Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 7, 30 March 1836 — Page 26

26 KUMU HAWAII. (MARAKI,

aole nae i nui na palapala pai i paa i ko lakou lima; no ka mea, aohe a lakou mea pai palapala, ma ia aina. Ua hooliloia ka kauoha hou a pau a ke Akua i olelo Rarotona; a ua laweia'ku ma Beritania. Malaila e paiia'i. Mamuli paha lako ko Rarotona, i ka buke kauoha hou a ke Akua.
                I kuu lohe ana i keia mau mea, manao iho la au, he pomaikai ko lakou noho ana malaila. Nui no nae na mea e pilikia ai i loaa ia lakou i keia mau makahiki. Ua hai aku au i kekahi mamua---o ka mai i ka makahiki 1830. A eia hou mai kekahi mea a'u e hai aku nei. I ka wa mamua, o ka ulu ka lakou ai nui, a lako loa no lakou ia ai. Aka, i ka makahiki 1831, a me ka makahiki 1832, nou mai la kahi makani ino, ma ia mau aina. Eha nou ana mai o ua makani la, a pau loa no ka lakou laau ulu i ka hina ilalo; kakaikahi ka ulu i koe. Nolaila, aole loaa hou aku ka lakau ai malaila; a lilo koke no lakou i ke kanu kalo a me ka uwala. Oia ka lakou ai, mai ia manawa mai. Hiki wawe no nae ka laau ulu, ke kanuia malaila; a nolaila, ua kokoke hua na ulu i kanuia mahope mai o ka pau ana o na laau kahiko. Kokoke lako hou lakou i ka ulu. Ua hoonuiia 'ku ko laila kanaka ma ka hanau maoli ana, a like me ka'u hoakaka ana mamua; ua hoonuiia lakaou iwaena konu o keia mau pilikia. Aole emi iki i ka wi—hoonuiia no. Pau keia manao i ko Rarotona.
Na'u NA BALUINA
 

NO LONO,
KEKAHI ALII KAHIKO O KAUAI.

                He aupuni maikai ko Lono, aole ona pepehi kanaka. He malama no ia alii i kanaka a puni ka moku o Kauai nei. Ina make keiki iloko o ka opu o ka makuwahine, minamina no ke alii ia keiki; a no ka nui loa o ka minamina o Lono i ke keiki, uku aku la oia i ka ukana no na makua. Pela no kona leo i kauoha aku ai i kona mau hoahanau ma Kauai nei. Ue nui loa na kanaka o Kauai nei ia manawa, ma ia aina aku a ia aina aku. O Lono ma Kona---o Keaka o Kanaloa ma Wailua---o Luahiwa ma Koolau—o Halanikikaupua ko Nihoku---o Kauhane ko Hanalei---o Kanihokawala ko Kalalau. O Konaaialee ke keiki a Lono: o Kuluiua ke kaikamahine a Lono: o Kaikilanea kekahi keiki kane a Lono, no Niihau ia keiki. O Kolowahine kekahi kaikamahine a Lono. Holo o Lono i Oahu, a me kona mau hoahanau. Kauoha o Lono i ka aina i kana mau keiki, "E malama pono olua i ka aina, a me na kanaka--e noho pono olua.'' Holo o Lono i ka makaikai a Molakai, a Maui, a Hawaii. Holo no o Lono, aole i loaa ka hewa i kona aupuni a hoi mai no oia me ka maikai. Kauoha mai o Alapai, ke 'lii o Hawaii, "E hoi no oe a Kauai noho.'' Holo o Konaaialee, hookeekee i ka aina---hookahi kanaha kanaka ia ia loaa ka hewa. Alaila hoomakaukau iho la o Lono i na 'lii a me na kanaka; a holo aku la o Lono mahope, a loaa o Konaialee i Oahu, e lana ana no na waa i hai aole i pae iuka. Haawi mai la o ke alii i ka ai, i ka ia; oia ke alii o Oahu.
 

O KEKAHI MAU AINA NELE I KE
KULA KAMALII.

                O Kaunala kekahi, a me Waialee a me Pahipahielua a me Punaluulalo a me Kaawa, ua nele ia mau aina i na kula no na kamalii. Ma kekahi mau aina e ae, ua hemahema wale no na kula; a kakaikahi wale no ka halawai ana o na kamalii e ao.
                Malaila paha e kokua mai na alii e hooala i na kula ma keia mau aina, a e kokua mahope o kekahi poe kumu e like me ka Kaahumanu hana i kela wa mamua.
                No kekahi kanaka ua lele i ka pali. Po akolu ua moe makou ma Kahana; a i ko makou manawa e puka aku ai malaila, ua lohe au i kekahi kanaka, o Wahapulu kona inoa, ua hina ia ma ka pali a lele ilalo loa, a aneane make. Ua pahu au i kona lima, a kokua aku ia ia ma kekahi laau. Ua manao na hoalauna ona e malama nui ia ia. Aole paha hai kona iwi; aka ua eha loa kona poo, a me kona poohiwi. Ua ola paha ia, ua make paha, aole au i lohe. Ua pono i na kanaka e malama i ko lakou kapuai, ke hele lakou ma kahi pali.
                Ka hoike ma Waialua. Ma ka poaha, hoi mai makou i Waialua, a malama i ko makou hoike no na kamalii ma ka poalima. Eia ka nui o na kamalii i hoikeia ma Waialua--- 144,---70 ka poe ike---74 ka poe ike i na hua heluhelu wale no. O kekahi poe, ua ike lakou i ka Helu kamalii a me na mokuna 10: ma ka Helunaau, a me ka Hoike Holoholona kekahi a me kekahi mau mea ma ka Olelo honua.
                A pau ka hoike a na kamalii, ua hoike mai kekahi poe kumu, 30 o lakou. Ua pau ka Helunaau i kekahi poe o lakou; a kokoke pau i kekahi. O kekahi poe e, ua lilo lakou i kela mea i keia mea o ke kino, nolaila, aole holo wawe lakou.
                Eia kekahi mea i olioli mai ai ia'u; ua ike hou mai ma keia hoike 22 mau keiki ike ole i kela hoike, 3 mau malama mamua aku nei; a o kekahi poe e ua kokoke ike lakou.
                O na kamalii a pau i hoikeia 358
                O ka poe ike, 130
                O ka poe hou, na loaa ia lakou ka ike, 34
J. S. E.
 

