Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 16, 5 August 1835 — NO NA MISIONARI. HE OLELO HOAKAKA. [ARTICLE]

NO NA MISIONARI.

HE OLELO HOAKAKA.

N'o ka Imm t m i hamkmimmim mm Hoao» Ma i lMi i k*wmUm* olmm, m. I k» ha •ka 1* o lune ua ako&koa makou ma keia wahi. 0 makou na kaae he 0 na wahine he 8% 0 na kamalii he 49. . Oia ka la mua a makou i hoomaka ai ika makoa haoa. A hoonoho alKi lamakou ia Mi. Kalaka, i luna no ka makou' hana. O Mi. Kamalani a roe Tineka, o laua na mea a makou i wae ai e kakau i na mea a makon i manao like ai. Ao na olelo a pau a makou 1 hooholo ai, na laua no ia i palapala j>aa ma ka bu^e. NO KA P\K \7TA 0 NA MISIONARI HOU. I ke ono o ka la o lune pae mai maanei na mi«ionari hou ewalu, ekolu knne me ka lakou mau wahine, ekoln; aelua wahine kane ole. O kekahi o laua, he kumuao palapala o Elizabeta Hitekoke kona iuoa, ke kaikuwahine o Mi. Hitfekoke, ke kahunapule ma Kaluaaha iMolokai. A o kela mea o laua, o Lielia Berona ka inoa, he kumu hanalole. Ona kane, Mi. Koana, he kahuna pule; o Mi. I)aimana, h» kumu hana buke; o Mi. Hula, he kumu pai palapala. 0 lakou nei ka poe hou, me makou ku ]>oe kahiko, na kane, na wahine, a •ne na kamalii, hookahi haneri a ine kumaniaha. Ina i huiia ka poe i hiki •'e mai, o makou a pau me lakou, hookahi haneri a ine ka iwakalua kumama-; ha. NO KA AK ANA O NA AI.II. Oluolu makou i ka manao o ke alii, » Kamehameha 111. laua me Kaahumawu H. a me na'lii e ae ma Honolulu nei,! i ka lakou ae pono mai i na inisionari hon e noho ma keia pae aina, a e hana pu me makou i iiamea a ka Haku, a lt» s iiKri®to i kaaoha mai ai i na haumana ana, mamua o koaa pii aaa i ka laai, a»a ma ka xxvin. 15-20. KA HAI ANA AK.U 1 K*. OLELO I KANAKA. MAOLI. Eia kekahl haoa a makou na kana i <**na i neia mau »a. Oka hai aku i oleloake Akoa i m kanaka o Hono-

lulu nei ma ka hale pule. Oia k&Li mea i haoa'i i kela la keia la, i Q» o ko makou noho pu ana ma Rn wahi. Aloha nui ko makou immma e noho nei i na kanaka o keia kulanokauhale, no ka nui o lakou e hele ana ika hewa. Aohe o lakou maoao i 1(e Akua, aohe iunao i ke ola, aohe hoi o lakou maaao ika make. He pepehi la lakou iko lakou uhaae. Aloha ino lakou.- Ua oluolu no nae kahi ma> nao o makou i ka poe i hele mah#iabti|i mai iloko o ka hale o lehova i kēkahi manawa e hoolohe i ka olelo a ka Haku, a inakou i hai aku maloko o ko lakou popeiao, me ka manao, e huli mai auanei paha kekahi poe o lakou ma ka pono, n lilo lakou i kanaka haipule oiaio no lehova. Oia kahi hooikaika a makou i hooikaika ai i neia inau la no lakou, no na kanaka o keia wahi, i lilo ai lakou i poe manaoio ia lesu Kristo, a hele mai lakou mamuli o na kauoha a lehova. NO KA HAI ANA AKU IKA OLELO I KA POE ] HAOLK. Hai akvi no hoi makou i ka oieloa ka Haku i ka poe haole ma ka hale piile o Mi. Diela. Nana no i hai mni i koknhi mau mea o niakOu e hai aku i ka olelo ake Akua malaila. Eluaoleloana a makou ma kela hale pule i kela Sabalikeia Sabati; o ko awakea kekahi, oke ahiahi poeleele kekahi. Pela makou i hana mau ai i na la kapu a pau o ko makou noho ana ma Honoluiu. NO KA PI'LE I NA KAKAIIIAKA. Halawai no hoi ka ekalesiao keia wahi i na kakahiaka a pau e haipwie ia Jehova, e niuini mai aikela i kona Uhāne Hemolele maluna o lakou iho, a maluna hoi o na kanaka o keia aina. i loaa'i ia lakou ka naau hou, ka naau malaina mau ina kauoha a lehova. A o kekahi o makou i halawai pu me lukou, i kela kakahiaka keia kakahiaka, e paipai aku, ae hoala hoi ia lakou, ae pule pu me lakou. Aka ke manao a#i makou, aole ikaika loa ko lakou manaoio, a me ka lakou haipuk, a ma ka lakou ■uUama aaa i na kauoha a leeu Kriato i kauoha mai ai i kaaa poo haunana » mena maa a pau i kapaia nui loaainoa* Aole paha i pihalo laJtouaaa»{ ke alo-

