Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 4, 17 February 1836 — NO KO BORABORA. [ARTICLE]

NO KO BORABORA.

1-ahaina, Dekemaba 30, 1835. Aloha oe e Tineka. Loihi ka ma-

nawa, aoie au i ptl«paU aku ia oe; 1 kapaahanano. Hemaumeanonaeeboakaka hou aku ia oeikou, no kuu ike ana ma ia mau aina, o Borabora ma. He pono ke lohe pinepine kanaka o Hawaii nei i ka nono ana a me ka na ana a kanaka, ma na ainae oka honua. Malaila paha e mahuahua ai ko lakou naauao ameko lakou pono. NOIO UKOU MiU 81U. I ko makou pae mua ana ma Tahiti, Ike aku la au, ua like na helehelena a ko laila kanaka me ko onei—-ua likeh<4 ka lakou otelo me ko Hawaii nei. Aka, lie nui na mea like ole.* Aole likena hale noho ai ma ia aina, me na hale o kanaka maoli ma Hawaii nei. Ua kokoke iike pu ke kukulu ana o na hale malaila me ko onei—o na pou, na kia, ke kaupaku, a me na oa. Ua kapaia hoi ke oa he aho ia iakōu. Ua amia ko iuna a paa i ka lauhala;. paha, i kekani manawa, i ke pili. Afla ka mea pale aku i ka ua; aka, ma ka paia a ma ke kala, aohe mea ! pale aku i ka makani a me ke ann, ke loaa mai. Ua kukuluia. na lala o ka hau ma ke kala, a hoaia hoi i ke kaula, a hala loa iluna. Pela no ma ka paia. Aka, ua hakahaka loa. Aohe mea ia e mahana ai ko loko; he mea ia e pale aku i na holoholona a me kanaka koiohe. Oia ke ano kahiko o ko laUa mau haie e noho ai. 1 keia manawa, e noho pu ana na misionari me lakou, he ano okoa ko kekahi mau hale. Ua kukuluia no ma ke ano kahiko; a paa hoi ko luna i ka lauhala. Aka, ma keikala, maka paia, a ma na paku oloko hoi, ua ulanaia a paapu ina lala liilii. Alaila, hamo lakou i ka a me ka puna, mawaho a maloko hoi o ka hale. ' Oia ka mea e mahana ai ka hale; a ua holoiia hoi i ka puna, i maikai a keokeo. He nui na hale o kanaka maoli i hanaia pela ma ia inau aina keia manawa e npho nei. Oia hoi ke ano ona liale o ka poe niisionari a pau malaila. Aohe o lakou hale laauaole hale pohaku. He mahuahua no nae ko lakou mau hale; aole uuku loa e like me kekahi hale kanaka maoli. Ile maikai 110. He papa hele maloko —he aniani no kekahi mau puka uiakani a aniani ole no

kekahi maa hale o lakou. Na na kanaka maoli i hana aa hale m pau o ka lakou mao kumu, nia ia mau aina—hana waie no lakou, no ke alftha, a me ka makemake ua ka olelo a ke Akna; aoie no ka ukuia mai o kekahi waiwai no ke klno. 110 KA LAKOO Aī. Eia no hoi kekahi mea i like ole.ai ka noho ana a kanaka, ma,ia mau aina, ma Tahiti, me ko Hawaii nei; o ka lakouai. Oke kalo~a me ka uwalaka ai |Hii o onei. I ka manawa wi wale no, e manao nui ai kanaka i kekahi ai e ae. Nolaila, ma ka hooikaika i ka mahiai e lako ai ko onei i ka ai. Ina noho waie ke kanaka, e uku mai auanei ke Akua ia ia i ka wi. E pili wale lakou. Aole pela lakou ma Tahiti a me Borabora. O ka ulu ka ai nni a Inkou. He maikai ka aina ma Tahiti, kokoke i kahakai. He haahaa ia wahi he lepo eleeie a huipuia me ke one. Hiki wawe no ka uin ana o ia laaii a me na laau e he nui loa. Hiki waw* ka hua o ka ulu; he maikai, a nni nohoi ka huae kau ana maluna. Lako loa iakon ia hua; a pela no i kekahi mau hua e ae; o ka niu, o ka maia, ka alani, ka iaime, o ke kuawa, a me kekahi mau mea e. Nui loa ka ulu ana o ia mau mea, ma ia wahi haahaa e pili ana i kahakai; a ma na kuahiwi no kekahi. Aole au i ike aku i kekahi loi kalo malaila; a o ka uwala he mea kakaikahi ia. Kanu no kekahi poe i ke kalo a me ka uwala, i mea kuai ma na moku ku malaila. Aka, aole paapii ke kauwahi o ka aina i ka mala i mahiaiia, e like me ke kauwahi o keia pae aina. He ai kii wale aku ka lakou: a, nolaila, aoie iilo lakou i ka maliiai. Lilo no i ka lawaiai kekolu manawa. Nui na waa holo i ka lawaia i ke ao; a nui no na kukui o poe lawaia, mawaho, ma ka moana, i ka po. Aka, no ka ulu wale ana o ka lakou ai, aole walea lakou i ka hana luhi. Aole akaka ka hooikaika o kekahi o lakou ma kā hana e like me ka hooikaika o kekahi poe mannei. 0 ka noho wale paha ka inea nui ia lakou. U& walea lakou ia mea ano ino, mai ko lakou wa uuku mai, a tnai ka ya kahiko loa mai hoi.

