Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 5, 2 March 1836 — Page 18
18 KUMU HAWAII. (MARAKI,
loihi, i ke komohana aku o Tahiti.
Nana no i hai mai na hana ana a na alii olaila. Ma ka auhau, ua kokoke like pu ka lakou hana me ko Raiatea. Ina makemake na alii i kapa, paha, i wahi hana, paha, ma ka ahaaina wale no, e olelo aku ai i kanaka; a o ko poe hele mai i ka lakou ahaaina, e ae oluolu mai no lakou.
E hiki no i ko laila alii ke olelo i kanaka e kukulu i hale noho ai nona; pela no i ka hale pule, a me na hale o na kumu, a me na hale kula. Ma ka olelo a ke alii, i hana'i kanaka ia mau hale a pau. Aka, aole hiki i ke alii ke auhau maoli aku i na kanaka o kona aina, ma kekahi waiwai e; aole hoi ma ka ai. Na ka poe aialo wale no o ke alii e mahiai i kana ai. Aole e pono lakou ke noho me ka luaapana wale ana no. Pela no i keia alii, i kela alii, malalo iho o ke alii, ia ia ka aina. Na kona poe aialo wale no e mahiai i kana. Aole nae e mahiai lakou i ka hai; aole i ka ke alii nui.
Oia ke ano o kekahi mau hana ana a na alii a me kanaka, ma na aina e o keia moana. Oia ka'u i manao ai e hoakaka aku ia oukou, a ua pau ko'u manao malaila. Na ko oukou hoahanau.
NA BALUINA.
NO KO WAILUKU.
WAILUKU, Maui, Ianuari 1, 1836.
Aloha oe e ko'u hoahanau.
Pomaikai kakou i ke Akua i kona haawi ana mai ia kakou i keia makahiki hou. Ke manao nei au e hoakaka ia oe i kekahi mau mea no makou ma Wailuku nei i keia makahiki i hala iho nei.
NO KA POE MAKE.
1. Ua make pinepine na kanaka, aole paha lakou i make lehulehu e like me kela makahiki mamua. He hapalua paha i keia makahiki. Aka, oi nui aku ka poe make i ka poe i hanauia. Ua moakaka ka emi ana o kanaka ma keia wahi. Nui loa ka aina maikai kakaikahi na kanaka. Pehea e pono ai kakou ma keia wahi?
NO KA HANA ANA A NA KANAKA.
2. Mahuahua paha ka poe i komo iloko o ka hale o ke Akua aole mahuahua nui. O ka nui o kanaka mai Waihee a Waikapu, ua molowa lakou i ka hele ana i ka hale pule. Hoowahawaha lakou i ka olelo a Iesu. Hoomaunauna lakou i ka Sabati i ka hiamoe ana kekahi, a i ka hele ana ma ke kula kekahi, a i ka hookipa ana kekahi i kekahi. He mea pono ole ka lakou hana ana pela. Nui ko ke Akua huhu mai i ka poe malama ole i kona la hoano — i ka poe huli i ko lakou kua i kona hale, i ka poe hoowahawaha i kana Keiki. Aloha ino; ua makaukau na mea a pau e ola'i ka Hawaii poe a pau loa—aka, o ka nui aole makemake lakou i ke ola. Pono kakou, e na hoahanau, e pule pinepine i ke Akua nona ka mana i hoike mai ia i kona lima ikaika, a e hoohuli mai io na la na kanaka a pau loa.
NO NA KULA.