haika Haku ia le«u. Aole paha i minamina loa ko naau i ka pono. Aole pahal manao nui lakou i na uhane o na kanaka e hele ana ma ke ala e hiki ako ai ika make mau loa. No mnkou paha kekahi hewa i lakou noho nanea, palaka ana peia. No id 'mea, ke mihi nei makon i ko makou hew* imuao lehova. Ke auwp nei makou m? ke kaomaha o ka naau imua o ke alo o ka Haku, no ko mako\i hewa, ano ka hewa o na ekalesia, a np- ka hewa o na kanaka o keia mau aina. A i kekahi manawa a makou i pule malu ai, kahe iho la no ka \fraimaka, no ka nui loa oka hewa a makmi i ike maka ai ma keia kulanakauhale, o Hke auanei na knnaka o koia wahi me ko Sodoma a me Gomora, Aloha nui ka naau o makon i ka po»i hana hewa; no ka mea, e loaa uanei ia lakou 4ca uku no na mea a Jio lakou lima i hana. Eka Haku, e Jesu, enhonui mai oe ia lakou. Mni hoopai koke mai oe ia lakou, aka ehoohuli mai oe ia lakou mai ko lakou hewa mai, i ola'i lakou. I*o KA MALAMA AX.V 0 KO MAKOL NAAI . Eia hoi kekahi mea a makou i hana'i no makou iho no. l a ike maopopo makou. aole niakou e ola ma ka makouoihana lunaolelo, ke malania ole makou ia makou iho, a me ka olelo a makou i hai akui na kanaka. Aole loa makou e pakele i ka nmke «• ka uhane, ke mulama ole makou i ko makou naau iho me ke kiai, me makaala, a me ka hana hoi i ka makeinake oke Akua. Pela'no ka manao ana a Paulo ia ia iho; aia ma I Kor. ix, 27. "Ke hooikaika nei au e lanakiia maluna o ko'u kino iho. Ke hookaua nei, o lilo paha wau i ka make, mahopo o kuu ao ana'ku ia hai." Pela no makou e hooikaika nei, i lanakila maluna o na mea hewa, a me na mea ano mo a pau o keia ao. He poe malihini ma« kou, e noho ana iwaena o na hanauna kekee a rae ke koioha. Aia ko makou wahi e kuonono a»; malaila ko aiakou hab htfu loa, i hana ofe ia a na Gina. Malaila ko a me ko makou kaikuaana» le«a Kxifto. Walailaka malm*

