Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 5, 2 August 1837 — HE BEA ELEELE. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HE BEA ELEELE.

1. He iwilei ke kiekie o ka Bea Eleele, a kokoke e anana kona loa. 2. Ua loihi kona mau wawae, a ua pokole ko kino a puipui. Ua loihi kona mau kapuai a elima no manamana me na maiuu elima a ua oioi loa. 3. Ua eleele kona hulu, aka, ma ka maka a ma ka nuku lie ahinahina. He loihi konahulu ahe palupalu maikai me he hulu liipa la, a ma na uha a malalo o ka uinauma ua paapu. •i. O na hua e like me ke kukui a me ka ohia a me ke kurina, oia kana ai nui. Ina i pololi loa oia, alaila, e ai oia i ka io, a e hnhai no i na holoholona a i ke kanaka paha me ka makau ole. Ina e loaa ole ia ia ka'ai malalo ina ka lionua, alaila, epii oia maluna o na laau e imi i na luia malaih. A i kona pii ana ika laau, na kekahi wawae mua ona e paa, a lawelawe i ka ai me kekahi, e like nie ka ke kanaka hana ana me kona lima. (i, Okoa loa ka Uea Keokeo, a okoa ka Bea Eleele - Oka ia a me ka io, oia wale 110 na moa a ka Bea Keokeo e ai ai, aka, ina aole i pololi loa ka Bea Eleele aole eai oia i ka io, o na mea ulu no kana ai. Ua makemake ka Bea Keokeo i ke anu, aka, aole e holoholo ka Bea Eleele i ka hooilo. E konio no ia iloko o kona wahi moe, ma ke ana paha, ma ka puha laau nui paha, a malaila no ia e hiamoe ai a hiki i ke kau.

7. Aole eai oia ika hooilp. I kona wa e komo ai iloko o .kona wahi moe, ua momona loa ia, a aole i ono ia ia ka ai, a ua manaoia o kona niomona oia kona mea e ola'i i ka hooilo. 8. A hiki i ke kau, i kona wa e puka aku ai iwaiho, ua wiwi loa, a ono loa ia ia ka ai. Eai no ia ia mea aku ia mea aku me he mea pololi loa la, a hiki wawe no kona momona hou.

Aperila 6, 1837. lle ahi nui. Ua pau keiamau aina elima i ke nhi bakd. Eia ko lakou mau inoa, Kahauloanui, Kahauloaiki, Ka lamawaiawaawa,-Kalamakālapala, K.aiamakowali, ame kji hapa lua o Kalamaumi. Eia ke kumu o ka pau ana i ke ahi. I ke ono oka la o Aperila, (he 1 la lioikeia 110 makou) pii aku la kekahi mau inea iuka i ka ohi kukui. o Kamaka ke kane, Kauonalei ka wahine. Iko laua pii ana me ke ahi no ame ka baka no; a hiki laua iuka, ohikukui laua, aole i loaa ke kukui, iho e no ke kane mamua, nolio ihono ka wahine, hana i ka liaawe a paa; hoi mai la, a hiki i ke oioina, kuu iho la, hoea niai la kekahi kanaka me ka pua au, niii£it mai la: "Auhea ka baka o kouahi e a nei, "Eia'e iloko o ka ipu kukui." Lalau aku Ia ia, pupuhi iho la laua. 1 mai la kehahi, E lapalapa ke ahi. I akula kekahi, " E kau aku oe iluna o ka pohaku." Kau aku ia ia. I hou aku la ua wahine la, 4'O ka la mai noka ia.

I mai la kekālii, "He la ka hoi ka wehe ae la oluna " Iho aku Ia ia inainua, hana iho la ua wahine la i ka iei palapalaj; a lei iho la ma ke poo: a wahi ae la i ka popo kukui me ke ahi, a hahao i kau wahi iloko o ka ipu, a onou i kau wahi iloko oka lepo. O ka iho mai la no ia i. a hiki i Puopelu (he oioina ia) hoomaha iho la ia, a liuliu; ku ae la ia iluna, a . nana' ku la iuka, e ana ke ahi i waena o na kihapai elua. Eehia iho la ia, o ka iho mai la no ia me ka makau a me ka haalulu, a hiki i ka liale. O ka a'ku la r;o ia, mai loko ulu a hiki iuka loa, oka pau ae la noia 0 na mea ulu o na aiha elima a me ka hapalua. | Eia na mea ulu i pau i ke ahi baka, o ka ulu, ka hnu, o ka lauhala, o ka hia, o ka uala, a nie ke kalo, a me ka niaia a ino na mea he nui loa. Aka, o nho 110 ka pau ana keia mau aina i ko nhi liaka, i ka pau ana o na kanaka he nui loa 1 ke ahi a Gehena. Eia ko kakou iinea e make ai, o ka hookuli i ka leo o ko kakou Makua ma ka lani, | o ka heva no ke ahi e make ai kakou a pau !oa. Alohaino ko kakou inau uhane i ka make iloko o ke alii inau loa. Na'u na OwALAWAHiE.

