Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 17, 18 January 1837 — KA IKAIKA NUI O KA HIPOPOTAMU. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KA IKAIKA NUI O KA HIPOPOTAMU.

l'alap.il-i nt:ii o Mika !)ampier penei, Ike aku la au i kekalii lli|>o|>otamu e au ana nia ku inuliwai e holo ae la ka "vvaapa, hamauia ae la kona waha, kau kekahi iwi a inaluna o ka waapa, a maa|<> kekahi a naliu inai. Moku loa ae aka waapa a polio koke ilalo. Alaila •'hi aku la ia ine ka oniiMii ana o kona iiinu pepeiao, me he mea la i olioli i ka neaaiKi i hana'i." "A i kekuhi manawa ike aku la au 1 na kanak<i eono e ■loe ana i ka waapa maluiia o ka ihuli\vai, a luu iho lu kekahi Hipopo(ainu ma kahi kokoke, a au mai la i liiki i iia waapa; alaila ea mai iluua, a kaikai ae la i ka waapa, a pau na nakaka i ka fiaulc wale. Au mai la na kanaka a i>au ma kapa o ka muliwai, aolekoiohe iki ua llipopotamu nei.

īle mea mno i kanaka ke hoomao popo i ka iokomaikai o ka mea nuaa lakoii i hana, no ka mea, ua hana qia i na holoholona nui, e like me ka Hi,popotainu, me ke ano kolohe ole. Ina he hae loa ka Hipopotamu, e like me ke Tiga; alaila, aole mea ola ia ia, 110 kona nui loa, a no konā ikaika, a no ka hamama loa o kona waha, a me ka loihi o kona mau kui. Aole loa ia e hahai inai i ke kanaka, e holo no, a luu ilalo ika wai. Aoleloa ia e hoolilo i kona ikaika no ke kolohe, no ka pale wale aku 110. Aka, ina kolohe aku kekahi ia ia, alaila, ikaika no ia i ka hakaka. Owai ka mea ike ole i ko ke Akua haawi ana i ka manao oluolu, i ua holoholōna nei, i mea e make ole ai na kanaka, a me na holoholona e ia ia?

llipopotamu, o lie aao oia hua olelo, lie Lio muliwai, a oia hoi kekahi inoa o ia holoholona. Elua wale no lio i oi aku ka nui mamua o ka Hipopotamu, o ka Elepani a me ka Laehaokela. Elima kapuai kona kiekie, a he uini kapuai kona loa, a ua oi oku kekahi. He kino nui kona, he umi kapuai ke kahaapo o kekahi. Ua like iki ke ano o kona kino me ko ka puaa; a paumi nae kona nui. Ua pokole kona ai, a ua manoanoa. Ua . nui loa kona poo; ua nui no hoi kona mau iwi a, eha ona kui loihi kekee a" ua keokeo. Ua pokole kona mau wawae, elua paha kapuai ka loa; a ua manoanoa loa. Ua like kona mau kapuai me ko ka Elepani, eha

manamana iki. Ua p<»kole kou huelo, he liilii kona mau maka, a ua kaawale; ma kekahi aoao o ke poo kekahi, a ma kela aoao kekahi. He lio eleele ka Hipopotamu, e like me ka lepo, ka inea e'pauma* ele mau ai kona ili. Ua huluhulu iki wale no, a ua oolea ka hulu e like me ka puaa. He lio ino loa ke nana aku » he lio makau.' Aole nae ia he lio huhu, he noho malie no, aole hana ino mai, aole kolohe, ke hoonaukiuki ole ia. Ina kii aku kekahi i ka Hipopotamu e kolohe, alaila, huhu loa, 111 e he puaa hae la. No ka nui loa okona ikaika a no ka hamama loa 0 kona waha, ua makau na lio e ia ia, ua kakaikahi ka mea hiki kekolohe aku. Ina e hahaiia oia e na kanaka a eha paha ia lakou, alaila huii koke mai ia; a i ole pee ke kanaka; hahi koke mai kela ia ia a weluwelu loa malalo o kona wawae. Aia ma Aferika kalii i ikeia keia holoholona nui, ma knpa o na nmliwai. I kekahi mahawa au no ia maluna o ka wai; a i kekalū manawa, luu no ia .la!o, a iiele maoli ma ka ihonua malalo o "ka wai. : ■ līe lio olalua ka Uipopotamu, no ka niea, ola no ia uialoko o ka wai, a ola no mawaho. E luu no ia ilalo i hapalua o ka. hora paha, pii "hou iluna e hanu, e like nie ka honu. Aole hiki ia ia ke hanu maloko o ka wai e like ine ka ia, inawaho wale no e hanii ai. Eia ke ano o na niea|ola hia ' 01 a lakou maloko o ka wni i ke-1 kahi manawa a mauka no i kckahf manawa, e like me ka llonu a nie ka llipopo(aniu. i 0 ka au nia ka muliwai oia ka | liana nui a ka llipoj>otauiu, a ij kekahi inanawa pae no iuka. e t imi i mea ai. E ai no ia i ka ia, n loaa iio iai mea ia ia i kona luu ana a' ai 110 hoi ia i ka mauu a nie na- mea ku-i pu ma kapa o na muliwai.i ; 1 kekalii nanawa liele -no ia ilo- l ko o na mahina ai, a p:iu loa . no ka ai ia ia. Ina i nui na Ilipopo-I tann'i, oki loa ka aina. No ka nni, loa o koiia mau wawae pau loa ka 1 ai i ka hahi ia, a e ai nui loa oia i ka po hookahi, he liapa ka ka hipi i na heheeloma he umi. ! He mea maikai ka ili o ka Ilipopotamu i mea kamaa, a i mea hana. Ile mea maikai tio hoi kona

