Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 18, 2 September 1835 — NO KA MAKE ANA O HANA. [ARTICLE]

NO KA MAKE ANA O HANA.

LahainaM'.ni, Maui, 1835. I ka malama o Feheruari, i ka la 11 o i ka makahiki o ka liaku 18.35, ua make Hana. I hanau no ia ma Lahaimluna i ka malanmt> lanuari i ka*lal3 o ia malaina, i ka makahiki o ka»lhiku IS3I, He ki ikamahine aloiia koia na kona mau inakua. Ua manao no hoi kona mau makua, na ke Akua i hoawi mai i keia keiki na laua. A 1 k«*i wa i laweia aku ai ka laua keiki i Oahu, a ike mai lu ke Akua i ko laua hoow;:hawaha ;.na i kana mea i haawi ponoi nuii ai ia laua, e malama; n ua oi aku p:;l:a l;o laua aloha i ko laua mau m;;kuwahine»—a he uuku ke aloha i ka laua keiki. He imia mau no ma keia pne nilia, mai ka wa kahiko loa niai, he hana Ilawaii no keia, Ho kanaaupo paha keia hana ana. Aole i manao ko Hawaii nei o ka ke Akua mea no ia i waiho mai ai i na niakua e inalama; īio kamea, maloko

no ke leeiki o ka opu o hine, ua e no kuai kana ai. He mea ponoi ka makuwahine ke malama i ke keiki,—aole e haawi aku ia hai. No kpimea, aole i haalele na tiok>holona i ka lakou mau keiki,-*-malama nui no. % , A hikiaku la o Hana ma Oahu, manao iho la na kupuna e hoolilo ia Hanai keiki na iaua, a haawi aku ia ia i ka Haku. A noho iho la o Hana me kona mau makua hanai ina Ilonolulu, ah»i aku na inakuanana i hanau, i Maui, ma Lahainaiuna. liui no ko laua aloha i ka laua keiki. A lohe na makua hanau, ina i Laliainaluna, Ua maiia ke kaikainahine a olua. A manao iho la laua, he mea nui ka mai ana o ka laua keiki ma kahi e. Makemako no laua, e ike'i-ka mai o ka laua keiki, a holo aku no laua, a pae ma Honolulu. Aole laua i kipa ae ma ka makamaka. hele loa 110 ma ke ala a hiki i Kawaiahao. A ike iho la i ka laua keiki, maha kona mai; oluolu # no hoi ko laua manao.* Poakolu iho no ko laua 'ike ana i ka iaua keiki, aolei pau ke I ahilia ia ia. Hdio eno ka moku 4 Maui. Iloi koke n<> na makua no ka ike ana iho, ua maha ka mai o ka Inua keiki. Qbo Mi. Kalaka holo ana %ku ia e noho ma Maui Ma ia hope iho, lohe hou no na makua i ka mai o ka iaua keiki, a holo liou no e ike. Ama ia hope iho, i mai la ngkuiqu, 4'Ē kii olua i kaolua keiki, e pono na niakua ke iiaawi i ke keiki ia hai." Aiaila, kii aku ia ka makuwahine t i kana kaikain&hine. A i ka wa i hoomakauka.u ai e holo i Maui, la~ we nkii la na makua i ka laua kail'i inahine ma ka moku. Nui loa ihō la ka 'uwe o ke keiki; manao ilio la na niakua, aole e pono ke lawe no kona uwe nuf loa, o nawaliwali aku ia ma ka moana. Hoi hju f<a makuwahine me kana kaikamahine ma oka o Honolulu. Imi iho la J0 makuwahine i meae kau hou afo kona waiu, i pono ai ka lada keiki ke holo aku

