Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 4, 24 December 1834 — Page 25
KE KUMU HAWAII.
HE PEPA HOIKEIKE I NA MEA E PONO AI KO HAWAII NEI.
"O ka pono ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
Buke 1. HONOLULU, OAHU, DEK. 24, 1834. Pepa 4.
NO KA LAEHAOKELA.
O ka Elepani wale no ka mea i oi aku kona nui mamua o ka Laehaokela. Eono paha kapuai kona kiekie a he umikumamalua ka loihi, a he umikumamaha kekahi.
Ua loihi loa kona kino, a ua nui; ua pokole kona mau wawae; ua manoanoa hoi, a ua kaumaha; ua palahalaha kona pepeiao, a ku pono iluna; ua oi aku kona lehelehe luna mamua o ka lehelehe lalo; ua uuku kona mau maka, ua mimino nui loa kona ili, e like me ka lole manoanoa, i hoalualuia; ua loihi kona nuku a malaila kona pepeiaohao nui, ikaika loa: a ua pokole kona kapuai a ekolu no manamana.
O kona pepeiaohao hookahi, ma ka nuku, oia kona haokela; oia hoi kona mea kaua aku i ka Liona, a me ka Elepani, a me ka Tiga, a me na ilio e ae. No kona ikaika loa e hiki no ia ia ke hou aku i ka laau nui a puka no i kela aoao, e like me ka hou ana o ke kui laau iloko o ka uwala.
O ka mauu ka ai a ka Laehaokela, a e ai no hoi ia i ke kakalaioa a me ka lala laau, a me ke ko, a me ke kurina, a me na mea maka a pau e like me ka nahelehele.
Ua oi kona lehelehe luna, a e hiki no ia ia ke o aku ia mea, i hookahi kapuai paha, a me ia no ia i hoiliili ai i kana ai.
Aole ia e kolohe mai ke kolohe ole ia'ku ia, aka, ina kii aku kekahi ilio ia ia, a o ke kanaka paha, alaila hihiu loa ka Laehaokela, aole hoi he mea i oi aku ka ikaika i ka hakaka ana. No kona ikaika, a no kona akamai i ka hou aku me kona haokela, aole hiki ka Elepani ke lanakila maluna ona, a he hapa ka makau o ke Tiga i ka Elepani, he nui kona makau i ka Laehaokela.
No ka manoanoa loa o kona ili, aole e komo nui ka maiuu o ka Liona a me ke Tiga.
He ahinahina uliuli ka ili o ka Laehaokela, a ma kahi alualu, ua ula a lenalena, a maloko olaila ua lahilahi, a palupalu. Aole ona lauoho, ma ka huelo a me ka pepeiao wale no.
Aia maloko o na ululaau o Asia a me Aferika kahi e holo nui ai ka Laehaokela; ma kahi haahaa ma kahi wai, no ka mea, makemake loa ia e haluku maloko o na kiolepo, e like me ka puaa.
E hiki no ke hoolaka iki i ka Laehaokela, a noho malie ia maloko o ka pa; e hiki no ke ao iki aku ia ia i ka hana. Aole nae ia i akamai, ua hemahema no, kokoke like me ka puaa.
Makemake no ia, e hele wale me ka mehameha; no kona hupo loa, aole lealea ke hele pu me kekahi Laehaokela. O ka haluku maloko o ka lepo, o ka ai i ka ai, a me ka hiamoe, o kana mau mea lealea no ia.
E ai no na Inikini a me ko Aferika i kona io, a olelo lakou, ua ono.
He mea maikai loa kona ili no ka manoanoa a no ka oolea. O kona haokela, he laaulapaau ia, i ka poe naaupo.
He okoa loa ka Elepani, okoa loa ka Laehaokela.
He nuku loihi loa ko ka Elepani me he lima la, a me ia no ia e lawelawe ai i kana ai. He lehelehe loihi ko ka Laehaokela; oia kona lima e hoiliili ai i kana ai.
Elua kui loihi i puka mawaho o ka waha o ka Elepani; he hao loihi hookahi ko ka Laehaokela, oia no ka nuku. Aole alualu ka ili o ka Elepani e like me ka Laehaokela, aole hoi e hele mehameha ka Elepani, e like me ia, aole hoi e haluku maloko o na kiolepo. He mea laka loa ka Elepani, a e hiki wawe ia ke ao i ka hana, aka, o ka Laehaokela, ua hupo loa ia, aole hiki ke ao.
E kanalua paha kekahi me ka ninau mai, "Ua hanaia ka Laehaokela, i mea aha"?
Aka, i noonoo kakou, ua maopopo, oia ka mea e pomaikai ai na Negero, ma kahi ana i hele ai. No ka mea, e make loa paha na Negero ma ia aina, ina aole loaa ia lakou ka io o ka Laehaokela. Ua lokomaikai no hoi ke Akua i ua holoholona hupo nei, i kona haawi ana mai ia ia i haokela, i mea e pale aku ai i ka hewa, i make ole.
Lama Hawaii.
HE MAU NINAU.
Owai ka mea nui, ka Laehaokela, o ka Elepani paha?
Pehea ke kiekie a ma ka loihi o ka Laehaokela?
Pehea kona mau wawae? a ma ka pepeiao? a me ka lehelehe?
Ehia kona pepeiaohao? mahea la ia?
Heaha ke ano o ua pepeiaohao la?
He mea aha la ia ia ia?