Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 12, 8 June 1836 — Page 45

Page PDF (799.28 KB)

KE KUMU HAWAII.
HE PEPA HOIKEIKE I NA MEA E PONO AI KO HAWAII NEI.
"O ka pono ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
Buke 2. HONOLULU, OAHU, IUNE 8, 1836. Pepa 12.

 

NO KO MOLOKAI.
KALUAAHA, Mei 2, 1836.

                Aloha oe, e ka hoahanau,
                Ua loaa iho nei ia'u kekahi mau mea hou. O ka'u ia e hoouka aku nei ia oe. Ua pono paha ke paiia ma ke Kumu, aole paha, aia i kou manao.
 

NO KA MALAMA ANA O KE AKUA IA MAKOU.

                Ia makou i holo iho nei ma ka moana, aole makou i eha iki i ka makani, aole hoi i ka ale o ke kai a hoi mai nei makou, alaila ino hou mai la ka makani he holua oolea loa, a he ua mau, aole loa i hiki ko o waa ke holo mai, aole hoi i hiki ko nei waa ke holo aku i keia mau hebedoma iho nei ekolu. Aka pomaikai makou i ke Akua i ka loaa ole ka mai, no ka mea ina paha i mai loa makou a kokoke make, aole loa i hiki ke kii aku i ke kahuna lapaau i ka ino o ka makani.
 

NO KA HOOPOAI ANA I MOLOKAI NEI.

                Ekolu makahiki a keu o ko'u noho ana ma keia aina aole nae i pau ia'u i ka ikeia, a hiki mai ka la walu o Malaki nei emo ole ka manao iloko o'u e holo a puai ka moku. Hai aku i ko'u manao ia Lakalo ke kiaaina; i mai ia, O ko kaua holo pu ana no ia. Umikumamaono makou. O makou me Loika ke Alii a me na kanaka hoe waa ke 16, a he wahi kuke. Holo inai lakou a pae i Hooniki. He wahi moku aina liilii. Ua kaulana a no na lua nui elua. He lua kupapau kekahi. Ua iia nui o ka poe make i hoolei wale ia maloko. He lua hohonu loa a me ka pouli. A o kekahi lua he wahi ai puaa ia. Ina i aihue puaa kekahi holo malu ia maloko o ua lua nei kalua aku a ai iho la.
 

NO HALAWA.

                Ee hou ae la makou i na waa holo i Halawa. wa. He awawa hohonu ia aia ma ka welau hikina akau Molokai. He pali loa ma kela aoao ma keia aoao; a mauka ae hoi he kua hiwi okoa. Noluna lilo mai o ia kuahiwi he mau wailele elua. Aneane kokoke pololei malalo ka lele ana o ka wai a haule i ka loko poepoe maikai. He wai auau kaulana loa ia. Noloko o laila he muliwai maikai e kahe ana hala loa i kai. Ua hookaheiia ka wai i na loi. O ka nui o ke kalo ka mea kaulana o Halawa. Elima haneri olaila kanaka. He kula kamalii malaila. Elua kanaha haumana a keu he nui kolaila poe i ike i ka heluhelu.
 

NO WAILAU A ME NA PALI OLAILA.

                Aole i pai iuka makou i Halawa holo loa no ma ka moana a huli ilalo ma kela aoao. He maikai ka pali; he kiekie loa, a kokoke pololei iluna. Ua kahikoia nae i na mea uliuli e ulu ana; ua onionio kekau wahi i na wailele keokeo. He wai ehu kekahi. Noluna loa ia, aole nae i loaa ia ko lalo o ka pali, ua puehu e ia e ka makani a lilo ia i mahu a pukoa ae la i luna me he uahi la. I kekahi mau malama ua oleloia aole i ikeia ka la e na makaainana i lalo o ka pali no ke kiekie loa-aole hoi i maloo ke kapa. Holo ae la makou a kokoke napoo ka la pae iuka makou i Wailau. He awawa maikai no ia. He kahawai a hala i uka lilo. He maikai ka aina, e ulu ana na mea ai a pau a me ka wauke. Nana au i ko laila mau pali, haohao iha la, no ka mea, ua pakela ko lakou kiekie i ko na pali a pau au i ike ai mamua. Launa mai la ko laila poe kanaka ia makou. Hookipa mai no ke konohiki. Oluolu no au, manao ae la au he laka iki paha na kanaka o ia wahi aole hihiu loa. Akoakoa koko ae la kekahi poe he hanali paha ma ka hale kula, a pule ihola makou a hai aku la au ia lakou i ka olelomaika. O kekahi poe o lakou aole i lohe e mamua i ka leo o ke kahuna o Iesu. Nolaila la aole i loaa iki ia lakou ke ano. Pau ka pule moe makou, a kakahiaka ae la pule hou, a pau ia pule ana haalele makou ia wahi. Aloha ino lakou i ko lakou noho ana ma ka pouli a ma ka malu o ka make. E ake au e loaa koke ia lakou ke Kumu e noho pu me lakou.
 

