Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 6, 16 March 1836 — Untitled [ARTICLE]

WaiaUUa, lanuan 20, 1836. Aloha oe, e kuu hoahanau. loihi kuu manawa e<pal&pala ole ai no ke Kumu Hawnii; ua lilo au i nakula na na kamalii a mena kulā nana kumukekalii. Ua kukulu hoi * aui ka hale kula hou, me na keena elua, no na kumu malalo o maua. Ekolu hoi au mau huakai hele ma Koolau, e ao aku ia lakou i ka olelo o ke ola, a e hooala i na kumu o na kamalii. Elua au hele ana i Kou ; a hookahi i Ewa. Pinepine hoi kuu mau hele ana e ao aku i na kanaka, ma kahi eono, ewalu paha mile ka loihi aku. No •a mau hana, me na palapala ana i keia mea kela mea, no Amerika kekahi a no ko Hawaii nei kekahi, aole au palapala no ke Kumu Hawaii. 'Va hc>ikt o na kula kamalii ma Koolau. Ma ka poalua, o ka la 12 ia, holo makou e malama i na hoike o na kula kamalii ma Koolau. Aole nui na kamalii i hoikeia! no ka mea ua hele kekahi poe o lakou me na makua, e lawe aku i ka waiwai no na alii.—l6-4 paha ka nui o na kanialii i hoikeia—Go paha ike i kaheluhelu palapala a o ke koena, ua ike lakou i na hua heluhelu wale no!—l4 ka poe hou i ikei ka «eluhelu, i keia mau inalama ekolu. Kohana ana o ka poe kumu m« Koolau. O ka nui o ka poe kumu, ke imi

mMi nei kikon t ka ike mc Wainlua nei. Ua ikaika loa kekahi poe e iim i ka naauao. O kekahi poe eha elima paha, ua noho lākou ma Koolau i keia mau malama e ao aku i na kamalii; u« ikaika lakou eao aka i ka poe naaupo. O kekahi poe, ua nohamau lakou ma Koolau, aole loa i imi mai i ka naauao ; no ia mea, uahemahema wale no lakou i ao aku i na haumana; aole nae he nui ka poe imi mai ia lakou i kaike. JVo ka hoolilo ana i na kumu i mau lunakanawai. Eia kekahi mea npopopo ia'u; aole he mea pono e hoolilo i ke kumu i lunakanawai, i haku aina paha, o haalele oiaJ kana hana ponoi. ♦'Aole e hiki i ke kanaka hookahi ke malama i nahakuelua". Ina ua lilo kekahi i kumu no na kamalii, aole e hiki ia ia ke hele i ke koele, aole hoi ke halihali i ka ukana no na alii, o haalele kana mau haumana ia ia a hele wale mahope oko lakou makemake. Aia no ma Koolau kekahi kanaka, he kumu ia, he lunakaitatoai a he luna aina hoi; no ia mea ua haalele oia i ke kula ma Waialua nei aole ona imi mai i ka ike; aole hoi ia i ao aku i na kamalii, kakaikahi wale no kona manawa e hele ai i ke kula kamalii. Aole paha kekahi keike hou i loaa ia ia ka ike ma kela aina, i keia mau makahiki elua. Ualilokekumu 1 na mea e, ua liio na keiki ika lealea. Alohaino na kamahi kumu ole hooneleia lakouina kumu e ao aku ia lakou a me ka lakou mau kamalii i ka ike. J. S. E.

Wailuku, Feh. 8, 1836. Aloha oe e Akahi no loaa ia'u ka wa knawale ke palapala aku- ia oe. E lealea ana au i ka hai ana aku ia oe kekahi mau mea no ko niakou noho ana ma Molokai i keia manawa. Ke munao nei au ua mahuahua iki paha ka pono maanei i keia mau hebedoma i hala iho nei. Eia hoi ke kumu o kuu manao ana, o ka mahuahua ana o na kanaka ma ka pule ma ka la Sabati a me ka mahuahua ana o na haumana kamalii i ke kula. O ka manawa i hoohaia ka luakini hou mai ia hope mai ahiki i keia wa, ua piha ka hale i kanaka ina ka la Sabati. He poe makaikai wale ka nui o lakou, he poe noo-