Ua inii na miiiinimn nliiHi I >imtp maoli e lilo mau i ke pai palapala;—aole nae i idaa. Hana no kekahi poe o lakou a haalele koke no. Aole i hoomau kekahi ma ia hana a akamai, e like me kekahi mau kanaka ma keia pae aiaa. Poinaikai kanaka, i loaa ka lakon ai ma ke kahe ana o ka hou, e like me ka olelo a ke Akua ia Adamu ma. Aole paha iakou e molowa loa i na hana e pono ai ke kino a me ka uhane. NO KA HOLOHOLONA LAKA. No ke kau ana o ka lakou ai ma ka laau maluna, aole ina ka lepo nialalo, e like me ko onei, nolaila, ua kaawale ko lakou aina mai o a o, i wahi hanai holoholona; a nui hoi na holoholona iaka malaila. Ua lako na misionari i na lio e holo ai a me ka pipi \vaiu; aole nae i hoohnna lakou i ka lio a tne ka pipi i i ke kauo. He nui hoi na lio a me na pipi a na nlii a me kanaka maoli; a mahuahua iki na hoki a me na kao no hoi. I kuu nana ana i ko lakou lako maia mau mea, manao iho la au, pono i ko Hawaii ke kukulu i na pa pohaku, a i pa lepo, a me na pa laau, a e hookaawale i ke kauwahi o ko lakou aina i walii hanai holoholona, i lako lakou i na lio a me ka pipi a me ke kao; i loa i ia lakou ka holoholona kauo a me k i hiflihali ukana; i loaa ka waiu hoi i li na kanaka. 0 ka waiu ka ai pono 111 ua kamulii. 0 ka loaa ole o 'ia ai s:ia llawaii, kekahi mea i make ai lakou he nui loa. Aole make pinepine pela na keiki o ko makou aina. Aka, ma Uek ihi mau kulauakauhale, no ka hap:i paha o ia ai, a me ka noho paapu 0 kauaka, a like a like no ka poe keiki 1 make, a me ka poe ola a hiki i kanaka makua. He nui loa ka aina kaawale uia Hawaii nei, aole i lilo i ka mahiaiia. Ileineaaha ia? No ke aha la i liio ole ai ka nahelehele ameka weuu eu ulu malaila i ai na ka holoholona. i waiwai kanaka o keia pae aina ia ni;"i e pono ai? i\i i Tahiti, a me na aina e o ia pae aim. o Borabora, o ka poe mahiai, m iK ko o ka pa wale no e kanu ai lakou Ina e lele niai na holoholona ma! • •■), a pau hoi ka ai ia lakou, e hele na ! makanawai fe nana i ka pa. Ina ikaika ka pa a kiekie hoi e like me ka hoali īka ana o ke kanawai, alaila e uku inai ka mea, nana ka holoholona, i ka mea ai, ma ka olelo a na lunakanawai Ina aole ikaika ka pa, aole hoi kie ; % aole e ukuia ka mea ai. Nona i)o ku hewa; a oia no ka mea nele. NO KE KO. Aole nui loa na pa*tiwala amena

Mlkal*; »Int, he mahaahoi ikl iiapp ko. ona haole ka i hana ika nui o ke ko, ma ia mau aina. He nui na hale wili ko. He nui ke ko i laweia aku, ma ka moku, i mea kuai ma Nu Holani; a lilo no kekahi i ka poe o kohola, a me na moku e i ku malaila. Mamuli paha waiwai kanaka o Tahiki i ka hana ko. I kuu nana ana, ua like pu ke ko ulu ma Hawaii nei, me ko Tahiti; a oi aku paha ka maikai o ko onei; hiki wawe no hoi ka ulu o ke ko manei, ke kanuia aku. A no ke aha la 1 hana ole ai kanaka o keia pae aina i ke ko, a kuai nui aku, ma na aina e o keia moana, a ma na moku holo no hoi? Ua haawi mai ke Akua no lakou i aina e lako ai;—no lakou iho no ko lakou noho ilihune. Na'u Na Baluika.