LAHAINAILUNA, Maraki 2, 1836.

                Pehea la e mahuahua hou ai na kanaka o keia pae aina?
                I ko'u noonoo ana i ka mea e mahuahua hou ai na kanaka o keia pae aina; Eia ka mua, e haalele i ka moe kolohe, a me ka hookamakama, a me ka inu rama, a me ke koaka, a me ka moe malu i keia wa hou. Eia ka lua, o ka noho pono o ke kane me kana wahine, o ka malama i ka pono, a me ka haalele i na hewa iwaena o laua, o ke alakai hoi i na keiki ma ka pono. Eia kekahi, o ke ao ikaika o na kumu i na haumana i ko oukou hoi ana aku e malama pono i na kamalii, e kuhikuhi pono aku i na haumana i ike koke; alaila hoouna mai ia nei. Eia kekahi, e hoi mai na kanaka a pau i ka mihi, e pule aku i ke Akua, e noi aku i kona Uhane i pau ai ka haumia o keia pae aina. Auhea oukou, e na kumu a me na'lii a me na haumana a me na makaainana o keia pae aina, e noonoo oukou i ka mea e mahuamahua hou ae ai na kanaka o keia mau aina; ina i loaa, e hoolaha koke aku i na aina a pau onei. Na'u na OWALAWAHIE.
 

KALUAAHA, Maraki 5, 1836.

                Auhea oe, e ka hoahanau. Ua ku mai ia nei kahi moku. Ahiahi e holo ana ia i Honolulu. Nolaila ka manao i loaa ia'u e palapala aku ia oe.
                Aole nae i loaa ia'u na mea hou ke hai aku. He poe kuaaina no makou ma Molokai nei. Aole i ea pinepine mai na mea hou, a me na mea kaulana ia nei. Aole he ulumoku. Aole i ku mai na moku manuwa; aole hoi na kohola, aole hoi na moku kalepa. Aole he awa maanei e pono ai o ia mau moku e. Nolaila aole i pae pinepine ai na haole mai Kahiki mai e hai ia makou i na mea hou.
                Aka, aole e ohumu ino ana makou i ke Akua no kona hoonele ana ia makou ia mau mea. E ae ana makou i kana hana ana he maikai. Ke manao nei makou ua pomaikai makou i ke awa ole. No ka mea ua paleia kekahi mau mea ino e ka ino o ke awa. Aole e ku mai ia nei na moku kuai rama, aole hoi e hiki na malamamoku a me na luina hewa e naku ana i na wahine o makou e moekolohe pu me lakou. Nui no na mea ino, a me na mea hihia i loaa ole ai ia makou no ka pilikia o ke awa kahi e lulu ai na moku nui.
                Mai manao nae oe ea ua nele loa makou i na mea e lealea ai na maka, a me na pepeiao, e me na naau o makou, aole loa.
 

KEKAHI MEA LEALEA.

                Eia kekahi mea lealea maikai a makou e ike ai i ka wa a makou i hoi mai ai mai Lahaina mai. Holo mai la makou i ke kakahiaka nui. He maikai ka moana, na ke Akua i hoomalie mai i ka makani a kokoke pohu. Me ka auwaa nui no hoi ko makou holo ana. O na hoe wale no ka makani. Pela makou i holo mai ai ma ka moana a luhi na kanaka i ka hoe a wela i ka la, a pololi no hoi, a ane hoi hope ka waa; ia manawa no ea, ea mai na naia he lau a he lau, a puni na waa ia lakou. Ua paapu ko lalo o ka waa, a me ko hope a me ko mua, ko ka akau a me ko ka hema; aole wahi kaawale. Ike aku la na kanaka, kahaha iho la, a o ka holo wawe mai la no ia. Hookahi wale no ko makou ala me ko na naia. Hoohikiwawe mai na kanaka i ka hoe; manao ae la, o ko makou poe hoaholo paha na naia a hiki i kahi papau alaila e hopuia paha kekahi i ai na lakou. Holo lealea pu mai la makou me na ia. Me he poe puaa nui eleele la. Launa nui ae la na kanaka ia lakou. E ake e paa kekahi ia makou i mea ola no ke kino. Ua kaulei ka hoi ko makou naau---he make hewa no ko makou holo wawe ana; no ka mea i ka wa kokoke