keia "olelo hoomoakaka," alaila e imi hou na kumu, a e hana a pono lea. Ke i mai nei Iesu, "Ina makemake kekahi e hana aku i kona makemake, e ike no ia i ka'u e ao aku nei."
NA H. BINAMU.
Honolulu, Okatoba 23, 1834.

                Heaha keia olelo a Binamu i kakau nei?
                He mea ia e kokua i ke aha?
                Owai la kana mea i aloha nei, a i paipai nei ma ia mau lalani maluna?

HELU 2.
KA HOOMAKA ANA.
O ka noho ana o ko Iesu ekalesia ma Roma i kinohou.

                O ROMA, o ka inoa ia o ke kulanakauhale nui ma Italia. He kulanakauhale nani, kahi i noho ai na Kaisara, na'lii hanohano o ko Roma aupuni nui loa, o Kaisara Iulio, o "Kaisara Augusate," Luka iii. 1; o "Kaisara Tiberio," Luka, iii. 1; o "Kaisara Kaligula; o "Kelaudio Kaisara." Oihana xi 28; a me "Kaisara Nero," Oihana xxv. 8, Pilipo iv. 22.
                Aole i akaka loa ka mea nana i hai mua aku i ka euanelio a Kristo ma Roma.
                I ka la Penetekota, aia ma Ierusalema kekahi poe mai Roma mai. Oihana ii. 10. Ilaila paha ka hoomaka ana o ko lakou lohe ana i ke kauoha hou a Iesu. Oihana ii. 39.
                A i na la o Paulo ma, he ekalesia maopopo ma Roma. Roma i. 8, xvi. 19. He poe Iudaio kekahi, na malihini, a o ke Roma poe kamaaina kekahi; o ko na aina e, e noho ekalesia pu ana.
                Aole hoi i kuikahi lea ko ka poe Iudaio manao me ko na aina e i kekahi mau oihana kahiko a Mose mai. Manao kekahi he pono ke malama i ke okipoepoe ana a me na mohai kahiko, a manao kekahi, he pono ke haalele i ua mau mea hoailona la a e malama i na kanawai mau a me na oihana a Iesu.
                Manao kekahi poe Iudaio, ua oi aku ko lakou pomaikai mamua o ko na aina e. A manao ko na aina e ua like ko lakou pomaikai mamuli o Iesu, me ko ka poe Iudaio. A o ko Paulo manao, i kona lohe ana, e hoomoakaka i na mea hoopaapaaia'i. Nolaila ia i kakau ai i keia palapala i ko Roma poe ohua, e hai maopopo i ka pono nui i kuikahi ko lakou manao, i oluolu hoi ka naau, a i ola hoi ka uhane o ka Iudaio a me ko na aina e, a i maopopo hoi ka manao hemolele o ke Akua i na lahuikanaka a pau o ke ao nei.
                Eia na mea nui a Paulo i hoike ai ma kana palapala i ko Roma. O ka pau pu ana i ka hewa o na kanaka a pau mai Adamu mai, o ka poe Iudaio a me ko na aina e.
                O ka hoapona ana, a me ka hoomaemae ana ma o Iesu Kristo la, o ka Iudaio, a me ka Helene, a me ka poe a pau i paulele ia ia.
                O ka pomaikai like ana o na mea i paulele ia Iesu, a me ka poino like o ka poe i haalele ia ia. Oia nei paha ke ke ki e wehe ai i ke ano o ia palapala.
                A o kahi a Paulo i kakau ai i keia palapala; aia no paha ma Korineto kahi a Paulo i kakau ai i kana palapala i ko Roma, i kona noho malihini ana i ka hale o Gaio. Roma xvi. 23. O Gaio kekahi kanaka a Paulo i bapetiso ai ma Korineto. 1 Korineto i. 14. Ua hoike Paulo i ko Eraseto aloha, ko ka puuku o ke kulanakauhale. A o Korineto, kahi i noho ai o Eraseto. 2 Timoteo iv. 20.
                O ka manawa i kakau ai i keia palapala i ko Roma, oia no paha ka makahiki 57 o ko kakou Haku.
                Noho no ia ekolu malama ma Helene, (he aina ia o Korineto kekahi kulanakauhale) i kona kokoke ana e holo i Suria. Oihana xx. 2, 3. Ma keia palapala, xv. 25, i mai la ia, "I neia manawa e hele aku ana au i Ierusalema." A ma ia hope iho ua lawe pio ia'ku ia i Roma.
                O ke kakau ana. Na ka lima o ka mea e ia.
                Na ke Akua mai ka manao, a me ka olelo. Na ka Uhane Hemolele i hooponopono iloko o ko Paulo naau. 2 Timoteo iii. 16. Na Paulo hoi i hoike ia Teretio, a na Teretio i kakau iho, i ike ai na maka o ko Roma a me ko kakou nei. Roma xvi. 22.

He ninau no na lalani maluna.

1 Heaha o Roma?
2 Heaha ka inoa o ka aina?
3 Owai na'lii hanohano i noho ma Roma? 4 Mahea la i maopopo ai kekahi mau inoa o lakou?
5 Owai ka mea nana i hai mua aku i ka euanelio ma Roma?
6 I na hea ka hoomaka ana o ka lohe o ko Roma i ka Iesu?
7 I ka manawa hea i maopopo ai ka ekalesia ma Roma?
8 Owai na ohua malaila?
9 Pehea ko lakou noho ana?
10 No ke aha la i palapala'i o Paulo i ko Roma?
11 Heaha na mea nui a Paulo i hoike ai i ko Roma?
12 Mahea kahi a Paulo i kakau ai i keia palapala?
13 I ka manawa hea i kakauia'i ia palapala?
14 Nawai mai ka manao, a me ka olelo a Paulo i hoike ai?
15 Nowai ka lima a me ka peni?
16 Mahea la i loaa ia kakou kona inoa?
 

HELU 3.
KA EPISETOLE A PAULO I PALAPALA AI I KO ROMA, I UNUHIIA, A I HOOMOAKAKAIA HOI MA KA OLELO HAWAII.
MOKUNA 1.—PAUKU 1—7.
Nov. 24—30.

1 Na Paulo, na ke kauwa a Iesu Kristo i waeia i lunaolelo, a i hookaawaleia hoi no ka olelo maikai a ke Akua,
2 ana i hoike e mai mamua ma kana poe kaula, maloko o na palapala hemolele,
3 no kana Keiki (I hoohanauia na ka hua a Davida ma ke kino,
4 a i hoomaopopoia hoi o ke Keiki a ke Akua me ka mana, ma ka uhane hoano [ona] mahope o kona ala hou ana mai waena mai o ka poe make) Iesu Kristo ko kakou Haku,
5 ma ona la i loaa mai ai ia makou ke aloha, a me ka lunaolelo ana, no ka malama ana o ka manaoio iwaena o na lahuikanaka a pua no kona inoa;
6 iwaena o lakou no hoi oukou na mea i waeia no Iesu Kristo,)
7 i ka poe a pau ma Roma, i alohaia e ke Akua, i waeia hoi i mau haipule, na oukou hoi ke aloha a me ka pomaikai, mai ke Akua mai, o ko kakou Makua, a mai ka Haku mai hoi, o Iesu Kristo.