Ke Kumu Hawaii, Volume II, Number 22, 29 March 1837 — Page 87

KE KUMU HAWAII.
HE PEPA HOIKEIKE I NA MEA E PONO AI KO HAWAII NEI.
"O ka pono ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
Buke 2. HONOLULU, OAHU, MARAKI 29, 1837. Pepa 22.

NO KA BIPI.

                He holoholona laka ka Bipi. Ewalu ona niho ma ka iwia lalo, aole niho maluna, he kui wale no.
                Pio mua mai kona mau pepeiaohao, aole manamana. Ua maheleia kona mau maiuu, a e hoolualuai a nau hou i ka ai. Ua loihi kona huelo, a ua loihi ka oho lua ka welau.
                Oia no ka holoholona maikai o na holoholona a pau a ke Akua i haawi lomaikai ai i ke kanaka.
                Ma kekahi aina, aole ola ka poe hune ke loaa ole ia lakou ka waiu o ka Bipi; aole hoi e oluolu ke ola ana o ka poe waiwai ke loaa ole ia lakou ka waiu bipi paa, a me ka bata.
                Ua hanaia ka ili o ka bipi i mea kamaa, a no na mea e, he nui loa. Ua hanaia kona mau pepeiaohao i mea kahi, a i kui pine, a i ao pahi. He ono loa kona io; o kona aila, ua hanaia i kukui keokeo. A o ka ili o kona wawae, ua hanaia i mea pilali, e paa ai ka laau.
                Ua laka loa ka Bipi, a ua lokomaikai, no ka mea ua malama ponoia oia a ua hanaia e kanaka.
                Ina i hana ino ia, a hahauia paha, a hae ia paha e na ilio, alaila hihiu no ia a kolohe no, a e huli mai no a hakaka, a o mai i kona pepeiaohao, a lele no ke kanaka iluna. Ina e makemake kakou, e hana maikai mai na holoholona ia kakou, he mea pono ia kakou ke hana lokomaikai ia lakou.
                Ma kekahi aina holo hihiu ka Bipi
ma ka ululaau e like me ka Bipikuapuu ma na ululaau o Amerika Akau. Ina kiiia na bipi hihiu e kanaka, alaila, hae loa lakou, pomaikai ke kanaka ke pakele. E hae mai no ka lakou keiki liilii, ke hele aku ke kanaka a kokoke.
                Aole i like ka nui o ka bipi ma kekahi aina me ko kekahi aina. O ke anu, o ka wela, a me ka ai, oia na mea i like ole ai. Ma kauwahi o Asia kahi, aole i wela, aole hoi he anu, a ua nui loa ka mauu, malaila, he bipi nui wale no. I ole e kikoo ka lima o ke kanaka iluna, aole pa aku i ke kua o ka bipi. Ma Aferika, ma kahi wela loa, a ua uuku loa ka ai, malaila, uuku loa ka bipi, aneane like me ke kao, a eha wale no gila waiu ona i ka la hookahi.
                Okoa loa na helehelena o ka bipi ma kekahi aina, okoa loa ma kekahi aina. Ma Peresia, ma kekahi aoao o Inia, he bipi ano e, he puunui ma kona poohiwi. Ua kapaia oia he Zebu. Ua malamaia ia bipi, i mea amo ukana, a i mea kauo kaa Aia ma Polani kekahi bipi okoa, ua kapaia, he Urusa. Ua like kona nui me na bipi maoli elua.
                Ua eleele ia, a ua keokeo ma ke kua, mai ke poo a hiki i ka huelo. Ua like kekahi ano o ka bipikuapuu, a me ka Bufalo, me ko ka bipi maoli. A no ka noho ana ma na aina ano e, ua ano okoa lakou; aole lokomaikai e like me ka bipi maoli, a ua kapaia he inoa okoa.
                He mea e ka maikai o ka bipi, a me kona lokomaikai, ke hoolakaia oia; a e wela, he kakaikahi ka aina i pono ole ia ia. Ina noonoo kakou i keia mau mea, he mea pono ia kakou ke mahalo aku i ke akamai, a me ke aloha o ke Akua, i kana hana ana i ka bipi, i mea e pomaikai ai na kanaka he nui loa.
Lama Hawaii.

NO KE KU ANA MAI O LONO, (KAPENA KUKE.)

                Ma Waimea i Kauai ke ku mua ana mai o Lono. I ka malama o Ianuari ke ku ana mai, a i ka makahiki o ko kakou Haku, 1778. O Kaneoneo ma laua o Keawe na'lii o Kauai ia manawa. I ka po ke ku ana mai i Waimea; a ao ae, ike aku la na kanaka mauka i ke ku ana mai o keia mea kamahao, a kahaha iho la lakou me ka uwa nui.
                I ae la kekahi i kekahi. Heaha la kela mea nui manamana? I mai la kekahi, He ululaau, ua nee ae la iloko o ke kai. A nui loa ae la ke pioloke ana.
                Alaila, kena ae la na'lii i kekahi mau kanaka e holo ma ka waa e nana, i ike pono ia kela mea kamahao. Holo aku