Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 2, 20 January 1836 — KA HELU I NA KANAKA O KONA AKAU MA HAWAII. [ARTICLE]

KA HELU I NA KANAKA O KONA AKAU MA HAWAII.

S s!l.s' 3 : O Kekaha, mal Knpakm "* j \ j*2 Jj j*s *f j g a hiki i Kcalakelie;~ £ |z; E I £ Kekaha, 4261 4351 2001 18311244 Kuilua;-mai Keahnakm a Puaa 511! 572 283 250 1610 Mai Puaa a Palaweka, 230 241 105 155 731 Mai Palaweka a Keaohoa, 455| 4«B| 2371 246)1376 Kainaliu»mai Hoaaio a Kukaoe 366| 291 j 171J, 162, 990 19881977 996 996 5957 Na kanaka i ka maknhiki 1831, 6649 N* luoaka i ka mnkahiki 1835, ŪOŌ7 Ka poe i emwi na makahiki 4, 692 j I keia mau makahiki 4 iho nei, ua omi na kanaka o Kona Akau he 692 uwlalo o ka poe i heluia mmnua. Ua or aku ka poe i make i mua-o ka poe i hanau he 692. Ua pau ka hapa uini 0 na kanaka oonei i na makahiki 4. Ina paha pela ka emi ana o kanaka e hiki mai ana mahope, e pau loa auanei na kanaka o Hawaii nei a neoneo wale ka aina!! Pehea la ke ano o keiaemi ana? 1 ka wa kahiko, e kau ana k& ai kapu, e make ai ka poe i hewa i ke kapu; ua kaua pinepine hoi na kanaka o kekahi aina me ko kekahi aina, a nui na mea i make ilaila; ua pepehi a powa keka* hi kanaka i kahi kanaka, aua kinai hoi i na kama|ii a lakou, ia manawa no ua nui ioa na kanaka ma keia pae aina. Ma na wahi e neoneo ana i neia, ua paapu na kanaka i ka wa kahiko. Auhea lakou? ka lakou kamalii? Ua pau i ka make, aohe mea e pani ai i ko lakou hakahaka. E nana oukou maluna ma ka papa kamalii. Aohe nui o na kamalii e noho nei. He nui ka poe i heluia o ka papa kanaka makuav a he uuku iho naikeiki a lakou. Ina e hele aku oe i kauhale e ninau i na makua i ka lakou keiki, Ehia a olua

a maua keiki, ua pau i ka make, a o ke kēiki a maua e hanai iiei, na hai mai ao ia." A e olelo mai paha kekahi, penei, "Aole i loaa ka maua keiki, ke noho keiki ole nei maua." Aole pela ma Kahiki, ua oi papalua paha ka nui 0 na kamalii o Amenka I ka poe kanaka makua oia aina, a ipaanei he hapa-— lua wale no lakou. Ua hapa na makua meakeiki, a oka nui o aa keiki i hanau ua make lakou i ka wa uuku. Eia kekahi mea pono no na alii a me ka poe noonoo e imi ai: o he kumu o ktia emi ano o kanaka. Heaha ka mea hou 1 hiki mai, ka me|. i lilo ai na kane a rne na wahine he nui wale i poe keiki ole? Auhea oukou e na alii. Ke noho nei oukou maluna o ke aupuni emi. Auhea la na kanaka no ka oukou poe keiki? Ina paha make na kanaka Hawaii a pau i na makahiki he 40 a he 50 paha, heaha la ka mea e wainai ai na keiki a oukou? Eia ka oukou pono e imi nei 0 ke kumu o keia emi ana, a meka mea hoi e mahuahua ai na kanaka o oukou ma neia hope.. E kuka pu oukou me ko oukou poe noonoo, a naaoao, i paa koke ai na mea hewa e make nui ai na kanaka mai oa o. Mai kahiki mai paha keia mea make. Ua loaa ia i kinohou 1 ka poe wahine hookamakama inaluna o kn inoku haole,a hoi mai lakou mauka, hoolaha mai la lakou ia mea, i na wahi a pau mai Hawaii a Niihau. A mai ia uianawa mai ka emi ana o kanaka. A " ua hoomahuahuaia ka make ana o lakou e ka rama, ame ka noho uhauha. Ina e loaa ia poe na keiki, aole lako'i e malama, ua lilo ika lealea wale, a .ua haaleleia na keiki a lakou e make. Āole no ke Akua e haawi mai i na keiki na ka poe moe kolohe nui a me ka poe inu rama nui. Kakaikahi loa na keiki a lakou. Oia paha kekahi mea i enii nui ai na kanaka o keia pae aina. Ka manawa keia e ala ai oukou e Kauikeaouli ma, a me na alii a pau, e hoohuli paa i keia pae aina ma ka pono ine oukou pu no hoi, i pakele ai oukoii a me na kanaka i ka inake nui e kau mai ana. Nu'u na A. B. '