Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 1, 6 January 1836 — Page 2

2 KUMU HAWAII. (IANUARI,

ke hoakaka i keia la. E noonoo pu kaua i keia mau mea—a mamuli aku, e kamailio pu kaua.

NO KA ONA.
HE PALAPALA NA HOAPILIWAHINE, NO KA MAKE ANA O KEKAHI ALII O PAULI.

LAHAINA, Dek. 3, 1835.
                Ke hai aku nei au ia oe, e Mika Tineka i keia alii puhi i ka baka a make. Aole ia i lohe i ka papa ana mai o Paulo, a me kana kauoha, "E haalele i na mea ano ino a pau." Nolaila, aole i nui kona hewa, e like me ko kakou. Ina i lohe ia, ina ua malama paha.
                O Pauli ka inoa o ua alii la, a o Kaoleioku kekahi inoa ona. Oia ka makua kane o Keola i make aku nei.
                Eia ke kumu o ka make ana o ia alii. Hoala iho la ia Kioloa, a me Kalohi, ala ae la laua a hoolale mai la ua alii la "E ka mai oe i ahi baka." Alaila, lalau aku la o Kioloa i ke kila ahi, a kaka iho la i ke ahi aa, a hahao o Kioloa i ke ahi i kona ipu baka, pupuhi iho la ua alii la, a pupuhi iho la o Kioloa, laua o Kalohi, a hiamoe iho la laua. Aole laua i ike i ka naku ana o ua alii nei a hina ilalo. O Manono, a o Keliikanakaole ka i ike. Hele ae la ka ike o kona maka. Alaila, ala mai la o Manono, ka wahine a Pauli, a hoala mai la ua wahine la ia Kioloa, ia laua, o Kalohi. Olelo mai la ua wahine la, aole i ikeia kona pono; o ka moe no ka, ka olua! Ala ae la laua. Eha wale no lakou i ike ia ia, o Keliikanakaole ka ha o lakou. Alaila, uwe iho la o Manono, a lohe mai la o Kalaimoku ma, iloko o ka papu. I ka wa e noho ana na Rukini ma Oahu ka manawa i make ai, aia ma Kamanawai i Honolulu kahi i make ai. O ka make loa iho la no ia o ua alii nei; aole i ike kona hoahanau, a me kona kaikuwahine ia ia. He make launa ole no kana, no ka mea, i kona wa i puhi ai, o ka ona koke no ia, a naku iho la, a make. Aloha ino i kona make naaupo ana, aole i lohe i ka ke Akua olelo. I kona make ana, ua maopopo ke ano o ka baka, he mea make.
Na'u Na HOAPILIWAHINE.

KA MAKE ANA O KE KEIKI ALOHA A NAUKU.

                E Ke Kumu Hawaii, Eia ko'u puhi baka i ike, ma Oahu, o ke keiki a Nauku. I kakahiaka nui, hele o Nauku i ka uhau pepa. Noho no ka wahine me ke keiki, a mehana ae, halihali ka makuwahine e hoauau i ke keiki i kahawai; a pau ka hoauau ana, hoi ma la laua a hiki i ka hale. Noho iho la, a hiamoe ke keiki, i aku la i kekahi wahine, "He hele ko'u i ka haha opae i kahawai, o ke kaumaha i ke keiki."
                I mai la kekahi wahine, "Hoomoe iho a na'u no e nana aku. O hele i ka haha opae a hoi mai." Hele aku la ia, noho iho la ua wahine la maloko o ka hale, a puhi baka iho la, kau iho la i ka welu ahi maluna o ka puahuli.
                Aole i loihi ka malama ana i ke keiki, hele aku la iwaho, a pani mai la i ka puka. A mahope iho, a aku la ke ahi i ka paia o ka hale, a wela ae la ka h ale, pau iho la ke keiki i ke ahi. Holo mai la o Nauku e kii aku i ke keiki, aole e loaa; ua puni i ke ahi. Kaumaha iho la ia, aole e hiki. A hoi mai la ka makuwahine, ua pau ke keiki i ke ahi.
                Alaila, kuhikuhi aku la ka makuahine i kahi ana i hoomoe ai i ke keiki. Ohui ae la na kanaka i ke keiki, a loaa ae la, mailoko ae o ke ahi, a ike iho la ka makuwahine ia ia, kaoo ae la i kona wahi kapa ma kona houpo, aole hiki ka leo, no ke kuhinia, a me ke kumakena i ke aloha i ke keiki, i kona pau ana i ke ahi baka.

HE MAKE MA OAHU.