kui. Lawe ho ka poe akamai 4 o na aina a pau ia kui, a hana i .oiho, a inn i hemo ka niho o, ke kanaka, hookoino no ia niho i hauaia: Ua ono kona io. Manao no ko Aferi|ka poe, a me na kanaka a pau i i kona io, manao lakou, he io maikai loa.— Lama Humiii. Lahainaluna, Sep. 16,1536. Aloha oe e Tineka. Ke hoakaka aku nei au ia oe, i ka loaa ana o ka popilikia ia uiakou ma ka moana o Pailolo. Paa iho la ko makou manao e holo i Moloikai; ii ka la aono o Sepatemaba, i ka wa kakahiaka nui o ua la la; holo mai la makou ma na kaulua o Kalohi ma, ia waho pono o 1 lonokowai, e ike ana iio makou i kauhale ouka a nie kahakai, inake iho la inakou, poho ilio la na waa i ka inoana, au iho la inakou ilalo i ka nioana, a hoonana ae la niakoii i na waa, a nana ae la kekahi waa, aole i naua kekahi; a hoonana hou i akou i ka lua o ka waa, aole i nana; elia, a makou hoonaua ana aohe i liāna iki ka lua o ua waa. Olelo ae la inakou i kekahi i kekahi; peliea ko kakou p<tno ; i ae la kekalii peliea. I mai !a o Kalohi, E liolo lia wau i uka'o Molokai i waa e kii mai ai ia kakoii: ae aku la makou, ae. No ka mea ua pau ae la ko makoii manao hoolana i na waa. I 1010 aku la o h'alohi, a iiie kekahi kannka ona, a «n> ke knikumahiue a laua, nialuna o ke kauwahi waa uukii, oia ka lua o ya waa 0 inakou, aole epono na kanaka ekolu. a eha, ke ee inaluna; elua; wale no kanaka pono ke ee. 11010 aku la lakoii, j uo'no ilio la niakou i luna o na waa, ,pau ae la niakou ma ka waa i nana j e noho a o kekahi waa i lalo no o | ke kai, o ka nui o makou uialalo no o ;ke kaikalii i au ai. Kukulu ilio la maj leou i poa, ma ka waa nana o ka laaii lluna o ka pea o ke kia ia, lioopo4io jaku la i k% inakani, nana'ku la uiakou 1 ka pea o ka waa i holo ai a nalo alo j ka j>ea, manqo ilio la makou ua kau pa- | lia lakou i uka, a liuliii ko inakou ike ole ana i ka pea, hookahi palia liora a ; me ka liapalua o ka hora. Ike puaiki I aku la makou i kauhale ouka o Molokai, > A liuliu hou iho, ike maopopo loa aku , la niakou i kauhale ouka a me kuaau, | inanao ilio la makoii ua hiki makou i I uka, hooa mai la na waa elua inai Mo» lokai inai, e holo mai ana e kokua ia makou; aiaila palio hou ka waa i lana, hoonana hou iho la makou i na waa, a nana ae la kekahi waa, e noho ana makou i luna o ko waa i nana, hiki mai la na waa i holo mai ai, niai make kekahi mau wahine o makou elua hie

