Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 10, 18 March 1835 — Page 76
76 KUMU HAWAII. (MARAKI.
mea e ao ai ia oukou. Ua ike no kakou, aole e hiki i ke ohokui ke halihali i ke kanaka i ka mahina, a ke hoopuni hoi i ka honua: aka, he ao okoa no ka mahina, e like me ka honua nei, a he mau mea poepoe no laua a elua, e lele ana iloko o ka lewa. Na ke Akua no i kau ia laua maloko o ke aouli, malaila e kaa ai. Aohe kanaka i hele aku i ka mahina e ike i kona ano. Aka maloko o ke kahi mau ohenana nui loa a ka poe imi naauao i hana'i, ua ikea ka mahina, he aina, he kai, he mauna, he awawa malaila, a me ke ahi pele hoi i ikeia'i ma na mauna. Nolaila, ua manaoia he kanaka hoi. No ke aha la ka ke Akua i hana'i i na ao nui e like me ka honua nei he nui wale, ke ole no ke kanaka e noho ai ilaila?
A he oiaio no hoi, he mau wahi anu loa na welau o ka honua, aole e hiki i kanaka ke ola malaila. A o Kina hoi, aia no ia ma kela aoao o ka honua mai Amerika aku. A o na mea a pau a'u i ike ai ma kuu moeuhane, he mau mea oiaio no lakou e like me ka'u i ike ai.
(I unuhiia e A. B.)
NO KA BEA ELEELE.
Ua like ke kiekie o ka Bea eleele me ke keiki kanaka, eha makahiki, a like kona loa me ka noho no na keiki elima. Ekolu kapuai kona kiekie, a elima kona loa, a keu aku kekahi.
Ua loihi kona mau wawae, a ua pokole ke kino, a ua puipui. Ua loihi kona mau kapuai, a elima no manamana, me na maiuu elima, ua oioi loa.
Ua eleele kona kino, aka ma ka maka, a ma ka nuku he ahinahina.
He loihi ka huluhulu o ka Bea eleele, a he palupalu maikai me he huluhipa la, a ma na uha a malalo o ka umauma ua paapu.
O na mea ulu oia kana ai, o na hua, e like me ke kukui a me ka huawaina, a me ke kulina. Ua ono loa ia ia ka meli. Ina pololi loa, alaila, ai oia i ka io; a e hahai no i na holoholona, me ka huhu a me ka makau ole.
I kona manawa opiopio, hiki wawe ke hoolaka ia ia, a me ke ao aku ia ia i na mea paani he nui loa. E hahai no ia i ke kahu, me ka hoolohe i kana olelo. Aole nae e pono ke manao aku i kona lokomaikai, no ka mea, ina huhu, e nahu no oia i ka lima e hanai ana ia ia, a e pepehi no i kona makamaka maikai.
Aia ma na ululaau ma Amerika Akau, kahi i loaa nui ka Bea eleele. Ua loaa no hoi ma Europa, a ma Asia, a ma Aferika.
Loaa nui ia ia ka ai, malalo ma ka honua, aka, ina i pololi, alaila pii oia maluna o na laau e imi hua malaila.
I kona pii ana i ka laau, me kekahi wawae mua ia e paa ai, a lawelawe i ka ai me kekahi, e like me ka ke kanaka hana ana me kona lima.
I ka hooilo, komo no ka Bea eleele iloko o kona wahi moe, ma ke ana paha, ma ka hakahaka o ka laau nui paha, a malaila no ia e hiamoe ai, a hiki i ke kau.
Ua olelo wale ia, e omo mau oia i kona mau kapuai, aole nae i ike ia. Eia ka mea maopopo. I kona wa e komo ai iloko o kona wahi moe, ua momona loa, a hiki i ke kau i kona wa e puka aku ai iwaho, ua wiwi loa.
Ua manaoia, aole ono ka ai ia ia, i kona wa e momona ai ; ua like ka momona me ka ai ia ia. A hiki i ka makalii i kona manawa e puka aku ai iwaho, alaila ono loa ia ia ka ai, a ai no hoi ia, ia mea aku ia mea aku a me na mea a pau i loaa ia ia, nolaila, hiki wawe kona momona hou.
HE MAU NINAU.
Pehea ke kiekie o ka Bea eleele? Ehia kapuai?
Pehea kona mau wawae? Pehea kona kino?
Pehea na kapuai?
Ehia manamana?
Pehea na maiuu?
Pehea kona huluhulu?
Heaha kana ai?
Heaha ka mea ono loa ia ia?
Ina pololi loa, pehea iho la?
Pono anei ke hoolaka ia ia ?
Mahea kahi e loaa nui ai ka Bea eleele?
Mahea kahi e loaa nui ai kana ai?
A mahea kekahi?
Pehea kona pii ana i ka laau ?
Pehea ia i ka hooilo?
Heaha ka mea i olelo wale ia nona?
Heaha ka mea i ike maopopoia?
Heaha ka mea i manaoia nona?
A hiki i ka makalii, pehea iho la ia, i kela manawa?
Lama Hawaii.
E nana i ka aoao 67.
NO KE AO ANA'KU I NA KAMALII
MA KEIA PALAPALA.
E heluhelu ka haumana i ka inoa o kekahi kii, a e kuhikuhi mai no i na kii la. Alaila e heluhelu ka haumana i na olelo no ua kii la, a e niele aku no ke kumu ia ia ma ke ano o ia mau olelo, e like no me na ninau i paiia ia malalo. Penei: E heluhelu ka haumana i keia olelo, He mea ono no ka ia. Alaila, e ninau aku ke kumu: Heaha ka mea ono? A e i mai paha oia, O ka ia. Alaila e heluhelu hou no ka haumana i kekahi olelo. Nui no na ia iloko o ke kai. A e ninau aku ke kumu: Mahea ua ia he nui loa? A e i mai paha kela: iloko o ke kai. Pela no e hana'i ma kela olelo keia olelo a me kela kii keia kii a hiki ma kahi i hoololi hou ia'i ka hoonoho ana o na kii a me na olelo.
He Ia.
He mea ono no ka ia.
Nui no na ia iloko o ke kai.
Oluolu no ia wahi ia lakou.
Aole e ola lakou ma ka aina.
E auhee lakou ke ike i ka waa.
Nani ka holo ana o lakou.
Me ka halo no lakou e alo ai.
Na ke Akua no lakou i hana.
Heaha ka mea ono?
Mahea na la he nui loa?
Mahea kahi oluolu ia lakou?