i ao mai; oia ko makou Alakai, .nana f kuhikuhi ia inakou ke ala e hele ai, 1 loaa ia niakou ka lei o ke ola, i oldo mua ia mai ai e ka Haku, no ka poe e aloha aku ana ia ia. Nolaila halawai pinepine makou i neia mau la e paipai, e hoeuea, e hoala ia makou iho imua o | lehova, me ka haipule i na kaMhiaka a pau o ko mako\i noho ana ma keia wahi. H» K.V LA HOOKEAI. Ai ka la 18 o lune, hookeai makou <a la, e hoohaahaa ia makou iho me ka mihi, a me ka noonoo ia makou'iho, i akaka lea ai ko makoū ano iouao lehova, a me ko makou makaukau ana e halawai me ia i ka la mahope. £ha o makou halawai ana ia la, o makou wa- j le no; a ke manao nei makou, ua kokua mai ka Uhane ia makou ia manawa. Mihi nui no makou imua o ke Akua ia la, me ka hoomaopopw) i ko makou aloha ia ia no kona lokomaikai mai ia makou, a no kona malama mai ia makou i na la, a me na manawaa pau. O ke koko mana, waiwai io o lesu Kristo, oia ka makou i nianao nui l ;-,i. a i paulele io ai, i mea e kaia ai ka hala o makou, i me hoi e holoi ai i ko makou uhane, i maemae, i pono, a i ola hoi. Hoolilo hou makou iamakouiho| no ka Haku, e hana mau aku ai i kona; makemake. Oluolu ko makou naau i keia hoolilo ana. Aole he huiki, aole i he kanaiua maloko o ko makou naau. : Aohe o makou manao e hele nmmuli 0 ka poe hewa e hana hewa ai. yO K V MAKOI' K AMALII. Eia no hoi kekahi hana a makou i hana'i i neia mau la; no ka makou kamalii. ; Hu mai ke aloha o ko makou naau ! īa lakou. o lilo auanei ko lakou uhane i ka make: no ka mea, ua ike no makou,; he naau hewa ko lakou; he naau ku e 1 ka pono; a ua ike no hoi makou, o ka l 'hane Hemolele wale no ka mea, nana e hana hou ko lakou naau, i lilo ai la- i kou i poe keiki no ka malamalama, i; poe keiki na ke Akua: nolaila hoakoakoaia lakou i kela la i keia la, a na kekahi o makou e ao aku ia lakou, a e hai aku hoi i ka olelo a ke Akua; a hoaka- ; ka aku ia lakou i na mea i pono ai o ko i lakou uhane, a i na mea hoi i pakele ai' lakou i ka make. ! O Mi. Polena a me Mi. Koana ka! misionari hou, o laua na mea i olelo ' nui aku i na kamalii. Ao makou no! hoi a pau kekahi i ao aku ia lakou, e haawi koke lakou i ko lakou naau i ke Akua, a e aloha nui aku ia lesu Kristo no kona j)Qno a no kona make ana ma ke kea no lakou; a ke manao nei kekahi o makou, ua loaa kekahi mau mea o

lakou ka naau hou. Aoie lie i akaka iea i keia manawa. Aiā M. kt htia a lakou ehuamai ai ma keia hMp aku; malaila paha i akalu ai i ka ana ia Ihkou ka naau no|i, a me ka ole. Kamailio pinepine Mi. Koana me kf> | kahi mau mea o lakou, o na keiki nui ia makou; a ua maopopo i kona manao : i ka huli ana o kekahi mau mea o lakou > no ka pono. Aka ke kali nei makou na niakua, i ike pono ai i ka iakou haua ana nia keia manawa aku; m«li» p«ha o hua mai, a i ole hoi, alaila i ka ! hoohuli ole ia'na o ko lakou ka ! Uhane o ke Akua. Ina i huli io ko la- ! kou naau mai ka hewa mai, a i ka pono, : mamuli e ike pono ia keia mea ma ko lakou aloha ia lesu, & me ka iakou malama ana i kana mau olelo. Ua oluolu kahi manao o makou ia lakou i keia manawa, me ka haalulu nae, e like auanei lakou me ka laau hua ole, a me ke ao paha, e lele wale ana, aohe ua. 0 *A KI'LA MA KF.IA PAK AIĪfA. Eia kekahi mea a makou i manao nui ai a i kuka nui ai, i keia hoakoakoa ana: o na kula mai Hawaii a Kauai. Ua pio, aole i a ke kukui maloko o na hale kula a pau, a na kanaka maoli i ao ai. I a pau ka aila. ka mea i a ai. 0 na kula a makou i ao ai, e aho iki ia; aka o na kula e ae, ua pau i ka inake, aole i akaka ia makou ka manawn e ulu hou ai. Aia paha i ka manawa e hiki hou mai na kumu mai Amerika mai, & makaukau hoi na haumana o ke kula nui e ao aku me ka naauao, a me ka molowa ole, alaila paha ala mai na kūla ma kela wahi keia wahi o neia mau aina. O na kamalii o Hawaii nei ka makou e minamina nei, ae aloha nui; no'ka mea, ua like lakou me na kao hihiu ma na mauna i Hawaii. Mamuli niake na makua, a ku mai ka lakou poe keiki me ka naaupo, a pono ole ko lakou manao, a me ka lakou hana ana. Aohe nui na kamalii i ae ole ia ma keia aina. K noho ana ka nui o lakou me ka ike ole 1 ka palapala, a me ka hele hewa, hihiu loa, aole i laka mai i na kumu maoli naaupo. Aole e hiki ia makou ke ao aku ia lakou, no ka nui o na hana e ae. I uku wale no na kamalii a makou i ao ai. Aia nui na kumu maoli, naauao, a molowa ole i ke ao aku, alaila paha nui na kula kamalii ma keia pae aina. .No ia mea, inanao ihola makou, e hooikaika ma kf. kila nui, ia leakekukui malaila, a loaa i.Hawaii nei kahi malamalama mai laila mai. No ia manao, hoonoho iho la makou i kekahi kumu hou malaila, o Mi. Dibele. Akolu kumu malaila i keia manawa; a ke manao