3. O ko makou mau kula, oia kekahi mea e hauoli ai ko makou mau naau. Aole molowa na kamalii i ke komo ana iloko o ke kula. Ikaika ko lakou manao malaila. Mahuahua no ko lakou ike. I ke kakahiaka o ka la Sabati, ua nui loa ka poe i komo iloko o ke kula kamalii. Eha haneri paha lakou. I kela hebedoma, keia hebedoma, halawai pu na kumu maoli e noonoo pu i na mea e pono ai keia kula. A i ka mua o ka malama hou o maua kekahi me Limaikaika pu kekahi me ua poe kumu la, me ka manao e ninau ia lakou i ke ano o ka lakou hana ana i ka malama i hala iho nei, a e hooikaika ia lakou e hana me ka molowa ole. Nui ko makou manao i keia hana. Nui ko makou makemake i huli io mai keia poe kamalii i lilo ai lakou i poe haumana na Iesu. E ko'u hoahanau aloha, e pule i ke Akua no makou, i haawi mai ia i ka Uhane Hemolele, a i hoola mai ia makou a pau loa.
NO KA UA.
4. Pomaikai makou ma Wailuku nei i ke Akua, i kona hooua nui ana mai maluna o ka aina. I na malama mamua aku nei, ua maloo loa ka aina. Uuku ka wai, ua pololi na holoholona. Aka, i keia mau la — nui ka ua — ua pulu maikai ka aina — akaaka ke kula i ka ulu ana o ka mauu—olioli na holoholona— hauoli kanaka. E hoomaikaiia ke Akua.
NO KA HANA LOLE.
5. Aole molowa ka wahine hana lole, aole molowa kana poe haumana. E ulu maikai ana ka pulupulu. Ina e hooluolu mai ke Alii nui nona ke aupuni i ka poe wahine, a e kokua mai ke Akua, nona ke Alii nui, a me na alii a pau loa, a ma na aupuni a pau loa o ka honua, ina e lilo auanei na wahine o keia wahi i poe akamai i ka hana lole, a i poe molowa ole i na hana a pau. E hiki wawe mai ka manawa hou, ma keia pae aina, ka wa i ike kanaka a me na wahine a pau loa, a me na kamalii, i ka hana, a me ka palapala, i ike lakou i ke Akua maoli, a me Iesu ka Mesia, no ka mea, eia ke ola mau loa.
Owau mau no kou hoahanau.
GERINA.
KE KUMU HAWAII.
WENEDE, MARAKI 2, 1836.
MAI AMERIKA MAI. — Ua ku mai, Feb. 18, ka moku kalepa, o Dona Kuikote, o Patey ke alii, mai Bosetona mai. Holo mai Mika Mackintosh a me kana wahine, a me kona kaikaina. Holo mai no hoi elua wahine, na hoahanau laua o Mr. Kale Kemita.
MAI AMERIKA MAI.
Ua ku mai Feb. 29, ka moku o Griffon, Little, mai Mazatlan mai. Ua lawe mai ia i ka pepa hoolahaike i paiia ma Nu Ioaka. Dek. 26.
Eia kekahi. Ua pau i ke ahi, Dek. 16, 1835, kekahi hapa o ua kulanakauhale la. Ua wela na hale he nui loa, a me ka waiwai. He iwakaluakumamaono miliona kala i lilo aku!!
DEANA WAHINE. Make oia ma Siama i Maraki, 1835. He iwakaluakumamakahi ona makahiki.
NA KUMU HOU NO KINA. Holo aku, Iune 27, 1835, mai Amerika aku i Sinegapora, na kumu a elima. Mr. J. T. Dickinson kekahi. He kahuna pule ia no Kanada mamua. He kanaka wahine ole. Mr. Lima [Arms] kekahi me kana wahine. (Oia no ka hoahele o Mika Koana ma Patagonia i ka wa mamua) Mika Akau [North] he kanaka paipalapala, a me kana wahine.
BUREMA. Eia ka nui o na mea i bapetisoia ma Burema, e na kahuna pule no Amerika, 671, i ka manawa i noho ai na Kumu malaila.
O KA POE KINAI RAMA. He nui loa na olelo a me na palapala, ma Amerika i keia manawa, no ka hewa o ka hana rama, a me ke kuai, a me ka inu i na mea e ona ai. Ua nui ka poe haalele, — ua emi paha ka