Ke Kumu Hawaii, Volume I, Number 24, 25 November 1835 — Page 186

Page PDF (867.14 KB)

186 KUMU HAWAII. (NO VEMABA,

A pau ia, holo maua ma ka waa i Keanae. Malaila kekahi hoike. Mahalo no maua i kela aina no ka nui o na mea i ulu mai. Malaila kekahi pulupulu e ulu maikai ana. A hele makou malaila aku a hiki i Wailua. A pau ka hoike malaila, hoakaka aku maua i ka pono i na kanaka. Pela no ma na wahi a pau i hoike mai ai na kula. A moe maua ma ia wahi ma Wailua. O ko maua manao, ina noho ka mi sionari ma Koolau, o Wailua paha kahi maikai e noho ai. Malaila kahi e ku ai ka moku, maikai ka aina, nui na kanaka. He aina maikai o Koolau, ulu nui na mea i kanu; he pali no nae, a nui loa paha ka ua. Mai Wailua aku, holo makou ma ka waa a hiki i Opikoula. A hoike na kula malaila, alaila hele maua i Hana. Ekolu hoike ana ma Hana. Ma Ulaino kekahi, ma Wananalua kekahi, ma Hamoa kekahi, a moe makou ma Hamoa. He mau kula kamalii maikai ma Hana. Ua ike kekahi poe i ka heluhelu. He aina maikai loa o Hana. Ua nui na kanaka. Ua hai nui aku maua ia lakou i ka olelo a ke Akua, me ka pule aku i ke Akua e hoopaa i ka olelo iloko o ko lakou naau i pomaikai ko lakou poe uhane. O ko maua manao, oia kekahi aina maikai no na kumu haole e noho ai. Ma ka waa makou i holo mai ai a hiki i Kipahulu. Ua nui na haumana malaila, na makua a me na kamalii. Ua hooikaika paha ka lakou mau kumu i ke ao aku. A pau ia hoike, holo makou i Kaupo. Malaila kekahi mau hoike a moe makou ma Nuu. A kakahiaka nui, hele makou i Kahikinui, a malaila he mau kula uuku. He aina aa keia, he aina wi. Aloha ino na kanaka malaila! Ua pomaikai no nae ke imi lakou i kahi maikai e noho ai maluna ma ka lani. Ia po no, hiki makou ma Honuaula, a pau ke hoike, moe makou malaila. Aole paha ikaika na kumu a me na haumana i ka imi naauao ma keia aina. A kakahiaka holo mai makou a pae i Kamaole. Ma Kalepolepo e hoike ai na haumana o Kula. Ua nui ka poe ike ma keia aina. Malaila na kula maikai o na kula a pua i hoike mai ai. A pau ia hoike ame ko maua hai ana aku i ka olelo maikai a ke Akua, malaila, hele mai maua a hiki ma Wailuku nei i ka aina awakea, a halawai maua me ka maua mau wahi ae a me na keiki me ka olioli.

O na haumana a pau i ike i ka heluhelu i hoike mai ai a puni ka aina, 1181 lakou. Ua nui hoi na keiki i hoike mai ma ka a. O na mea a pau i mareia na kane a me na wahine he 30.

Eia kekahi mea a maua i hana'i. Ua hoonoho no maua i na kumu hou eha mai ke Kulanui mai. Ma Koolau kekahi, ma Hana kahi, ma Kaupo kahi ma Honuaula kahi. Ua noho no lakou ma ke Kulanui i na makahiki eha, a makaukau paha lakou e ao pono aku na kula. Na lakou no e hooponopono i na kula a pau ma kela mau aina. Kauoha aku maua ia lakou e imi nui na kamalii, a e ao pono aku ia lakou; a ua ikaika no ko lakou manao malaila no ka mea, ua ike lakou, ua akamai na kamalii i ke ao i ka palapala. Aole paa kiki lakou e like me ka poe kahiko. Aole lakou hana e ae, aole hiki ia lakou ke mahi ai a me ke kukulu hale. Aole makemake na konohiki ia lakou e hana Ua kaawale lakou. Nolaila makemake nui kela mau kumu i na kula kamalii. Ua manao maua, mahope aku, ua maikai na kula kamalii ma kela mau aina, ina kokua mai na konohiki a me na makua i kela mau kumu. A ua manao nui no maua i na kula kamalii, a kauoha maua i na kumu a pau e hooikaika nui malaila.

Na'u no na KALAKA.

NO KA MAKE ANA O AULANI.

I ka malama o Iulai ua make o Aulani kekahi wahine opiopio ma Kaalaala i Kau. Ua make aku ia me ka mai ole. Penei kona make ana. Noho kela ma ka hale o kekahi kahuna lapaau, a i aku la ua kahuna la ia ia, "E kii aku i ia hehu."

