Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 22, 28 October 1835 — Page 174

174 KUMU HAWAII. (OKATOBA,

 

aku. Auhea oukou e na kanaka maoli! Pehea la e pono ai? Hookahi wale no mea o kakou e hiki ia ia ke kina ia hewa. O ke Alii ka mea e hiki ai Malia paha e ike auanei oia i ka pono o ke kinai koke o mahuahua, a make hou kekahi i ke kui hewa ia e ke kanaka hehena inu rama.

 

NO KO TAHITI

HELU 2.

LAHAINA, OKATOBA 6, 1835.

E ko'u hoahanau—A ko oukou hai ana mai, mai Tahiti mai lohe makou ia oukou, i ka hoohaunaele loa o kanaka malaila. Ua mahuahua ka inu rama, a mahuahua pu no hoi na mea ino a pau, ma ia mau aina. Aole malu ka aina i ke kanawai. Aole i malu ka ekalesia i ke kanawai o Iesu. Lilo no kekahi poe hoahanau i ka hoowalewaleia, a haule no. Haalele iho la kanaka i ka pule a me ka palapala. Pela makou i lohe ai, a kaumaha iho la ko makou naau. Manao no kekahi poe, E kinaiia auanei ka pono ma ia mau aina. O ke kaua hoi kekahi mea i ino ai ka lakou noho ana.

I keia holo ana'ku o makou ma ia aina, he ano okoa ka noho ana a kanaka malaila. Aole kaua ma ia mau aina a pau. He lohe iki no nae ko'u i ka oluolu ole o na 'lii, ma ka moku o Borabora, kekahi i kekahi.

A kokoke aku ko makou moku e ku ma Tahiti, ee mai la kekahi alii a me kekahi poe kanaka. Hai mai la lakou ia'u, Ua kinaiia ka rama ma Tahiti a me na moku e, malalo o kolaila alii. Aohe mea hana rama malaila; aohe mea kuai rama; aole pono kekahi e inu. Ina e inu kekahi i ka rama, e pili no ke kanawai ia ia. I ka lohe ana i keia mau mea, olioli iho la ka naau, a laua iki kuu manao i ke aupuni o ke Akua malaila. Manao iho la au peneia; a i kipaku loa ia ua enemi la no ke Akua a no kanaka, e lanakila ka olelo maikai mawaena konu o lakou.

 

NO KA HANA RAMA.

I ka wa mamua aku nei, holo kekahi poe kanaka maoli o Hawaii nei, ma Tahiti, a ao aku no ia lakou i ka hana rama. Aole i liuliu, a ua hanere na ipu puhi rama, ma Tahiti wale no; he ipu pohaku a nui no. Ono loa ko laila poe ia mea ino; a hoolilo iho la lakou i ke ki, a me ka maia, a me ke ko, a me ka alani, i mea e ona'i lakou. Aohe okana mai o ka mea awaawa, e make ai ke kiao a me ka uhane. Ua ike no oukou i ka hua o ka lakou hana ana, i ko oukou holo ana'ku ilaila, i ka makahiki 1832. Kokoke pau paha kakanaka makua a me ka lakou mau keiki, i ka inu a ona. I mai kekahi misionari ia'u, Aole lakou i manao, he pono ke hele mawaho i ka po, halawai pu paha me kekahi kanaka hehena i ka rama.

 

NO KA POE KINAI RAMA.

I ka makahiki 1834, i ka halawai pu o na misionari a pau, ma Tahiti, ae like pu lakou i ka hoowahawaha a me ka hooikaika pu e kinai aku i ka rama.

I kuu ike ana ia lakou, ua ikaika no lakou ma ia manao. I mai la kekahi o lakou, ua lohe lakou i ka hana a ka poe kinai rama ma Amerika, a ma Hawaii nei kekahi poe, aia ma kona hale kekahi mau omole rama; hele koke no ia a ninini aku, o inuia e kekahi.

A hoi na misionari ma ko lakou mau wahi, kau iho la lakou ma keia wahi kela wahi, i na inoa o ka poe ae i ka haalele loa i ka rama, i lilo lakou i poe kokua ma ka hookuke loa ia mea. Paa no na inoa o kekahi mau alii, kekahi poe hoahanau, a me kekahi poe kanaka. Aole nae i liuliu keia hana ana, a kau Pomare wahine, oia Pomare ekolu, o ka mea, ia ia Tahiti, a me Moorea (Eimeo) a me na moku liilii e kokoke ana, kau aku la oia i ke kanawai hookapu i ka rama, ma ia mau aina a pau. A pela no mai ia manawa mai. Ua kapu ka hana rama, a me ke kuai a me ka inu. Ua ike au i kekahi ikaika o ke alii. A noho makou malaila, kuai kekahi haole i ka rama; hookolokolo koke ia no, a umi kumamawalu na dala ana i uku aku ai i ke kanawai. Ekolu haole ka i inu—a palima na dala ia lakou a pau. Mahope mai, kuai hou kekahi haole; a uku aku no i na dala he kanakolu, a lilo kona hale no hoi.