mahope. AiUwii hoU» houaki» ai mahope, po akahi ma ka moana, hoi hou ka moku i' Honolulu Alaila, pau iho la ka manao lawe o ka makuwahine i kana keiki. A noho iho la ke keiki me kona mau kupuna ma Kawaiahao. A mahope iho, olelo hou no fia kuniu, "Aole • ponotia makua ke haawi i na keiki ia hai." Alaila, makau iho la ka makuakane o*ua kaikamahine la i ka olelo i na kumu i i olelo t?ai ai; "Ina.e haawi ka ekale ia i kan#keiki ia hai, pono no ia ia ke puka alui mawaho o ka ekale ia." Alaila kii aku la kona makuakane ia ia ma Oahu, a lawe mai i kana kaikamahine ia Hana Loheakawai, ia hiki ma Lahainaluna. Ebā no i noho pu ai oia me kona maum akua. I ka niahfkna o FebeI ruari, < ha la i hala o ia malama, I loaa iho la o Hana i ka mai. Ile ( inai aiio e; he puu nui ira ka pnne poo; he puu paakiki. A i ka hma j o ka la, kii aku la .ka makuakane |i laau, i Lahainalalo ia kauka;a pa.u ia laau ia po iho, hiki hou inai ua niai he hanupaa. A inahope iho la ia mai, a i ka ' walu o ka la o ia malama, kii hou jha makuakane i laau. A pau ia , laau, nui no ka hiai a me ka n;;ha | fnalaJo, a ioaa iki ia ia ka oluolu, !a hulo |'ono niai ka hanu ma kona jihu. A i ka la eiwa hiki hou mai • na inai, he kumu, a me ka nae, a . hee ilio la ka puu ma ka poo, a paa ih° !a kona leo, aole e hiki ia ia ke olelo mai, i ai, a me kela me a keia mea. lle kaik: mahine akamai loa i ka olelo. Ua loaa no ia ia kekahi innu hua p*»!apa!a, o ka a, me ka e. Ina i olelo mui oia f ka ai, e mama, pela no ka wai. O ka hea nna i ka makuakane, o Papa, a me kona makuwahine, o Ma. A i ka umi o ka la, kii hou kona makuakane i ka laau ma Lahainalalo, a hoi mai, hanai aku la i kana kaikamahme, llookahi wahi laau i pau, a m le krf makuakane i ke kula, nohu ka"Tfnai, he luai ma ka waha, a mekalhu kekahi, a naha

maoli malalo kekahi. Nui loa iho la kona nawaliwali. Ua iini nui no na m ikua i mea e pono ai ka laua koiki; ®ole nao e liiki ia laua ke hooli» i ka ke Akua mea i manao ai e lawe. Ua manao paha ke Akua i ka manao nui o na makua i ka laua keiki, a hoolilo mai ke Akua i ka inake ana o ka laua keiki i m % a e |>ono ai laua. Ia la a j o, aole he leo, aole uwe, o ke kuhikuhi wale no o ka lima. Nui loa ke nloha o na āiakua i ka laua keiki. la [>o no, olelo inaoli no kona inakuakane maloko o kana pule ana aku i ko Akua, "E ka Haku e, aia no iloko o kou poiio lima na inea a puu loa, aia no i kou inanao, a me kou inakemako, ina no oe i manao e lawe i keia keiki, ua pono. Mai kau nae oe i ka hewa o na inakua maluna ona." Nui loa ka naenae o ke fa|Mkamahine; ala wale no ia po a ao, o ka l;i umikumamakahi ia o ka malaina. A ia la, eha ka laau o ka hooha inu ana, i luai mai, aole i luai. A 1 ka Hinikumamalua o ka hora pau pnualio ihola ia, a kailiili ka haiiu, a nanaliu iho la i kona liuia a moKU o ke aho no ia. A lalau aku la kona makuwahine, a ike iho la ia, ua kokoke e liaalele mai ka laua kaikamahine, a lele loa ae la ka hanu, a make ilio la. 110 ano e no ka make ana o Ilana, hc inaikai. Ua nana pono ae i ai kona makuakane me ka oluolu o kona inau maka. Me ho hiamoe maoli la no ko ano maluna o ka uha o kona makuakane. A ike iho la ka makuwahine, jna make kana kaikamohine, hele aku la ia i kahi e, e uwe ai 1 kana kaikamahine. A i ka umikumamakolu o kalao Peheruari, laweia aku la i ka hale kula. O ka manawā ia e halawai ai na kamalii. Hoikeakulao Mi Dibele i na kamalii, "E, auhea oukou, na kamalii? E nana oukou i keia pahu e waiho nei imua o ko oukou alo. He kaikamahine maloko, o Ilana kona inoa. Ua make. * Ua hele ka uhane; ka hale wale no kiea. E?tuhea oukou, e noonoo iho oukou, o make mn« ho oukou e like

me nei kaikamahine. Nolaila ealoha aku oukou ia lesu." A pau ae la ka' pule ana, lawq ia aku la o Hana, a waiho ma kona lua. KAIO.