h(i«h«Ma krtahi,«»le Hi f»lti koke nna mai o na waa, pau aku U oa ka* naKa o makoii a me na wahinf .i luna o ka. waa l pili mua mai, t hiki hou mai ka lua o na. waa ec akū la hoi makou ma ia waa, hoh> aku la niakou i uka hoonaiia .ihola na kanaka o uka niai i na waa, a noho iho la kekahi waa. Kau aku la inakou i uka, paa pu mai la na kanaka o uka luai i ka waa o makou, hapai ae la lakou i ka waa a me ka wahine i opili a kau ioa iuka, uwe mai la na kanaka ame iia wahine a me na kamalii h'e nui loa; uo Jka mea he po alua ia la, nolaila ka akoakoa ana o na kanaka malaila. A mahope kau mai ua wna o makou iuka ua nanu. I akulaa'u ia Imiwaie, He hoahanauia 110 Lahainalalo, hoia kekalii i holo pu aku me makou; he wahi mauao no ko'u ia kakou i keia manawa, e hoakoakoa i ko kakou poe i holo pu mai ai, e hooniana aku i ko kakou iuea nana i uialama > mai, a o mai la kela : mo ka i mai, Oia no Iko'u uianao. Iloakoakoa ae la inakon maloko o kekahi liale e hoomana aku i ;ke Akua, hai akm la au i ko.kahi iuaI uao liooiknika i ko ninkou poe i ii<'to ipu ai amo na ka:uaaiua kekahi.nie ka | hoolea ak<i i konu inoa, a |»au ka hoo- ' lea aua pule aku la iuakoii: a pau ka pulo ana noho iho la makoii () I'ukooi:ui kalii a makou i kaii āi. i Ma 4 k() makoii manao ana ma ka naan. ! :ia ko. kakou llaku wale no mako" ! malama mai iua ka inoiina no koii.'i lokomaiiiai waie i'nai, uolaila n«i ku makou ola ana iloko o kela waoiia'liele nui weliweli, nui na inea hiliina iuoa hae, a me na niea e niake ai na kanaka, oia keknlii hale liinkiipapau o keia pae aina, m:iii ka wa kahiko iikii ' a liiki loa i koia nianawa. nui na kanaka o keia pae aina i uiakemake ia waonahele. Aka, ua ahoniii wale mai ko kakoii Ilaku ia inakou, i ko makoii lana ana uia ka inoana, ua like makou me ka niea e huki ia anamaniua ka hoholo o na waa o makoii, nolaila ua. , n.aopopo ko niakou manao nana walo ino makou i nialaiua inai, noie loa i lii" , kekahi ola o makou, a nie kekahi moa o ko makou kiiio,; a ine kekahi niea o ka waa. 0 makou n pau nialuna o na waa he 17, e 4 wahine e 2 kaikaniahine, 11 kane. Oia ko'u manao ia oe. Na Kapai:-

I. MAI lIOOPALALEHA I KA lIANA.

Me wahi ipanao pakole o'u. Nui k»u noonoo aha keia mau la, i kela «alii kauoha a ka Haku. Eia ke kauoha. "Eono la e hana'i oe i kau hana a pau!" Eono la e hanaH. Aolei niai

ka palapala, Eono hapa o ka la e p«»no ke hana, ——aole; Aole hoi, eono knkahiaka e hann a hiainoe i ke awakea, nole loa pela; nka, "eono io" mai kaknhiaka a po, aole lioi i mai ka palap:vla e hnna uie ka ikaika, kekahi niau la :i hoopalaleha i kekahi; aole pela. E noonoo kakou e lia hoahanau .a me na makainakaia pnn ke inakaii nei ifi leho-va. K nooimo. knkoo i keia wahi kauoha; pela pnh'a ka kakou hana e liau i nei nole pnlia. Po:naikai lakou ke lioolohe a inalania. Na Auoiiaka^aka.

llkli - *. HK MANAO N() KA POE I BAPET|s()|.v ILOKO O KA liAKU. Ileaha ko ano o kokakou hoohiki ana mamuli o lostli Kristo, abapetisoia niKi iloko o kona inoa > Ueaha ko ano? ili' m» i, i ano anei iū/ He mea kau wale anei k< i;i iuoa / ; I kri i \va, ua kapaia kakon, o ko hm l>'u . Ileaha ke ano o ki 4 la kapa «'ina/ !via ko ano; o k ikou, o ko le?u poe kakoii, oi:i lioi auU v kak<»u e hoole ana. ; kokuiii o k u\ v iH'uv o!i*lo a |) \u —īole !> ako i e ho > nHKika iki ika li-in.i i ko\w mmk'*aiake a paiu !Vh<\n? p« v la anei i'āo :a p ni. ii i h >:ilriuau/ A< prla » Inm iiKuiao. N.m:i ;t!,u Im au i kahi :i )\ > i!i iu ;n i ki'i i j);i;» ai'i i, a:i r ku;i I. t i:nvi i au\vi v 'ai ka na iu. No >- • • ii» 1 i ;ri, v *k i i:in i nip iu k-ikuu ;v i ri!u m rtrili o !vri>to\ ;i h ipe.i • i: : i iloliii o kuiia in »;i. ake nolio nei .• !v ;:ii ;> >c ho i'va|i:i , i tiiē ko la!v«»u iia!'),>■>ka.hik'o! auwo lakou • ;n»ho im lakou; '< le no l:i-ko*i i na halawai; pule ~;ui w.ihi no I ikou a ni k;iu mau hoi ko i [u!:ika a iih' ko lakou puniwaiwai v nie ko I ikou liook ino, haalie »! aoh v •' m i i in :u :ii(\a. ; \k i ua kauoha mai o le< i i i kakoa a p iu e // :nh l( iu num i* a ke 111*II.11:111 nri ka kekalii poe ia :iiau ne v a/" Ku;ia jiah:i! I . haliai ina ka • k;lll *<i;i ia lesiK a kl» h ina nei l ikou > uie i a lesu i papa mai ai!! () kip i''*n> Oka ni i!;r u- liīnu. oka '"iwlmuo, a me ka h t<thei y ke rnaii nei ia ia vn iiva iwaena o na hoahanau o k«U!i uU * <*ina! auwe lakiHi!! milāila auwe kuu • • em. ' Alulia oukou. ' Na Al.Oll\K VN\KA.