                Eia keia puni baka ma Oahu i Waiono. O Kuaiwa kona inoa. A i kona wa i puhi ai, haule iho la ia iloko o ka umu ahi, pau iho la kona maka a me kona waha i ke ahi. Pipili ae la ka lanahu ahi i kona maka, a me kona waha. Hamo koke iho la ka laau ia ia, he poi kalo. Ola mahune ae la ia, ua uuku kona waha; he piao la i ka hiki o ka ai, no ka uuku o ka waha. Oia ke kumu o kona mai, a mahope iho make loa.
                I ko'u wa i puhi ai i ka baka, aole au i manao he mea hewa ka baka. Ua like pu ka ono o ka baka me na mea ono a  pau. I keia wa, ua ike maopopo wau i ka hewa o ka baka. Eia ka hewa o ka Baka. O ke puhi ana maloako o ka hale, poina iho la ka welau ahi, a me ka ipu baka, wela ae la ka hale, pau ae la na mea minamina, a me na kanaka.
                Eia kekahi, o ka holo ana i ka lawaia, a puhi i ka baka, ona iho la, haule aku la ilalo, a make. Ina i haiia aku ke hewa o ka baka, aole e pau, he nui loa. A i ka wa i haalele ai i ka baka, maopopo ia'u, he hewa ka baka, he make. Nolaila au i haalele ai, a no ka Hooki ana mai o ka Haku i na mea ano ino a pau, a no ka olelo ana mai o kana kauwa wahine, a Mika Rikeke wahine. Nolaila ko'u makau ana i ka Haku, a haalele no hoi me ka manao e hoi hou ole aku e puhi i ka baka.
Na DANIELA Ii.
Lahaina, Nov. 30, 1835.

                Ua pau kekahi hale i ke ahi baka ka la Sabati, ma Kaluaahi, ma Molokai.

KE KUMU HAWAII.
Wenede, Ianuari 6, 1836.

KE KUMU HAWAII.

HONOLULU, Ian. 6, 1836.
                E ka poe heluhelu i KE KUMU HAWAII, aloha oukou.
                Ua hiki mai nei ka makahiki hou, ka makahiki o ka Haku 1836. E make no kekahi o kakou i keia makahiki hou,—elima tausani paha e make ai ma keia pae aina. Aia no i ke Akua. E hoomakaukau oukou e halawai pu me ke Akua.—E kiai.—E pule aku.—E hana ikaika i na hana a pau e pono ai.
                Eia ka pepa mua o ka buke alua o ke Kumu Hawaii.
                Eha wale no na aoao o kela pepa o keia pepa no ka makahiki 1836. No ka mea, o ko makou manao, nui loa na mea i paiia ai ma ka buke mua o Ke Kumu Hawaii. He mea hiki ole paha ia oukou ke heluhelu malaila i kela manao i keia manao a pau loa me ka noonoo, a me ka malama. E huli pono oukou i Ke Kumu Hawaii hou, ka manawa e loaa ai ia oukou. Mai waiho wale ia iloko o ka pahu, a ma ka paia o ka hale.
                Eia ke kuai ana o ka buke alua. Hookahi makahiki, akahi hapalua, o ka poe e lawe i ka pepa a pau.
                Ua paiia ma Honolulu, elua hebedoma hookahi pepa, o Wenede ka la e pai iho ai.
                Ina manao kekahi poe kuai i ka mua o ke Kumu Hawaii e haalele i ka buke lua, e pono e hoakaka mai lakou i ko lakou manao.
                A ina he poe hou, aole kuai mamua a makemake ke kuai i ka buke lua o ke Kumu Hawaii e pono e hoakaka mai lakou i ko lakou makemake.

OLELO HOOIKAIKA.

                E na hoalawehana; Aloha oukou. E hoopomaikai nui ke Akua ia oukou i keia makahiki hou, a e kokua mai mamuli o ka kakou hana i koe ma keia pae aina, a ma keia ao a pau.
                Eia hoi ke nonoi aku nei au ia oukou, e na hoahanau, e ae oluolu mai i kekahi mau olelo hooikaika.
                E komo ae i ke keena mehameha.
                E malama ana i ka manawa.
                E hooiliili i na hakina i koe.
                E kuikahi hoi kakou iho.
                A na ke Akua e malu ai e hoomaemae loa mai ia kakou; a e malama pono ia mai ko kakou naau, a me ko kakou uhane, a me ko kakou kino, me ka hala ole, a hiki mai ko kakou Haku o Iesu Kristo.

                Ua ili ka moku manuwa ma Kili, ua nahaha malaila, o Challenger kona inoa, no Beritania, o Seymour ke alii moku.
                Ua make kekahi o ka poe luna moku hookahi paha, elua paha—a me na luina eha.

                Dek. 6. Ua hoolaaia ka hale pule hou ma Molokai. Na Mika Rikeke i hai aku i ka ke Akua olelo, ma 2 Oihanaalii, 6: 41. He halawai nui ia.
                Dek. 28. Hoi mai Mi. Diela a me Mi. Daimana ma, mai Maui mai.
Ian. 1. Hoi mai Kauka Iada mai Hawaii mai.

NA HOAALOHA KUEKA.

                I ka la 25 o Detemaba, i kapaia ka la i hanau ai ka Mesia, hiki mai ma