Ua hoolohe ua alii wahine la i ka leo o kana kumu i keia mau makahiki, a ua papa aku i na mea ano ino. Ina e hoomau paha oia ma ia aoao pono, pomaikai kona aupuni.

O ke alii, ia ia Huahine a me Maiaoiki, oia kekahi i kau i ke kanawai hookapu i ka rama. Pela no ke alii o Raiatea a me Tahaa. O ka waina no kekahi mea kapu ma Huahine. O Borabora wale no ka moku kanawai ole ma ka rama. He inu rama no ko laila-he ku e no hoi na 'lii kekahi i kekahi. Aole pono o ka lakou noho ana; a nolaila, ua haalele aku ka lakou kumu (Mr. Platt) i awahi, a holo mai e noho ma Raiatea.

Ma na wahi i haalele ai lakou i ka mea ona, ke mahuahua hou la paha ka pono. Ua hoi hou lakou i ka hale pule a me ke kula. O ke kakahiaka nui ko lakou manawa e kula'i. Ua ike no au; he nui ka wawa maloko o ke kula; aole mehameha malaila. He nui na kamalii maloko o kekahi mau kula. Mamuli paha naauao lakou. Ina aole lohe hou kakou, ua launa hou aku ko laila poe i ka rama, ina e lohe paha kakou i ke kupaa ana a me ka pomaikai ana o ke aupuni o ke Akua iwaena konu o lakou.

Na'u na BALUINA.

 

HELU 2

NO NA KAHUNA PULE.

O ka poe e hai aku i ka olelomaikai, e ola no lakou ma ka lokomaikai.

Ua kauoha aku ke Akua i ka Iseraela e malama aku i ka poe mamo a Levi i kaawale loa lakou no ka malama pono ana i ka lakou oihana iho. Nolaila o ka poe hana ma na mea laa, ua ai lakou i na mea laa, a me ka poe hooaipuupuu ma ke kuahu, ua ai lakou i ka ke kuahu (Kor. I. 9:13.) Pela no hoi i kauoha mai ai ka Haku, i ka poe hai aku i ka olelomaikai, e ola no lakou ma ka olelomaikai. (Kor. I. 9:14.]

Aole i ka poe mahiai, a me ka poe lawaia, a me ka poe kalepa, a me ka poe kalai waa, a me ka poe kahuna lapaau, a me ka poe alii, a me ka poe mamo a Levi wale no ko ke Akua lokomaikai ana mai. Aole ke Akua i manao o lakou wale no ka poe e loaa ana ia lakou na mea e pono ai ko lakou noho ana ma ka malama ana i ka lakou oihana iho. Ua kauoha mai ka Haku i ka poe hai aku i ka olelomaikai, e ola no lakou ma ka olelomaikai. E pono i kanaka e malama nui i ka poe kahunapule, i pilikia ole lakou ma na mea no ke kino, i lilo loa ko lakou manao i ke Akua a me kana olelo, a me ka uhane o kanaka, e kaawale hoi lakou mai na hana no ke kino aku, e imi mai ma ka palapala hemolele, a e hoomakaukau i ka olelo e hai aku ai ma kela halawai ma keia halawai, a e malama pono hoi i ka ekalasia, a e ao aku i kanaka a pau. Ina aole malama kekahi poe kanaka i ka lakou kahuna pule, he hewa nui loa ko lakou.

A malama pono ia ke kahuna pule aole pono ia ia e haalele i kana oihana a e lilo i ka hana e ae. Penei ka Paulo kauoha ana aku ia Timoteo: "Eia ka e hana'i—o ka heluhelu palapala, o ka hooikaika aku a me ka ao aku. Mai waiho aku i kau haawi 'na iloko ou, i haawiia mai nau, ma ka wanana, a me ke kau ana iho o na lima o ka poe lunakahiko. E manao oe i ua mau mea la,a e hoolilo loa malaila, i ikeia kou ponoana i na mea a pau.'' Ua pili no keia kauoha i na kahuna pule a pau. O ka heluhelu palapala, o ka hooikaika aku a me ke ao aku, oia na kana pono na na kahuna pule a pau. A e pono ia