Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 7, 30 March 1836 — O KEKAHI MAU AINA NELE I KE KULA KAMALII. [ARTICLE]

O KEKAHI MAU AINA NELE I KE KULA KAMALII.

O Kaunala kekahi, a roe Waialee a me Pahipahielua a roe Punaluulalo a me Kaawa, ua nele ia roau aina i na kula no na kamalii. Ma kekahi mau aina e ae 9 ua hemahema wale no na kula; a kakaikahi wale no ka halawai ana o na kamalii e ao. Malaila paha e kokua mai na alii e hooala ina kula ma keia mau aina r a e kokua mahope o kekahi poe kumu e like me ka Kaahumanu hana i kela wa mamua. JVb kekahi kanaka ua lele i ka pali. Po akolu ua moe makou ma Kahana; a i ko makou manawa e puka aku ai malaila, ua lohe au i kekahi kanaka, o Wahapulu kona inoa, i a hina ia ma ka pali a lele ilalo loa, a aneane make. Ua pahu au i kona lima, a kokua aku ia ia ma kekahi laau. Ua manao na hoalauna ona e malama nui ia ia. Aole paha hai kona iwi; aka ua eha loa kona poo, ame kona poohiwi. Ua ola paha ia, ua make palia, aole au i lohe. L r a pono i na kanaka e malama i ko lakou kapuai, ke hele lakou ma kahi pali. Ka hoike ma Waialua. Ma ka poaha, hoi mai makou i Waialua, a malama i ko makou hoike no na kamalii ma ka poalima. Eia ka nui o na kamaiii i hoikeia ma Waialua—l44,:—7o ka poe ike—74 ka poe ike ina hua heluhelu wale no. O kekahi poe, ua ike lakou i ka Helu kamalii a me na mokuna 10: ma ka Helunaau, a me ka Hoike Holoholona kekahi a me kekahi man mea ma ka Olelo honua. A pau ka hoike a na kamalii, ua hoike mai kekahi poe kumu, 30 o lakou. Ua pau ka HeluMau i kekahi poe o lakou; a kokoke pau O kekahi poo e, ua lilo lakou i keta mea i keia mea o ke kino, nolaila, aole holo wawe lakou. Eia kekahi mea i olioli mai ai ia'u; ua ike hou mai ma keia hoike 22 mau keiki i!<e ole i kela hoike, 3 mau malama mamua aku nei; a o kekahi poe e ua kokoke ike lakou. O na kamalii a pau i hoikeia 358 O ka poe ike, 130 oka poe htu, ua loaa ia lakou ka ,34 J. S. E. Lahainaluna, Maraki 2, 1836. Pehea la e mahuahua hou ai na kanaka o keia pae aina? ' 1 ko'u noonoo ana i ka mea e maWahua hou ai na kanaka o keia pae aina; Eia ka mua, e haalele ika moe kolohe, a me ka hookamakama, a me kainu rama, a me ke koaka, ame ka moe malu i keia wa hou. Eia ka lua, o ka noho pono o ke kane me kana wahine, o ka malama i ka pono, a me ka haalele i na hewa iwaena o laua, o ke alakai hoi ina keiki ma ka pono. Eia kekahi, o ke ao ikaika o na kumu i na haumana i ko oukou hoi ana aku e malama pono i na kamalii, e kuhikuhi pono aku i na haumana

