Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 16, 4 January 1837 — HE MANAO O LAANUI. [ARTICLE]

HE MANAO O LAANUI.

Eia ko'u 4ohe a me ko'u ike nQ hoi ke hai aku nei ia oukou i ko'u p°C hoahanau inua. Ike oki lon ana o ke knua ana a Kamehameha, ilaila ko'u iianau ana mai. Lohe no wau he alii inaikai, he hana pono ma ko ke kino aiaikai. - I kawa i noho ai i Oahu, hoomahiiahua ae la ko'u kino ilaila. Lohe hoii au he aupuni maikai loa kona. Peneia konaleo i olelo ai i kona aupuni. Aohe mea nana e moe kau wahine. Moe no ke alii make'no ia aole e ola; a W&ikikimake io no kekahi alii, ko ia 'eo ona. Eia no kekahi oia olelo hookahiaaa e hele ka elemakule a me-

ka luahine a mc ke kamaliia moe i ke alanui; aohe mea nana e kolohe. A eia no kekaihi maa hana a'ii i ike maka ai, he mahiai, he lawaia, hc kukulii i luakini o na akua kii a ine na aku> a hulumanu, o keia mau mea ana i hoomana aku ai. Ua like pu i ko na kanaka manao a pau loa he maikai. Pela no ka inoho ana o na kanaka a pau loa iloko o kona aupuni, he hoo)ea ia ia me ke olioli aku i kona inoa me ke kapu, pela kekahi poe e paahanaai. O kekahi poe paahana mana mea i hanaia e'na lima kanaka. 0 kekahi poe he kau ia he kau ai. Pela ko makou ouli i ko makou mea nana i hana'i, a make aku la ia. Ili iho la kona aupuni ia Liholiho maluna ia, 1

0 kona kafiu malalo no ia. Ia Liho* liho ai nnaiho !a makou, ai pa ne me ka wahine, o kjn Liboliho aapani ia o ka alnoa ana o kek pa» «tnft mai Hawaii a Kauai. Ua haalele i lee kapu ona A me na nnea a pan. Ia ia hiki mai la ka olelo a ke Akaa 1 Hawaii nei, he alii maikai no hoi. Ua ao no i ka olelo a ke Akua, aoie nae i hoomaopopo i ka pono maoli, e ola ai. 0 kona kino no kapa i hana ino iho a holo akn la ia i Beritania maluna'o kekahi moku o kohala. A kaiioha no i ka aina i konakaikuna ia Kauikeaouli, a o na kahu no nlalalo. A innUe aku )a lana ma Beritania a hoihoiia mai la ka laua mau kino i Uawaii nei ua make. A lilo mai no hoi kona aupuni ia Kauikeaouli i kona kaikaina. Eia kona leoi oleloai. "Eia ko'u aupuni o kamea e ao i ka olelo a ke Akua no'u ia kanaka, o ka mea e ao ole, aole no'u ia, oia ka leo o ke alii i hai ai. Ua lohe na kanaka a pau loa. A mahuahua ae la ka olelo a ke Akua, ao iho la na kanaka a pau mai Hawaii aHKauai a me na alii a pau loa. He alii maikai he ao i ka olelo a ke Akua, ua hai hele i ka olelo a ke Akua a me ke kanawai no hoi. Pela kana hai ana. A me kona kahu no hoi o laua ka i hele pu e hoolaha i ka olelo a me ke kanawai a me ke ola o lesu a puni keia pae aina mai Hawaii a Kanai. E pono ia kakou e na kanaka a me na'lii a me na wahine e lalau aku ko makou mau limā ia lesu e hopu a paa me ka maopopo i ke kahiko o ko kakou uhane e ola ai, me neia no kakou e hopu ai ia ia, mai hoopanee aku. Eia kekahi wahi manao ke hai aku nei ia loukou, e na hoahanau kane a me na hoahanau wahjne, e hoolohe mai. E alawa like aku ko kakou mau maka, e nana mau aku ia lesu i ke | alanui o ko kakou mau aloha & me ka manaoio. o kakou e hele ai i ona la. ; Ua i mai oia ia kakou, "Owau no ke ala a me ka olelo io, a me ke ®la maoli, aole kekahi kanaka e hiki aku i ka Makua, ke hele ole mai ma o'u nei." Pela mai ko kakou Haku ia kakou a pau loa i ola ko kakou mau ahane

10 e on ai km uhane i ke ao mu lee.

No KK POHI lAU. Eim kekahi puhl baka i pmi i ke ahi ma Hilo nei I ka wa kahiko, o Hultt ka inoa, ma ka Lihi i Waiakea, he pau ahi kahiko keia, ika wa ia Kameh'ameha. Penei kona pau ana i ke ahi, i ke kakahiaka; hele aku la ia i ka mahiai, hoi«iailaa komo aku la iinua, lalau aku la ia i ka ipi| baka, pupuhi iho la ia a ooa, hina iho la ia i kapuahi, pau ae la ka aoao akau i ke ahi, kne ka aoao hema, komo aku la kana wahine imua huki maHa ia ia, ua weia loa ka poohiwi, a me ka puhaka; a me ke kikala, aole nae ia i inake koke ia ia. Aka, kaa no ia a hala na m&lama elun paha, alaila make ia, no ka baka niai keia make ana. Mahope mai oka mnke ana o Hulu, hoomakaukau ilio la kekahi kanaka no Puueo i«haain;i bakn 0 Keawehaaheo ka iuoa; nona ka ipu bakapohaku. Eia na hana o ka ahaaina baka, o ka hookanikani pihe, o ka pili ana o ke kanaka walaau i ke kannwai baka, a me ka mea hoomaewa. Eia kekahi hana, o ka hoomana i ke akua kahiko me ka pule ana. Eia ka pihe baka, a e In ke ahi ma uka o Kalihi, pau ailao Hulu i ke ahi, pau ka aoao akau, koe ka aoao hema, pau ae i ke akua o Puhili, he ai unaupo ka keahi pau e, he ua e; he wai e; he baka e; pau e; alaila lalau aku la kekahi i ka4pn baka, a me ke ahi, e kaumaha i ke akua me ka pule aku, penei. He uahi baka no na wahine o ka lua, no pele no hiiaka no ailaau no ka miki, oia na'kna o ka poe puhi haka, a me ka lakou pule; aole i hoopauia keia hana a ka poe puhi bnka. Eia kekahi, he poe wahahee ka poe ouhi baka, ina oleloia kekahi e haalele 1 ka baka, ae niai no ma ka waha. pela no na kumu mni Puna mai, i ko lakou noho ana ma Hilo iiei, olelo aku na Mikionari, e haalele i ka baka, ae mai la ma ka waha, i ka hoi ana aku ma Puna i ao i kē kula, alaila, puhi no lakou i ka baka, pela uo ka poe hooikaika a me ka poe mnloko o ka Ekalekia, ina haalele kekahi okeia poe a pau i 'ke puhi niaoli i ka baka, naa inalu no kekahi. Oia ka wahahee o ke puhi baka, aole o leknu manno i ka n>ea i oleloia mai ma EpcBo 4: 25. Nn'u tia Maralciie, i Ponahawai.