Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 12, 15 April 1835 — Page 89

Page PDF (827.43 KB)

KE KUMU HAWAII.
HE PEPA HOIKEIKE I NA MEA E PONO AI KO HAWAII NEI.
"O ka pono ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
Buke 1. HONOLULU, OAHU, APERILA 15, 1835. Pepa 12.

 

HE LIO.

                He mea hanohano ka lio, ua nani kona helehelena. Ua kiekie kona poo, ua pio maikai ka ai, ua loihi ke kino, ua wiwi na wawae, ua ikaika nae a ua hinuhinu maikai kona oho. He mea haaheo ka Lio ua lokomaikai nae. Ua ikaika ia, i ke kauo i ke kaa, a i ka lawe i ke kanaka ma kona kua. O kona mau kapuai, oia kona mea e pale aku ai i ka hewa. Ua makemake ia i ka ululaau. Ina i pulu i ka hou, alaila kaa no ia ma ka lepo, a e hea aku no ia i kona hoa ma kona uwe ana. He umikumamalua ona niho, eha ole, a he iwakalua kui.
                He eleele kekahi Lio, he keokeo kekahi Lio, he ulaula kekahi, he kikokiko kekahi, he olenalena kekahi, he ahinahina kekahi, a nui aku no ke ano.
                O ka pipi wale no ka mea i oi aku kona maikai mamua o ke ka lio.
                I ole ka lio, alaila, aole hiki na halekaa, a me na kaa, a me ka holo wawe o ke kanaka ma kahi loihi. I ole ka lio, aole hikiwawae na eke palapala ma na aina naauao, a e lohi no hoi na hana, a me ka mahiai ana, a me ka lawe ukana ana, a me ka holo ana o na waapa ma na muliwai i eliia.
                Ke ola la no ka Lio ma na aina a pau, kakaikahi na aina i koe. He kauwa maikai ka Lio; poino na aina ke loaa ole.
                Ma na ululaau ma Aferika, a ma Amerika Akau, holo wale na lio hihiu he nui loa, he mau haneri no ma kahi hookahi. E hele pu no lakou, no ko lakou aloha kekahi i kekahi, a i mea hoi e hiki ai ke pale i ka hewa, ke kii mai kekahi ilio hae ia lakou.
                O ka Elepani a me ka ilio maoli, o laua wale no na mea i oi aku ka lakou ike mamua o ka lio. E hiki no ke ao aku ia ia, e moe, a e ala mai ma ka olelo ana a ke kahu, a e hele aku, a hoi mai, a e hana i na mea he nui loa.
                No Arabia na Lio maikai loa. Ua liilii no, aka, ua maikai, ua mama, ua laka, a e holo no ma kahi loihi loa me ka hoomaha ole. He poe Lio lokomaikai loa lakou, aole paupauaho.
                Ua oleloia, he lokomaikai ko Arabia i ka lakou lio, a nolaila ka lokomaikai mai o ko laila lio. I ka wa i uuku ka lio, malama no lakou, a olelo lokomaikai aku, a ao aku ia lakou e paani a lelele pu me na kamalii. Aole lakou e hahau i ke kaula, e like me ko Beritania a me ko Amerika a me ko Sepania, e malama io e like me ka malama ana i ka makamaka. I kekahi manawa, moe pu no na keiki o ko Arabia me ka lakou Lio keiki, ma ka hale hookahi.
                Ua manaoia ko Beritania Lio, oia na Lio maikai o ko Europa a pau. A ua nui no ke ano o ko laila lio.
                He Lio hahai kekahi, he Lio holo, he Lio hale kaa, he Lio kauo, a he Lio eleele.
                Ma Beritania, ua hoohanaia kela Lio keia Lio ma ka hana i ku pono ia ia.
                He Lio oolea, a he Lio mama no hoi ka Lio hahai: maluna ona e holo ai ka poe hahai dia a o ka poe hahai alopeke, a me ka poe holoholo lealea.
                O ka Lio holo, he Lio maikai loa ia; ua mama loa, a ua malama nui ia i mea e holo ai.
                O ka Lio halekaa; he poe lio nui lakou, he kaumaha, a ua ikaika; nolaila, ua malamaia lakou i mea kauo i na halekaa.
                O ka Lio kauo, he lio kaumaha no ia, a he mama ole. Oia ka Lio mahiai a kauo no hoi i na mea kaumaha, a hana i kela hana keia hana.
                O ka Lio eleele, he Lio nui ia, he Lio koa, ua pono no ke hooholo, ua pono no ma ka halekaa.
                Ua oi loa aku ka nani o ka Lio mamua o ka hoki, he oolea no nae ka hoki a e hoomanawanui. Aole loa he wahi holo iki ma ka helehelelena o ka Lio he maikai wale no. Ua kupono kona poo, a me kona pepeiao a me kona ai, kekahi i kekahi a ua maikai. Aka, o ka hoki, ua nui kona poo a me kona ai, aole i kupono, aole hoi i pio maikai ka ai, e like me ka Lio. He mama oluolu maikai ka Lio. He lohi ka hoki he kaumaha, me he mea la i hiamoe.
                Hiki wawe ka Lio ke ao, a e paani maikai no. Aole pela ka hoki; he naaupo ia, he oolea, he paakiki, a ina i hoolakaia, aole ia e mama, aole paani.
                Aole holoholona e ae a ke kanaka i hoolilo nui ai i mea haaheo, a i mea lealea nona, e like me ka Lio. Mai kahiko loa mai, ua makemake nui ia ke Lio, e na lii a me