Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 6, 16 March 1836 — Page 23

l836. KUMU HAWAII. 23

 

KE KUMU HAWAII.

WENEDE, MARAKI 16, 1836.

                KA PUHI ANA O NA HALE. Ua pau i ke ahi na hale hou a elua ma Waialua, Mar. 8. Hele kekahi kanaka makapo, a lawe iloko i ke kukui e huli i mea nalowale, a aa aku la ke kukui i ke pili o ka hale aw ela ua hale la.

                HALAWAI LOA MA WAIALUA. I ka la 22 o Maraki nei ka hoomaka ana o ko laila halawai loa. E pule aku kakou i ke Akua kokua mai.

                O SEPADI WAHINE. Ua pae oia a me kana keiki a ekolu ma Nu Ladana, Iune 31,1835.

                IRELANI. He wi malaila. Ua pau ka uala a kekahi poe. Mai make i ka pololi 1800 ohua ma ke kulanakauhale hookahi. WAIALUA, Ianuari 20, 1836.

 

                Aloha oe, e kuu hoahanau. Ua loihi kuu manawa e palapala ole ai no ke Kumu Hawaii; ua lilo au i na kula na na kamalii a me na kula na na kumu kekahi. Ua kukulu hoi au i ka hale kula hou, me na keena elua, no na kumu malalo o maua. Ekolu hoi au mau huakai hele ma Koolau, e ao aku ia lakou i ka olelo o ke ola, a e hooala i na kumu o na kamalii. Elua au hele ana i Kou; a hookahi i Ewa. Pinepine hoi kuu mau hele ana e ao aku i na kanaka, ma kahi eono, ewalu paha mile ka loihi aku. No ia mau hana, me ua palapala ana i keia mea kela mea, no Amerika kekahi a no ko Hawaii nei kekahi, aole au palapala no ke Kumu Hawaii.

Na hoike o na kula kamalii ma Koolau.

                Ma ka poalua, o ka la 12 ia, holo makou e malama i na hoike o na kula kamalii ma Koolau. Aole nui na kamalii i hoikeia! no ka mea ua hele kekahi poe o lakou me na makua, e lawe aku i ka waiwai no na alii. — 164 paha ka nui o na kamalii i hoikeia - 60 paha ka poe ike i ka heluhelu palapala a o ke koena, ua ike lakou i na hua heluhelu wale no! - 14 ka poe hou i ike i ka heluhelu, i keia mau malama ekolu.

 

Ka hana ana o ka poe kumu ma Koolau.

                O ka nui o ka poe kumu, ke imi mau nei lakou i ka ike ma Waialua nei. Ua ikaika loa kekahi poe imi i ka naauao. O kekahi poe eha elima paha, ua noho lakou ma Koolau i keia mau malama e ao aku i na kamalii; ua ikaika lakou e ao aku i ka poe naaupo.

                O kekahi poe, ua noho mau lakou ma Koolau, aole loa i imi ma i ka naauao, no ia mea, ua hemahema wale no lakou i ao aku i na haumana; aole nae he nui ka poe imi mai ia lakou i ka ike.

 

No ka hoolilo ana i na kumu i mau lunakanawai.

                Eia kekahi mea maopopo ia'u; aole he mea pono e hoolilo i ke kumu i lunakanawai, i haku aina paha, o haalele oia, i kana hana ponoi.

                "Aole e hiki i ke kanaka hookahi ke malama i na haku elua." Ina ua lilo kekahi i kumu no na kamalii, aole e hiki ia ia ke hele i ke koele, aole hoi ke halihali i ka ukana no na alii, o haalele kana mau haumana ia ia a hele wale mahope o ko lakou makemake. Aia no ma Koolau kekahi kanaka, he kumu ia, he lunakanawai a he luna aina hoi; no ia mea ua haalele oia i ke kula ma Waialua nei aole ona imi mai i ka ike; aole hoi ia i ao aku i na kamalii, kakaikahi wale no kona manawa e hele ai i ke kula kamalii. Aole paha kekahi keike hou i loaa ia ia ka ike ma kela aina, i keia mau makahiki elua. Ua lilo ke kumu i na mea e, ua lilo na keiki i ka lealea. Aloha ino na kamalii kumu ole hooneleia lakou i na kumu e ao aku ia lakou a me ka lakou mau kamalii i ka ike. J.S.E.

