Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 15, 22 July 1835 — HE OLELO NO KA PULE MALAMA HOU. [ARTICLE]

HE OLELO NO KA PULE MALAMA HOU.

E na ho&haoau, Ua akoakoa ae nei kakou i neia la e pule i ke Akua e haawiia mai ka pono e ola'i no na kanaka a pau o ka honua nei. Oia manao hookahi no ko na haipule o Kri»to ma na aina a pau o keia ao. E pii pu ana ka lakou pule me ka kakou e noho nei ike Akua Sabaota, i ka mea nana e haawi mai auanei ka malu o kona kanawai no na aina hoomana kii a pau. Oia ka nialu io: ua ike no kakou ia. Mamua i ka wa hoomana kii i keia pae aina Hawaii, he oglea wale no na kanawai e kau ana. IfO KA AI KAPŪ. Hc ai kapu ka mua. oke kane a o ka wahine e noho pu ana, ua papaia mai laua aole e paina pu. He hale okoa ko ke kane, he okoa hoi ko ka wahine hale eai ai. A ina ai pu laua, make. Ina ai ka wahine i ka maia, i ka puaa, i kekahi ia kapu na ke kane paha, make. Ina loaa ke keiki a laua, manao no ka wahine e kinai i kona hanu, o haalele mai auanei ke kane ia ia, aohe mea nan% e malama. He nui wale na mea kapu, aohe e pau ia'u i ka hai aku, na mea ehaeha kaumaha ke malama, a he make no ka uku o ka malama ole. I ke ao ame ka po, ua kau na kanawai oolea maluna o oukou, aole hoi i ikea ka malu, o ka makau wale a me ka make wale na mea maopopo. Oia inau mea ino a pau i hiki mai ia oukou, no ka mea, he poe hoomana kii oukou ia manawa. Aole no ke Akua i kau mai i kona mau kanawai hoomalu maluna o na'lii a me na kanaka. 04 PAU NA. KIl HAWAII NBI. I keia wa "Ua pau na kii Hawaii neL" 0 "kela mea wahahee a kanaka i kalai ai," tta pau, Ua puhiia hoi na kauhale heiau o lakou ike ahi. Ke kau nei no hoi na kanawai o lehora mahuw x» -a ua ilaila. Ua hono na kapi kahiW; o na kapu mea waiwai ao aa'lii wale no koe. Eia k& mea i akaka, o ko ke jr*n*fcA

kapu, he mea ano ino kahi, ahe mea ano ole hoi kahi; ab, o ko ke Akua mau mea kapu, ma na mea hewa maoli no ia. Ua kau na kaaaka i ke kapu, i mea e hanohano ai ko lakoa kino, a e hookiekie ai ka naau: ua kau mai hoi ke Akua i kona kapu, i mea e ike ai na kanaka*i ke ano o ka pono io, a me ke ano o ka hewa io. 0 na mea hewa i ko ke Akua mau kapu, h« hewa maoli no ia; o na mea hewa i ko ke kanaka mau kapu, aole e ku ia i ka hewa maoli. Ua ike no kakou, he mea hewa maoli ka pepehi kanaka, ka aihue, ka hoopunipuni; a oia ko ke Akua kapu; aka, o ka paina pu o ke kane me ka wahine, o ka lele i ke ama waa o ke alii, a o ka moe o ke aka o ke kanaka maluna o ke alii, aole oia he mau mea hewa maoli, he mau kapu hookiekie wale no ia o na'lii. NA KE AKUA KEIA HANA. He mea pono paha e hoomanao kakou i kela i pau ai na kapu Hawaii, me na heiau a me na kii. Na ke Akua no i haawi mai ia manao i ke alii, i mea e hoomakaukau - ai i ke alanui no kona aupuni e hiki mai ana ia manawa. I ko ke alii manao, a me ko kanaka hoi, he mea wale no ia nona e hoopau ai i na mea iuhi kahiko, i oluolu iki ko lakou noho ana. Aka, o ke Akua ka mea nana i haawi mai ia manao, i makaukau ke alanui nona. 0 KA HOLO MAI ANA 0 I*A KUMU MUA. manawa no i pau ai na heiau a me na kii i ke pnhiia e ke ahi; ia manawa hookahi no e holo mai ana na kumu mua e i ka olelo e ola'i. Ma ko ke kino ko ke alii manao, i oluolu a£ keia noho ana, aka, ma ko ka uhane ko ke Akua manao e hoopau ai i na kii, a e kukulu iho i kona aupuni maluna o ko lakou kahua i ikea ka mea ola'i. Hana iho la ke alii i ka ahaaina ainoa, e ai pu ai na kane me na wahine ma ka papa hookahi; manao wale no ia maka kai manao, e hoomakaia'i malaila ka mea e ainoa ai oukou na kane a me na wahinei ka ahaaina a ka Haku. Ai iho la na hoaai, a inu, a ku ota ae ia,

