Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 5, 2 March 1836 — NO KO BORABORA. [ARTICLE]

NO KO BORABORA.

Laiiaina, lan. 8, 183G. Eiu hoi kekahi muu iiiea a'u,i

inanao ai e hoakaka aku ia onkou, I # ' ma ke Kumu Hawaii; o kekahi hana ana a na alii ma na aiim o I{orahoru. —— 50 K A AIII.U". Ma Tahiti a mc Moorea a me na moku liilii e pili pu ana me laua, i aupuni liookahi, eia ke ano o ! ka lakou auhau ana. 1. O ke alii nui ia ia ke aupuni, a oia wale no ka mea auhau maoli *i na kanaka. 2. I īookahi wale no auhau ana i ka makahiki hookahi. Ua akaka ka niauawa auhau; aole e hiki i ke alii ke auhau aku i kekahi manawa okoa; aole e hiki ke auliau pinepine ma kona makem-ake iho. ;J. Ma na kane kanaka makua wale 110, e auhau ai lakou. Aole i i auliau na wahine ame na kamalii. Aole e hookupu k'e kane i kekahi waiwai no lakou. 1. Eia hoi ka nui o ka waiwai ina ka auliau hookahi. I kekahi inakahiki, oka manoi wale no oia ka aila o ka niu, o ka waiwai hookupu ia. Ona ohe elua, piha ika inanoi, oia ka waiwai e hookupu ai ke kanaka hookahi. I ka lua o ka makahiki, o ka pia wale no ka waiwai hookupu. Eono pouna pia ka ke kanaka hookalii. I ke kolu o ka makahiki, he kapa ka waiwai liookupu. . Pakahi ke kapa i na kane kanaka makua; a ekolu anana ka loa o ua kapa. la. Aka, o na kane wahine ole, «lole lakou ī hookupu i ke kapa. īka makahiki i auhauia ai ma ke kapa, aole i auhau ia no na inea, aole a lakou wahine nana e kuku ke kapa. I ka ha o ka makahiki, he puaa ka waiwai hookupu. Hookahi puaa no ke kanaka hookahi. Aika j

makahiki mahope iho, hoi lakou i ka ailaniu. A pela e hana mau ai lakou. Ma ka waiwai hookahi walß no e auhau ai; aole nae he waiwai nui e luhi ai kanaka. Ua lilo kekahi mau aina, ma ia mau mokupuni, i ke alii nui. Malaila mai paha kana ai, a me ka ai na kona poe ohua. Aka, o ka nui 0 na aina liilii, no na kanaka e no|ho ana no, aole no ke alii. Loaa no ia lakou mai ko lakou kupuna mai; aole no ke alii mai. 1 Oia ke ano o ka auhau ana ma | Tahiti. *He alii okoa mamua ke alii, ia ia Huhine a me Maupiti. Aka, :ua like loa ko laila auhau ana nie jkoTahiti. No ka make ana o ko : laila alii. i keia manawa ua kokoke lilo ia mau moku i kona lioahanau, i ke alii o Tahiti. He alii okoa ka mea, ia ia Raiatea a nie Tahaa ; a he mau alii ekolu paha, ia lakou Borabora a me Maurua Aohe auliau maoli ma ia mau moku a pau. Aohe hiki i na alii o laila ke auhau aku i na kanaka. Ina makeinake ke alii ia lakou e lawe mai i kekahi mau kapa paha, e kanu i kahi mala, palia nana, ua kokoke like pu kanahaname ka hoolimalima. Eia kana e hana'i. E kalua oia i ka puaa nui, a e hoomakaukau i ai hoi, he nui loa; alaila, e kono aku i na kanaka e liele mai. A oluolu kanaka i kaai pu meke alii, eolelo ak*i oia. i ke kapa palia a i ka mala paha; a e ae oluolu īnai lakou i kona manao a e hana i kana hana. Oiawale noko laila auhau. Ina ae ole mai kanaka aohe auhau. NO KO R\ROTONA. Ua loaa ia'u, ma Tahiti, Mika 'Pkimana, kekahi kumu, no Rarotona mai; he pae ainaia, ma kahi

loihi, i ke komohana aku o TahitL Nana no i hai mai na hana *na ana alii olaila. Ma kn auhau, ua kokoke like pu ka lakojL haname ko Raiatea. Ina makeinake na alii i kapa, paha, i wahi hana, paha, ma ka ahaaina wale no, e olelo aku ai i kanakaa oko poe hele mai i ka lakou ahaaina, eae oluolu mai no lakou. E hiki no i ko laila alii ke olelo i kanaka e kukulu i hale noho ai nona; pela no i ka hale pule, 9 me na hale o na kumu, a me na hale kula. Ma ka 01010 ake alii, i hana'i kanaka ia mau halea pau. Aka, aole hiki i ke alii ke auhau maoli aku i na kanaka o kona aina, ma kekahi waiwai e; aole hoi ma ka ai. JVa ka poe aialo wale 110 o ke alii e mahiai i kana ai. Aole e pono lakou ke noho me ka luaapaua wale ana no. Pela no i keia alii, i kela alii, inalaloiho o kc alii, ia ia ka aina. JVa kona poe aialo wale no e mahiai i kana. Aole nae e mahiai lakou i ka hai; aole i ka ke alii nui. Oia ke ano o kekalii mau hana ana a na alii a me kanlika, ma na aina e o keia inoana. Oia ka'u i manaoai e hoakaka aku ia oukou; a Ua pau ko'u manao inalaila. Na ko oukou hoahanau, Na Baluina.