WAILUKU, Feb. 8, 1836.

                Aloha oe e Tineka. Akahi no loaa ia'u ka wa kaawale ke palapala aku ia oe. E lealea ana au i ka hai ana aku ia oe kekahi mau mea no ko makou noho ana ma Molokai i keia manawa.

                Ke manao nei au ua mahuahua iki paha ka pono maanei i keia mau hebedoma i hala iho nei. Eia hoi ke kumu o kuu manao ana, o ka mahuahua ana o na kanaka ma ka pule ma ka la Sabati a me ka mahuahua ana o na haumana kamalii i ke kula.

                O ka manawa i hoolaaia ka luakini hou mai ia hope mai a hiki i keia wa, ua piha ka hale i kanaka ma ka la Sabati. He poe makaikai wale ka nui o lakou, he poe noonoo ole, a me ka makau ole i ke Akua he poe aia no - a me ka hoomaloka loa - a me ka puhi paka. Oia ke ano paha o ka nui o ka aha kanaka o ka la Sabati, aka e aho iki paha kekahi poe. Ua hele pu lakou me ko lakou naau — me ka makemake - o ko'u nana ana ia lakou ua noho malia, aole nae ma ka nanea — aole loa he hiamoe — ua haka pono mai ia'u ke hai aku au i ka ke Akua olelo. Aole la i poina wawe ka ke Akua olelo ia lakou. O ko'u oluolu no lakou a me ko'u lealea, a me ko'u pomaikai.

                Aka o na kala kamalii ka mea i manao nui ia e makou i keia manawa. Ua kokua mai na lii mamuli o keia hana a me na makua. I ka manawa mamua aole i manaoia ke kula he pono i na kamalii. Aka i keia wa he mea pono ke kula ia lakou. O na kula makua ua koke i ka haaleleia. Aka o ke kula kamalii ke mahuahua ae nei no.

                Ma ka po akolu i hala iho nei he hoike kula ko makou. O na hau mana kamalii ka i hoike mua a mahope na haumana makua, maloko o ka hale pule hou i hoike ai. Eono no haneri keiki a ma na keiki keu umikumamalua a o na haumana makua 613. Elima paha haneri o keia poe ka i ike i ka heluhelu, he wahi i ka ike. Ua oi loa ka ke akamai o na kamalii mamua o ko na makua.

                O ke kula kamalii ma Kaluaaha oia ka nui elua haneri me kanalima keiki ma ia kula hookahi no — Pau loa lakou i ka ike ana i na hua he iwakalua wale no i koe i ka ike ole. E hiki wawe ana lakou i ke ao i kela palapala i keia palapala. He akamai loa kekahi poe i ka heluhelu i keia manawa. He maikai hoi ka palapala lima ana o kekahi poe o lakou. He paipoe maikai na hua he nemonemo - a he aiai no. Ka hana la kekahi poe ma ka helu ana. Aia ma ka houluulu kekahi, ma ka helu lawe kekahi a ma ka hoonui kekahi.

                I ka pau ana ae o ka hoike hoomakaukau makou e hele mai ia nei. Ua makaukau i a po aha; aka aole i pono ka makani, ua pakui mai ma ka ihu o ka waa. Aole makou i hiki ia la. Mahuahua ae la ka makani a po - moe iho la makou. A i ka hora elua o ka po, hooala mai la na kanaka ia makou ua malia loa ka makani - ee koke ae la ma na waa ma ke kaulua makou, aa hoahanau a me na kanaka e holo pu ana ma na kaukahi elima. I ka po no ka holo ana, he mahina no - maikai loa ka makani aole i poi iki mai ka nalu. Eha hora makou ma ka moana a pae i Lahaina, a moe. I ka wanaao ala ae la a ee hou ae la ma na waa - a oluolu loa ka holo ana mai i Wailuku nei. Ua luhi nae i ka loihi o ke a mai kai mai.

                Ma ka la Sabati. Ua kokoke piha ka hapule i kanaka. Hai aku la au i ka ke Akua olelo - "I keia la i ko oukou lohe ana i kona leo, mai hoopaakiki oukou i ko oukou naau."

                I ko'u nana ana nui no na mea ma Wailuku nei e pono ai na kamaaina. O ka aina au palahalaha - ua maikai loa ka lepo – kahe maikai ka wai, he aina ua. Ua lako ko nei kanaka i na mea ai - a ina paha he paoa