n«i he men l|»wjpis^kau i ke m iku i nā lwaMn«. nS holo lea jwhi k> kko» b— no malaila. Ake MHO nef no bOi makou a pau e iki ae i ko makou ikaika ma na k«L • makoa i ao ai. i naauno na haoama malaila, a makaukau kekahi poe o lakoa e komo i ke kula nui ma Lahainaluna, i ka maoau a e komo hou na haumana i keia inakahiki aku. » Oluolu ko makou nii&a i kamanan « laua me ke alii> a me ae, e k<>kua ai ke kula nui na Lahainalunn. a ua hookaawaie hoi lakou i kahi aina no kela hana. Ke manao nei nakou, ua )K>no kela hana a lakou. Aole pahn lakou e minamina, m%Jteia hope aku, i kelamMaoa lakou. Pm no na'lii pon.» i kokua ai i ka naauao, a i ka pono hui. ma na aina, kahi i malama ai i ke Akua. Nolaila oluolu loa ko makou naau i kl\ lokomaikai a lakou i hana mai nei. Akiha no lioi makou ia lakou. -NO K A HOONOIIO I NA MISiONARI lioi . Kia hoi kahi hana a makou i hnna'i 0 ka hoonoho i na misionnri hou i puk:i mai nei. O Mi. Uaimana, a me Mi. llnla. «i;t ht»onolH'ia laua ma ilonolulu nei c mn lama ika laua inau oihana maanei. " na wahine kane ole, o keknhi, ua ■- nolioia oia ma Kaluaaha i Molokai; a> kekahi nia Wailuku i Maui, e nialania i ka laua oihana ma ia mau wahi. " Mi. Koana, ua hoonohoia oia ina Ilii" 1 Hawaii, e hapai pu ine Mi. Lniiiiana i ka oihana aka Ilaku i haawi inni .:i ia laua maluila. Oia kekahi mau hana a makou i liana pu ai i keia hoakoakoa ana a makou ma Honoliilu nei, me ka oluolu o ka naau. a me ke aloha nui kekahi i kekahi, a me ka like hoi ka nui o na marui > ina mea a inakou i manao ai. Ua du no hoi na mea e ae a makou i kuka p l . ai no ke aupuni o ko makou Haku >• ola'i. Li\ K\m manao. He mea pono kakou, na kauwa a ka Haku, e malania nui me ka ikaika o ka naau i na haiia ana i haawi mai na kakou. I nui ka ikaika; i nui ka manao; i nui ka haipule i ke Akua, i loaa mai ai ia kaknu ka Uhane Hemolele e kokua ia kakou i keia makahiki, a e hoopiha ia kakou i na mea a pan a ke Akua i piha ai; n <■ hoohuli mai ia i ka naav o na kanaka !P. ai ,.H a hewa mai, ai ka pono, i maluhia 1 keia aina i ka olelo a me ke kanawai o lehova; a i onipoaia'i ke aupuni o ka Mesia i keia mau aiha a poai wale, a i piha hoi na aina a pau o ka li«j--nua i ka nani o ka Haku.