* r «00 ole, aiM ka makau i km Alupa he poe aia do—a mi kt hooa»loki lo> » «** ka puhi paka. Oia ke ano paha o ka nui o ka aha kanaka o ka ia Sabaii y aka © aho iki Cha kekahi poe. XJa hele pu lakou mm U lou naau—me ka makeauke—o ko'u na* na ana ia lakoft ua noho malia, aole aae me ka nanea—aole loa he hiamoe—«a hikim* no mai ia'u ke hai aku au i ka ke Aiuia 10. Aole la i poiaa wawe kar ke Akmm eleio ia lakou. O ko'u oluolu no lakeu a me ko'u lealea, a me ko*u pomaikai. Aka o na kula kamalii ka mea i maaao nui ia e ma&ou i keia nanawa. Ua kokoa mai na iii mamulio keia hana a me na ma*kua. I ka manawa mamya aole i manaoia ke kula he pono i na kamalii. Aka i keier wa he mea pono ke kula ia lakou. O* na kula makua ua koke i ka haaleleip. Aka o ke kula kamalU ke maKuahua ae nei no. Ma ka po akolu i hala iho nei he hoike kula ko makou. O na hau mana kamalii ka i hoike mua a mahope na haumana kua. maloko o ka hale pule hou i hoike ai. Eono no haneri keiki a me na keiki keu umikumamalua a o na haiAnana makua 613. Elima paha haneri o*keia poe ka i ike i ka heluhelu, he wahiilkA ike. Uaoiloakake. akamai o na kaqpHnamua o ko na makua 0 ke kula kamalii ma Kaluaaha oia ka nui elua haneri me kanalima keiki nia ia kula hookahi no—Pau loa lakou i ka ike ana i na hua he iwakalua wale no i koe i ka ike ole. E hiki wawe ana lakou i ke ao i kela palapala i keia palapla. He akamai loa kekahi poe i ka heluhelu i keia He maikai hoi ka palapala lima ana o kekahi poe o lakou. He paipoe mnikai na hua he he aiai no. Ke hana la kekahi poe ma ka helu ana. Aia ma ka houluulu kekahi, ma ka helu lawe kekahi a ma ka hoonui kekahi. | I ka pau ana ae o ka hoike Jioomakaukau makou e hele mai ia nei. Ua makaukau i ka po aha; aka aole i pono ka makani, ua pakui mai ma ka ihu o ka waa. Aole makou i hiki ia la. Mahuahua ae la ka makani a po —moe iho la makou. A i ka hora elua o ka po, hooala mai la na kanaka ia makou ua malia loa ka makani—ee koke ae la nia na waa ma ke kaulua makou, na hoahanau a me na kanaka e holo pu ana ma na kaukahi elima. 1 ka po no ka holo' ana, he mahina no—maikai loa ka makani aole i poi iki mai ka nalu. Eha hora makou ma ka moana a pae i Lahaina, a moe. I ka wanaao ala ac la a ee hou ae la ma na waa—a oluolu loa ka holo ana mai i Wailuku nei. Ua luhi nae i ka loihi o ke ala mai kui mai. Ma ka la Sabati. Ua kokoke piha ka hale pule i kanaka. Hai aku la au i ka ke Akua olelo — i4 I keia la i ko oukou lohe ana i kona leo, mai hoopaakiki oukou i ko oukou naau." 1 ko'u nana ana nui no na iMa ma Wailuku nei e pono ai na kamaaina. O ka aina ua palahalaha—ua maikai loa ka lepo—kahe maikai ka wai, he aina ua. Ua lako ko nei kanuka i na inea ai—a ina paha he paoa

kekaki poe, ii lakou iho k« h«wa, no ka mea he mea uhi tile ktti k« kiaaia ikn. Ui liko no hoi ko Wailaku nei i m met e pili ana ika pono o ka uhane. Eiaa a lakou kumu. He hale pule maikai—He hale kula—a he hale hana k>le. Ua lealea loa ko'u naau ike knla kamalii. Elaa h«neri haomana * keo—akamai no kekahi poe o tPlo« ma ka heluhelu ana. Oinohi loa no an i h hana ana o ko kaua mau honhanau. O Gerina laua o Limaikaika—nui noe aoia'na e lana—nake Akua laua e kokna mai, me ka Uhane Hemolele i lilo nui ai ka laua'~hana ana i mea pono mau loa ai o na-kanaka o neia wahi. Ke manao nei makou e hoi aku i Lahaina ma ka po aha ina he maikai ka makani. Eia hoi ko'u manao ia oe; Ua pai hewa ia kekahi hua oke Kumu—pepe 9. Buke 2. He mau kanaka koloKe ua hewa ia pai ana, Eia ka pono Hemau kanaka no Kolohe kt kiaaina, no ka make ana, ia olelo, o na kanaka ma ka moana. E hooponopono oe ea ia mea, no ka mea aole i maopopo ia'u ka oi ana o ka hewa o ia mau mea i make i ka moana, mamua i ka he\. a o na kanaka a pau e noho ana ma Hawaii nei. Nau na H. R. Hitchcock.