i iki Moiwi alaila hoouM mai : k a«i. Eia ieUM, e hoi mai Bft kiotk| f pin i ka mi* hi, e pule aku i ke Akua, e noi aku i kona Uhane i pau ai km haumia o keia pae aina. Auhea oakou, c na kumu a me na'lii a me ns haumana a me na makaainana o keia pae aina y e noonoo oukou i ka mea e mahuamahua hou ae ai na kanaka o keia mau aina; ina i loaa, e hoolaha koke aku i na aina a pau onei. ;Xa'u na Owalawahie. Kai.iaaiia, Maraki 5, 1836. Auhea oe y e ka hoahanau. Ua ku mai ia nei kahi moku. Ahiahi e holo ana ia i Honolulu. Noiaila ka manao i ioaa ia'u e palapala aku ia oe. Aole nae i loaa ia'u na mea. hou ke hai aku. He poe kuaaina no makou ma M<>iokai nei. Aole i ea pinepine mai na mea hou, a me na mea kaulana ia nei. Aole he ulumoku. Aole i ku mai na moku manuwa; aole hoi na kohola, aole hoi na moku kalepa. Aole he awa maanei e pono ai o ia mau moku.« Nolaila aole i pae pinepine ai na haole mai Kahiki mai e hai ia makou i na mea hou. Aka, aole e ohumu ino aiia makou i ke Akua no kona hoonele ana ia makou ia nuui mea. £ ae ana makou i kana hana ana ltc maikai. Ke manao nei makou ua pemaikai makou i ke awa ole. No ka mea ua paleia kekahi mau mea iuo e ka ino o ke awa. Aole e ku mai ia nei na moku kuai rama, aoie hoi e hiki na malamamoku a me na lu'ina hewa e naku ana i na waliine <> makou e moekolohe pu me lakou. Nui 110 na mea ino, a me na mea hiiiia i loaa 010 ai ia makou no ka pilikia o ke awa kalii e lulu ai na moku nwi. Mai manao nae oe ea ua n< le loa makou i na mea e leulea ai na maka, a ine u;i pepeiao, e me na naau o makou, aole loa. KEKAHI MB\ I.EALEA. Eia kekahi mea lealea inaikai a ma-kou e ike ai i ka wa a makou i hoi mai ai mai Lahaina inai. Holo mai !a makou i ke kakahiaka nui. Ile maikai ka moana, na ke Akiia i hoomalie mai i ka makani a kokuke pohu. Me ka auwaa nui no hoi ko makou holo ana. O na hoe wale no ka makani.. Pela makou i holo mai ai ma ka moana a luhi na kanaka i ka hoe a wela i ka la, a pololi no hoi, a ane hoi hope ka waa; ia inanawa no ea, ea mai na naia he lau a he lau, a puni na waa ia lakou. Ua paapu ko lalo o ka waa, a me ko hope a me ko mua, ko ka akau a me ko ka hema; aole wahi kaawale. Ike aku la na kanaka, kahaha iho la, a o ka holo wawe mai la no ia. Hookahi wale no ko makou ala me ko na naia. Hoohikiwawe mai na kanaka i ka hoe; manao ae la, o ko makou poe hoaholo paha na naia a hiki i kahi papau alaila e hopuia paha kekahi i ai na lakou. Holo lealea pu mai la makou me na ia. Me he poe puaa nui eleele la. Launa nui ae la na kanaka ia lakou. E ake e paa kekahi ia makou i niea ola no ke kino. Ua kaulei ka hoi ko makou naau—he make hewa no ko makou holo wawe ana; no ka mea i ka wa kokoke

makou e pae uka, luu nui ae la a nalowale iho la, aole la i ike hou ia. Auhea oe? ua oluolu au no ka ea ana mai o ia mau ia nui nolnko mai o ke kai no ka mea malaila ko makou pae kdke ana iukanei. Eia hoi kekahi noonoo ana o'u. 1 ko-u noonoo ana ua make paha makou ina he poe niano kela—aka he poe naia wale no ia —nolaila aole makou i eha ia lakou no ka mea he ia noho malie no ia. Na kohola. Nui hoi na kohola i ikeia'e e makoii ia holo ana mai; aole nae i pili mai lnkou i na waa holo mamao'wale n«, a pae ola makou ia nei. Aloha mai na makamaka ia makou; a ua manao makou pomaikai makou i ka halawai pu hou ana me na hoahanau a me iui makaunaka o makou. NO KA UA NUI. llai mai na makamaka i ka ua nui i loaa'i i Molokui nei ia makou i noho ni io. I mai !akou, Mea e ka ua. Mni filo ka hale i ke kahawai no uka mai. Ma ke ao no ka ua ana. ina paha ma ka po ina ua piha ka hale. ISana no au, oiaio no he ua anoe no. I a kohi na kahawāi a hohonu—Ua piha no nae mai kc:la kapa. a i kein kapa a hui mai !a ka wai maluna. Ua paleia nae ka w ai :i »lr i komo mai i ka hale o makou. Na iioahamiu, a na na makamaka i hooikaika ] ik-ti a pule aku i ka wai niai o ka hale aku: o ka pa wale no ka i hioloia i ka ua. Pomaikai makou i ko lakou kokuaana mai īnakou pela. No KA IIOIK F.. I'a pavi iho nei na kula o Molokai nei i ku h »ik* iu. Kiwa haneri kamalii kai hoike rn u a m« % na kanaka -inakua eiwa honeri a kru—o na haumana kamalii a me na haumana makua ke huipuia 1800 a keu. I a niaopopo i ko'u manao ua pakela ka maikai k' ia lloike mamua o na Hoike a pau a niakuu i loaa mai ai mamua. Ka II EI.IT A>»A o N V KANAK V . 0 na kanaka a pau o Molokai nei. I a rau i ka heluia—a ina l»e polohM ka helu ana Klima wale no tausaui kanaka maa'i a me na kanaka keu elima haneri. L a 4i - «>* mua īa koonei kanaka i ka inakahiki • > l a ma ia helu ana, eono no tausani ka'iaka kn i loaa. Nolaila ea, ina ua pololei kalu'lu ana ua maopopo ka eiui ana o koonii noe kamaaina i elima haneri, i keia.mau niaKahiki elua i hala iho nei. Aole nae i Mi iopopo loa ka pololoi o ka helu ana. Alolia oe—n nie kau a pau. 11. 11. 11.