Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 21, 15 March 1837 — NO KA ZEBU. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

NO KA ZEBU.

V a-like k<>kalii ;iko o k:i Zcb\i 1110 ko ;<a hi|»i. l'a lit?c na iiilio a nie na kui a ine na maiuii. I-'i like im> lioi na popoiaohao a me <a tnaka, ame kelinlii nuo e ao o keia !i>t|iili(»|(»ii;i ine ko ka hipi. Aka, ina"ina o kona pooliiwi, lie pun no kona, ntiv lie kiia|)iiii la, nolaila, ua ano e ia. ' a nni loa kekahi Zclmi e like me ka ''i'i- '>ui aku, a liilii iiio kekalii, aneaiie like iik- ke kao. No ka hanai nna, nolaila paha ka :ike 010, a 110 ka like ole o ko lak6u >''alii noho ai. Ma IVresia kalii i loaa ai ka Zebu nui, a ma Af'erika ka Zehii 'i iku. (> koia kii inahina, in;iwaona !•» aole i nui aole hoi he liukii, inawaena wale i»o ia. ilolo hihiu keia holoholona ma Afe''ika, a ma kau wahi o Asia. Ua hoollikaia 110 h'oi ia, a iawe no ia i ka ukaiia 'iia kona kua, a e kauo no hoi ia.i ke «aa, a me na mea e, e like me ka lioJ Ma kau wahi o Inia, ua hoohaaa nui »a oia, ma keia mau mea. i t T a oleloia,ua oi aku ka mama o ka Ze-

bu, n tne rkoim oolea, a uie kona lokoluamua oko ka bipi. Imrikauo lakem i ke kaa, holona lakou eiike nu» ka li<», a liilii i kahi loihi, at»lc hoi i m iloeloe. I k;> lakou hele ana i kahi loihi, ua han;iiia lakou i ka herena i hanaia a ono i ke ko, a i ka bata paha. M.» ■Snrtita kekalii kulanakauhale o liiia ua oleloia, o ka 110 ka lākou lio iinna e kauo i na kaa. a nana no i h.ina i ka hana a pau i hati:«ia e na lio nia na aina e. Ua like 110 ko lakou liolo aua nie ko ka lio, a hoonani loa ka poe waiwai ika lakou Zebu. Kau no lakou \na bele kani un k.) lakou ai, a i ka holo ana o ka Zehn kaiii loa lakoiu Me pepeiaohao ko kekahi Zebu, aua ole kekahi. oka Zebu keokeo ka i manao nui ia, he ano eko kekahi he kakaikahi ka mea keokeo. Ua kauia ka nolio ma ko Inkou kua a holo ke kanaka maluna e like iue ka lio. At)le lakou i alakaiia ike kaula wahn, he kaula ihu ko lako,u, ua houia ma kekahi puka ihu a puka iwaho ma kela puka ihu. Lama Hawūii.

llelu 1. NO KE KAAPUNI ANA IA OAHIL E ka poe e heluhelu ana i Ke Kiiniu īlawii, aloha oukou. Kc hoakaka aku nei au ia oukou i ko makou kaapuni ana ni'a Oahu nei, e hoala aku i ka poe hiamoe a me ka p<|e palaka, a me ka poe kanahia, a me ka poe kuihe, a nm ka poe na kane, a me na wahine, a me na kamalii; ka poe hooikaika mamuli o ke kino, aole mamuli o ka uhane, no ka poe hana i kela hewa, i keia hewa; 110 ka poe mihi ole, a me ka poe pule ole i ke Akua, a me ka poe paulele ole ia lesu. 0 lakou ka makou i im{ aku ai ia manawa, e paipai aku ia lakou, me ka hai aku i ka inoa o lehova a me lesu a me kana olelo inaikai, ina kahi e halawai ai na kane a me na wahine a me na kamalii; tfirff(r«ll(S ai ka pono o ke Akua; oia ko makou manao i kaapuni ai ia Oahū. neir I ka mahina o Detemaba i'kli la 13, 1836, ko makou hele ana, oTineka o Wahinealu, a otfau kekahi. I ka hora aiwa, holo aku la aiu maluna o ka lio a

