Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 5, 2 August 1837 — Page 17

Page PDF (732.72 KB)

KE KUMU HAWAII.
HE PEPA HOIKEIKE I NA MEA E PONO AI KO HAWAII NEI.
"O ka pono ka mea e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
BUKE 3. HONOLULU, OAHU, AUGATE 2, 1837. Pepa 5.

 

HE BEA ELEELE.

                1. He iwilei ke kiekie o ka Bea Eleele, a kokoke e anana kona loa.
                2. Ua loihi kona mau wawae, a
ua pokole ko kino a puipui. Ua loihi kona mau kapuai a elima no manamana me na maiuu elima a ua oioi loa.
                3. Ua eleele kona hulu, aka, ma
ka maka a ma ka nuku he ahinahina. He loihi kona hulu a he palupalu maikai me he hulu hipa la, a ma na uha a malalo o ka umauma ua paapu.
                4. O na hua e like me ke kukui
a me ka ohia a me ke kurina, oia kana ai nui. Ina i pololi loa oia, alaila, e ai oia i ka io, a e hahai no i na holoholona a i ke kanaka paha me ka makau ole.
                5. Ina e loaa ole ia ia ka ai malalo o ka honua, alaila, e pii oia
maluna o na laau e imi i na hua malaila. A i kona pii ana i ka laau, na kekahi wawae mua ona e paa, a lawelawe i ka ai me kekahi, e like me ka ke kanaka hana ana me kona lima.
                6. Okoa loa ka Bea Keokeo, a
okoa ka Bea Eleele. O ka ia a me ka io, oia wale no na mea a ka Bea Keokeo e ai ai, aka, ina aole i pololi loa ka Bea Eleele aole e ai oia i ka io, o na mea ulu no kana ai. Ua makemake ka Bea Keokeo i ke anu, aka, aole e holoholo ka Bea Eleele i ka hooilo. E komo no ia iloko o kona wahi moe, ma ke ana paha, ma ka puha laau nui paha, a malaila no ia e hiamoe ai a hiki i ke kau.
                7. Aole e ai oia i ka hooilo. I
kona wa e komo ai iloko o kona wahi moe, ua momona loa ia, a aole i ono ia ia ka ai, a ua manaoia o kona momona oia kona mea e ola'i i ka hooilo.
                8. A hiki i ke kau, i kona wa e
puka ai iwaiho, ua wiwi loa, a ono loa ia ia ka ai. E ai no ia ia mea aku ia mea aku me he mea pololi loa la, a hiki wawe no kona momona hou. Aperila 6, 1837.

HE AHI NUI.

                Ua pau keia mau aina elima i ke ahi baka. Eia ko lakou mau inoa, Kahauloanui, Kahauloaiki, Kalamawaiawaawa, Kalamakalapalapa, Kalamakowali, a me ka hapa lua o Kalamaumi.
                Eia ke kumu o ka pau ana i ke
ahi. I ke ono o ka la o Aperila, (he la hoikeia no makou) pii aku la kekahi mau mea iuka i ka ohi kukui, o Kamaka ke kane, Kauonalei ka wahine. I ko laua pii ana me ke ahi no a me ka baka no; a hiki laua iuka, ohi kukui laua, aole i loaa ke kukui, iho e no ke kane mamua, noho iho no ka wahine, hana i ka haawe a paa; hoi mai la, a hiki i ke oioina, kuu iho la, hoea mai la kekahi kanaka me ka pua laau, ninau ma la: "Auhea ka baka o kou ahi e a nei, "Eia e iloko o ka ipu kukui." Lalau aku la ia, pupuhi iho la laua.
                I mai la kehahi, E lapalapa ke
ahi.
                I akula kekahi, "E kau aku oe
iluna o ka pohaku."
                Kau aku la ia.
                I hou aku la ua wahine la, "O
ka la mai no ka ia.
                I mai la kekahi, "He la ka hoi
ka wehe ae la oluna."
                Iho aku la ia mamua, hana iho
la ua wahine la i ka lei palapalai; a lei iho la ma ke poo: a wahi ae la i ka popo kukui me ke ahi, a hahao i kau wahi iloko o ka ipu, a onou i kau wahi iloko o ka lepo. O ka iho mai la no ia a hiki i Puopelu (he oioina ia) hoomaha iho la ia, a liuliu; ku ae la ia iluna, a nana' ku la iuka, e ana ke ahi i waena o na kihapai elua. Eehia iho la ia, o ka iho mai la no ia me ka makau a me ka haalulu, a hiki i ka hale.
                O ka a'ku la no ia, mai loko ulu
a hiki iuka loa, o ka pau ae la no ia o na mea ulu o na aina elima me ka hapalua.
                Eia na mea ulu i pau i ke ahi
baka, o ka ulu, ka hau, o ka lauhala, o ka hia, o ka uala, a me ke kalo, a me ka maia a me na mea he nui loa. Aka, e aho no ka pau ana keia mau aina i ke ahi baka, i ka pau ana o na kanaka he nui loa i ke ahi o Gehana.
                Eia ko kakou mea e make ai, o
ka hookuli i ka leo o ko kakou Makua ma ka lani, o ka hewa no ke ahi e make ai kakou a pau loa.
                Aloha ino ko kakou mau uhane
i ka make iloko o ke ahi mau loa. Na'u na OWALAWAHIE.

NO KA POE HOLO MA KA WAA, Iune 24, 1837.

                Holo aku la makou mai Kahaluu aku a ka Palaoa, alaila puka iho la kekahi waa a hiki ma ka Waihae a noho makou ilaila ekolu la. Kiki iho la makou a paa ka waa o makou, a ike ahiahi o ka po akahi holo aku la makou a pae i ke Awanui, moe iho la makou a wanaao holo aku la makou a Honuaula i Maui, a noho iho makou elua la, a i kakahiaka o ka po aha, oia hoi Tarede holo aku la makou, he la makani nui loa ia,