aolelakoui make no ia mea hou ma Hawaii. ♦ HK MKA OLE KE Kll. Alaila, ike iho la ia, "he mea ole ke kii," aole mana, aohe oluolu, aohe ike ona. Ike pono oia, he wahahee wale no ka mea i oleloia he mstna ko ke kii. Maopopo noia i kona naau, x a kena aku la e jmhi i ko lakou kauhale. O ko ke alii manao no, e hoomaha i ka luhi o ke kino i hooluhiia'i ka hoomana kii; aka, o ko ke- Akua manao no ka hoomaha i ka luhi o ka uhane«*i hooluhiia'i e ka uhane kio, nana ia hoomana. Ma ko ke alii manao, o ka ainoa ka mea e hookupaaia'i, a e maluhia'i kona aupuni ma ka honua nei; aka, malaila ke Akua i manao ai, e hoopalaha ae i kona aupuni ma keia an, i maluhia na aina o Hawaii nei i kona alij. ana maanei. Ua hiki ko ke alii manao, a uahikihoi ko ke Akua manao; aka, 0 ko ke Akua lokomaikai ka mea i hiki ai ko ke alii manao. Ina aole ke Akuā 1 kokua mai ia ia i ka manawa i kipi ai 0 Kekuaokalani, ina ua iilo hou keia pae aina i ka aikapu a me ka hoomana kii. Aole no i ike ke alii ia lehova ia manawa; mahope no ike i kona kanawai a me kana olelo, aole nae i hoawi aku ia ia iho a me kona aupuni nona. Lilo oia a me ona kanaka i ka inu rama. Lawe aku la ke Akua ia ia a haawi i ke aupuni i kon< kaikaina, me ke ao mai i na alii penei. ♦ ' Ina lakou e hoomaikai aku i ke Akua, alaila, ia e hoopomaikai mai ia lakou, a e hoomau hoi i ko lakou aupuni. Aka, 1 ole, e hiki no ia ia e hookahuli i ko lakou alii ana. No ke Akua mai ka noho ana o na'lii ma ke ao nei. A o na'lii malama i ko lakou aupuni ma ke kanawai like me kona kanawai ua malamaia mai lakou e lehova i pomaikai ai ko lakou noho ana. O KE KUMU 0 KA PONO. E pomaikai ana na aina • Hawaii, "ke iohe pono «a A Hi -a kwaakal ka leo o lehova i hoikeia mai, 0 ka mai kai a me ke ola ka ke Akua i hoike mai ai. Ua Mie na kanak» i kona leo nai oao; o ka malama io aku ka lakou e

pono u. Ina e manao ana oukou, im oi ka pono o keia manawa manaua o ka manawa kahiko, heaha ke kumu o ka oi ana? 0 ka ike i ka pono o ke Akua ke kumu. 0 kanaolelo iho ikeia'ku, oia ke kumu. 0 kona aupuhi i hiki mai nei, oia ke kumu. 0 kona Uhane eao mai ana i kanajca, e haalele i ka aoao hewa, oia hoi ke kun^i. NA AINA. NAAUPO. A pehea hoi na aina e o ka honua, na aina malu ole ia lehova? He nui wale na aina kanaka lehulehu, e noho wale ana mamuli o na kii, me oukou i noho ai mainua. Aole i kau ke kanawai o lehova ma ia mau wahi. oko kanaka kanawai oolea ke kau la. A o ko lakou noho ana, he noho pono ole no. He kaua pinepine, he powa wale, he aihue, he lalau i 1Ā hai kane i ka hai wahine, he kinai kana keiki, he launa ole, he aloha ole, he hooaiana lyi, aohe manao iki i ke Akua oiaio nana lakou i hana. Aka, maluna o keia poe aina a pau, e kau auanei ma ia hope aku ke kanawai o lehova. Ia manawa e noho nei kakou, e holo ana na kumu misionari, e ao aku ai ia lakou i ka mea e ola'i. Mamuli e pau na aina i ka lohe. Aole paha e huli koke mai lakou a pau i ka pono o ka Haku; e huli no nae kekahi poe, a koe no kekahi poe. A mahope aku, i ka manawa pono, alaila huli lakou a pau. >'0 KA PI'LE MA KA MALAMA HOP. Pehea lakou e hoohuliia'i? 0 ka pule nui ka mea e hoohuliia'i lakou. O lehova ke Akua lohe i ka pule a kona poe kanaka. Aole no ke kanaka ka mana; ia ia aku no ia,_ a ia kakou no ka pule a me kekahi hana. Oia ka kakou e hoakoakoa ai i na Monede»mua o na malatna 1 e noi aku i ka mea nonaka mana e hiki ai ia man mea niaikai e malu ai ka4rt>nua. Me ka manaoio kakou e pule ai, aole me ke kanalua. Ina e kanalua ke kanaka, aole e loheia kana pule, no kona hoomaopopo ole ana i na niea e noi ai, a me kona paulele ole ana i ka mea nona ka mana e hoola ai. A. B.