NO PELEKUNU A ME NA MEA I IKEIA MA
LAILA.

                I ko makou holo ana'e mahuahua ae la na mea hanohono. O na pali a makou i ike ai mahope aku, aole ia he pali he mau wahi puu haahaa wale no, aka, o na pali e koke ana i Pelekunu he pali io no ia. Ua nalowale na piko o lakou i na ao. Holo makou a i ka lae ma Pelekunu, a loaa ia makou kela aoao o ka lae emo ole ka ikeana o kahi pali me he mea ulu koke ana la ia wa no. 3000 paha kapuai kona kiekie. He ku pololei iluna---Ua malu mai ma ke kau wahi. He pohaku wale no mai lalo a hala loa iluna, aole wahi mea iki e ulu ana. Eia ka inoa o ua pali la: o Keakuakaapohaku. I ko'u nana ana iluna, makau au no ke kiekie loa. Nolaila hoolalelale au i ka hoi aku o olokaa mai na pohaku nui e make o makou. A hala ia wahi kau ae la makou i ke awawa ma Pelekunu. Holei iho la i na heleu ma iloko o ke kai. Ee ae la wau i ka waalii a pae iuka, mai make nae i ka nalu nui o ia wahi. Hikilele no ka naau o ko laila poe kanaka i ko lakou ike ana ia makou. Aloha nui mai a lulu i na lima. Komo nui makou maloko o ka hale kula. He hale maikai, aole pelapela---aole waa maloko, aole upena, aole umeke, aole kapuahi, ua hohola ia na moena. Ua hoonohoia na haumana kamalii, he kanalima no, a o lakou ma na makua hookahi haneli paha me kanalima. Hai akula au i ka ke akua olelo ia lakoa, pau loa lakou i ka haka pono mai, aloha no au ia lakou. No ka mea aole manao lakou i ke kiekie o ka pali, pii pinepine lakou a iho mai i Kaluaaha nei i ka pule. A pau ae la ka pule, hoi aku la makaou i kai, na na makaainana makou i alo aku. Poi nui mai ka nalu a aneane kokoke make ka waa. Manao ae la au homaikai ke ee hou ae i ka waa nui, aka aole liuliu a ee no---o Lakalo ma poho loa nae. Ku pololei ka ihu o kona waa iluna i ka nui o ka nalu, a haule lakou ilalo i ke kai aole make loa, lana hou no.
 

NO KEKAHI ANA PUKA.

                Holo ae la makou mai Pelekunu aku aole i emi iki ka hanohano o na pali. Aole liuliu ka holo ana a loaa ia makou na ana ekolu maloko o ka pali. Hahai kekahi nalu i kekahi a komo iloko o ua mau ana la a olokaa hou mai iwaho me ka haalulu nui elike me ka hekili maoli. Holo ike ae makou a hiki i ke Anapuhi. He ana puka nui no. Ua hoopukaia kekahi lae kiekie e ua ana la. I ko makou hookokoke ana ilaila makau au o komo ole ke kia waa, aka komo no aole loa i ku. Komo makou a nana mamua he loihi loa iloko. He kanakolu paha anana. I ko makou komo mua ana, aole i ikeia kahi e puka aku ai. I ka hoolo ana'e aia ka! ka puka mamao lilo ma ka lima akau. Holo makou iloko lilo, mea e ka ka nani! Ho honu ke kai mahalo, kiekie loa ke kaupaku maluna; umi no anana ke kiekie o ke kau wahi, a ua emi ke kau wahi. Haule mai ka wai noluna mai me he ua la. Ua akea no maloko aole loa i pilikia na kau kahi nui eha ke holo like maloko. Kanaha paha anana ka loa nui a ke ana mai kela puka ai keia puka. Ua penaia mai ka ili o ke kai a hala loa i luna i ke kaupaku. Ua onionio a ua kikokiko--- he ulaula ke kau wahi, he keokeo kauwahi he ahinahina uliuli kau wahi, he ahinahina omaomao kau wahi, he melememele kau wahi, he eleele a panopano kau wahi, a he kilohana loa na wahi a pau oluna. Ua paapu ke ana i na noio---He manu hihiu, he huhu loa aole i oluolu iki lakou kou i ko makou komo ana iloko o ko lakou hale. I ko makou puka ana i waho manaoiho la au manomano ka mana, a me ka akamai o ke Akua, o ka mea nana keia wahi i hana! Haalele makou ia ana a holo akula a nui no na mea ano e a makou i ike ai aole e pau iau i ka hoakakaia.