A kii aku la kela, a loaa mai la, a i aku ia ia, "Eia ka ia." A waiho aku la ia ia.

Alaila hoi aku ua wahine nei i ka hala o kona makuakane, a kakahiaka ae la kii aku la ke kahuna i ka wahine e hele i kona wahi. Manao na makua, e ai paha ka laua kaikamahine a hoi koke mai, aole manao laua e hoohainu ana ke kahuna i ka laau.

Kahu iho la ke kahuna i ka umu o ka ia a me ka ai; a moe ae la, hana iho la ia i laau, - i ka ipuawaawa, a i ka auhuhu, a i aku la i ka wahine "Eia ko laau, e inu; aole kaumaha."

Inu iho la kela me ka naau po, no ka mea, oia kona kahuna i lapaau ia ia i ka wa mai, aka, i neia wa aole ona mai.

Alaila lalau ua kahuna la i ka ia, a iniki liilii, a hanai aku i ua wahine la a i aku la ia ia. "E moe oe." A moe kela.

Aole i emo kona moe ana; ala koke mai la ia a luai aku la; ohewahewa ae la kona maka. Alaila olelo ia i ke kahuna, i aku la, "E, Palupalu; i kela lapaau ana paha mamua, ola au, a i keia aole paha au e ola, no ka mea ua puai loa loko o'u i ka wela.

Alaila wikiwiki ke kahuna e kii aku i kupukupu a me kekahi laau e oe e hooluolu i ka wela, hanai aku la; po iho la ka la; wili iho la ke kaikamahine i ke kapa, a moe aku la ia. Aole liuliu kona moe ana, puoho mai la ia a holo aku ia iwaho, a luai hou aku la, a nui loa kona na luai ana, aole okana mai a ke kuko a moe iwaho.

Alaila kii aku la ke kahuna i wahie a kahu i ke ahi ma ke alo o ua wahine la; kipaku ka lima o ka mai e oki ke ahi. Aole hiki kona leo ke ekemu aku, no ka ikaika loa o ka luai ana. Aole i oki ke kahuna: kahu no i ke ahi; alaila lele mai la ua wahine la, a hokai i ke ahi me kona mau lima. Kauo ke kahuna ia ia ma kahi e a kahu hou i ke ahi.

Alaila puoho ae la ka mai ma kahi e me ka nawaliwali, no ka nui o kona luai ana, a ike ke kahuna, haalele iho la ia i ke ahi a kauo aku la i ka mai iloko o ka hale, a uhi iho la i ke kapa.

I aku la kahi makapo e noho ana i ka hale, "E Palupalu! e kii ae i ka makuakane o ka mai, e hele mai oi kau ke ea, no ka mea ua hele mai kela (o ke kaikamahine) me ka mai ole, a ia oe iho nei, lilo iho nei." Aole i kii ua kahuna nei; uhi hou iho la ia i ke kapa a hele i ka mahiai ! ua kakahiaka ae la.

Hele wale mai la kekahi kanaka a i aku la, "E! pehea ka mai? "l aku la ka Makapo, "He mai, - he wela; aole i moe iki i keia po a ao ae nei." Kii aku la ia kanaka i ka mamani a kui iho la, a wale, a hahao iho la iloko o ka wai, a hamo aku la i kona ili, i oluolu ka wela -- uhi hou iho la i ke kapa a ia uhi ana make, make loa; aole nae ike maopopo ia kona make ana.

Na ke kahuna i wehe aku i ke ahiahi a ua make loa. Aloha ino.

Alaila hele akula ke kahuna e hai aku i ka makuakane, a kii mai la ka makuakane, a lawe aku i ke kupapau kona hale.

Aole okana mai a ka awaawa; i kulou iho la kona mau hoahanau e honi iho la i ka ihu, pii mai la ka awaawa ikaika loa a nalulu koke iho la a poniuniu hoi lakou.

O ke kanaka nana i waha ke kupapau a hiki aku i ka hale, mai koke ia a make no hoi i ka nui o ka awaawa na ka mea ua kau iho la ke poo o ke kupapau ma kona ai.

Ike aku la ka makuakane i ke koko ma ke kapa o ke kupapau; I aku la ia i ua kahuna la, - "E, e hai mai oe ia'u i ka mea i make ai o ke keiki. Ina e ae mai oe; o oe, owau, a nalo."

Hoole loa mai ke kahuna, "Aole au i hana i mea awaawa.''

I aku la ka makuakane; "Ua lokoino oe i ka kaua keiki! Eia ke kappa paupaele i ke koko i luai iho ai."