m» k* hile o Tin«ka, ninwi mpi )«kki; u Ui makaukau?" Ae aku lm mu, "A#, ua inakaukmu." Alaila, i mai la oia ia'u, "E pono paha ia oe ke holo e mamua e hooluulu i na kanaka nia kahi e nalawai ai kakou. ' Ae aku la au, "Ae." Alaila, holo aku la au a Waialae, iloko o na kou kahi e halawai ai- na kanaka. Noho iho la au ilaila a wehe ae la au i ka noho o kuu lio, a me ke kaula waha, a hele aku la ka Ho e ai i ka ai, a noho iho ia au malaloona kou, aole he kanaka. NO NA wahine pii kiu. A mahope iho, hiki mai la kekahi poe kamalii wahine, mai loko mai o ka niu, me ka niu no, a nonoi akula au i kau wahi apana niu na'u, a haawi mai la kekahi kaikamahine, alaila, ninau aku la au ia lakou, "Nawai i pii ka oukou niu?" J I mai la lakou, "Na makou no." Ninau hou nku la au, tl Ua ike no ka oukou i ka pii niu?" Ae mai la lakou, 44 Ae." Ainiia, olelo aku la au ia lakou, "Mni noho oukou a.hana hou i keia, no ka mea, aole pono i na wahine ke pii Ika niu. • . Alaila, ninan hou aku la au i.a lakon, ' Aiihea o Pao?" I mni la iakou, u Aia no i ka hale, he nawaliwali i ka inai." A!ai!a, hele aku la a'i a ka hale, o Pao e noho ana me ka nawaliwali, aloha akn |a au ia lnkon, a aloha mai la lakou, alaila, niuau aku la au ia Pao, i ke kiaaina o Waialae, "Owai ka uiea nana e olelo aku i nakane a ine na wahine a me na kamalii. e houluulu- mai a akoakoa ma kahi hookahi : " I niai la ia, u A|a no i na kuniu hooikaika na laua no e lumluulu niai a akoakoa ma kahi hookahi." Alaila, olelo aku la au, "E hele aku kekahi e olelo aku ia l>uin e hele mai i:i nei '' Alaila, hele aku la kekal\i a hoi ae !a au iloko o ke kou. a hiki mai la kokahi, hoole mai ja, Aole o k:i hale, ua luiln ma Honolulu i ka hali mar.u liale; alaila, noho iho la au, a hiki inai la kekalii poe knnaka uiai H.iiio'ulu iijtti mal'Mia o na lio, o Kahauoloiio. o Kiuopui;ii, a o Kikane, ninau aku la au ia lakau, "E hoio ana oukou ilieaf". I mai la lakou, U E liolo ana makou ma Maunalua i o Hiapo ma !a." Ae aku la au, u Ae; e aloha akuauanei ia lakou, eia makou ke hele akii nel, a e hoakoakoa'e i na kane a ine na wahine a me na kauialii. Ae mai la lakou, u Ae. Pela :nai nei no hoi o Wahinealii?"

IMM ilMa lakmivfti»o3toiboHi an a hiUM«i ko'um«u houiele, niaaumai tao Tin«kah "Pehea/ haUwai kakeu Aaaan<n? H Ae iku la au, u Ae, e noho iki p?ha kakovi maanei, a i oie e liiki mai naka» naka, alaiia, hele kakou." Nolio iho la niakou, a aolehe hiki piai o na kannka, alaila, hoomakaukaō iho la makoa i na noho o na lio* a hana iho ia a pan, alaiia hoio aku la makou, a hiki i Wailupe. Na'u na Poniiiaole.

| Lahaina, Feberaari 23, 1837. Auhea oe, e kuu hoahanau, e Tineka e. Hookahi hanen kanalima wale no i ke Kuniu Hawaii i hooiliia mai na ko Lahainalalo maniua. I keia maaawa e pono oukou e hoomahuahua iki mai i ka pepa I elua haneH paha. Aole nae akaka loa. Ke ohi nei nu i na inoa o ka poe makemake. Ina lawe ole na pepa 200 alaila e hoakaka hou aku au ia 'oukou. I ka wa mamua aku nei, noleiiknka loa ka poe ilawe i ke Kumu liawaii ina Lahaina nei. Aole i kau ko lakou inoa. Kuai liilii wale no im kumu na kekahi poe kii mai. Aka, manao wau, ma ka makahiki' okoa wale no e kuai ni i ua pepa la; a i kekahi halawai po akolu, hoaknka aku au, iloko o ka liale pule, i ke ano o Ke.Kumu Kamalii n mc Ke Kumii liaunii, a me kē nno o lee kuai ana i un mau pepa la. i aku la au i na hoahanau a me na kannka, pono oukou e olii i keia mau pepa nn oukou; no kn inea, he nui na inanao iloko e nanuao ai oukou a me ka oukou lnau keiki. I ko'u puka ana iwaho o ka hnle pule, i inai kekahi hoahanau, iio Wailukii mai, "Aole paha e makemake ko Lahaina i Ke Kumu īlawaii; niolowa loa lakou i ka heluhelu ia. palapala." Kokoke nae, i kuu hele ana ma ke ala, hele niai kekahi a noi mai ia'u, e kau i kona inoi i Kumu Hawaii nana. Ile walii apana pepa ma kuu iimn, a l:au i!vo au i kona inoa malaila. llele hoii uiai, a hele hou mai ka poeina ke ala i pepa na lakou; a kau au i ko lakou inoa ina ua apana pepa la. Pelanui hana'i, ma ke hikkwale.i. ka liale; he nui na inoa i ohiia. A hiki i kn hale, ninau mai lakou, <4 Auhca ka makou pepa.',- . I aku au, "Ua poeleele. Apopo, -e kii niai." Pela lakou i hana'i; a ma ia manawa mai, ua hele pinepine mai kanaka e hai mai i ko lakou inoa i Kumu lla-

loa i ka hi ia makou Noiaiia, ea, e hooili hou mai oe i ua mau pepa la i pou: i»o ka mea; lie hapa ka poe i lawe ia lako<i manei, oka niii, 'lna nele. lna ii oe paha kekahi; a i o!e, e noi aka oe i ke kumu o Ewa, o Kaneohepaha, o Wni* aliia palia. Malania o loaa niai kekahi, a nele «ue ko LahAiina nei. Na'u Na BiLt(ißi.