NO KA POE HOLO MA KA WAA, Iune 24, 1837

Holo aku la makou mai Kahaluu aku a ka Palaoa, alaila puka iho la kekahi waa a hiki ma ka Waihae a noho makou ilaila ekolu la. Kiki iho la makou a paa ka waa o makou, a i ke ahiahi o ka po akahi holo aku la makou a pae i ke Awanui, moe iho la makou a wanaao holo aku la makou a Honuaula i Maui, a noho ihola makou elua la, a i kakahiaka o ka po aha, oia hoi Tarede holo aku la makou, he la makani nui loa ia,

owili iho la ka pea o makou, hoe ikaika aku la makou a pae aku la iuka o Ukumehame a i ka Feraide, oia ka pau ana o Iune, Satude oia ka la mua o Iulai, holo aku la makou a pae i Mala, oia hoi o Lahaina lalo, a hala ka la Sabati a i ka la ekolu o ka hebedoma, kiki hou ka waa o makou no ka nui loa no o ka puka, he hapa lua o ke kapuai ka laula, elua kapuai a me ka hapalua o ke kapuai ka loa, a i kakahikaka o ka po aha o ka hebedoma, holo aku la makou i Molokai i Waialua, po alua malaila, i aku la au i ke kahuna e kiki i ka waa a paa, ae mai la kela. Ae. Koi ikaika kekahi poe o makou, a kokua kekahi poe o makou, i mai la, e holo o ka malie no ia a pae i Oahu, i aku la au, aia no i ko oukou manao, o ko'u manao ae la no ia e kapili a paa, a i kakahiaka o ka po aono o ka Hebedoma, holo aku la makou a Kaluaaha halawai makou me na hoahanau malaila, a hala ke awakea, holo aku la makou a Haleolono, moe makou ilaila, a i ke Satudc, oia ka la awalu o Iulai, a i ke awakea, holo aku la makou a waena moana, hemo ke kiki o ka waa o makou i huea ae e ka ale, hemo ke kiki a haule ke kanana ilalo i ke kai, a piha loa iho la i ka liu ia waa, a ee mai la no ia a lalau aku la ia i ke kihei a me ke kiki, hoo iho la i ua puka la, malie koke iho ia la ka makani, lele aku la kekahi mau kanaka o makou me ka ahu i ke kai a wahi mai la mawaho me ke kaula, ikea mai la ka mano, ho ia ai kanaka no ia. he nui na kanaka i make i kela ia, aole nae ia i nahu mai a ee ae ia laua, wa iho la makou me ka makau nui ma keia mau mea, aole kekahi mau mea e hoi hope, a o kekahi mau mea e hoho no, ae like ae la makou, a laila holo aku la makou a napoo aku la ka la, ike makou i ka pali kahakai o Hanauma. a aumoe pae makou i Koko, a wa iho la makou, E kakou a ina o ka la no keia hooia i ka moana, i aku la au, No ka mana o ka Haku i o!a ai kakou, oia ko kakou alakai, a nana no kakou i hoopae maanei, a no kona mana hoi i ola ai kakou ia kristo. Amene. NA A. LAHABA.

Wailuku, Maui, Iulai 11. 1837. Aloha oe e Tineka, Ke manao nei au e hoakaka ia oe i kekahi mau mea no ko makou noho ana, a me ka makou hana ana i keia mau la ma Wailuku nei. KA HOLO ANA. 1. I ko makou holo ana ma ka moana, ua hoopomaikaiia mai makou e ka Haku nona ka moana a me ka makani. Hookahi kanaha hora wale no makou

ma k|i moana a ku ka moku ma Manlea a pae koke iuka makou me' ka oluolu. Ua holo pu me maua o Mi 'Koana ma i Wailuku a malaila pu lakou me makou elua po, alaila holo aku la lakou i ko lakou wahi e holo ai. Nui ko niakoii j pomaikai pu me ua poe hoahanau aloha la. Ua kamnilio pu makou no na mea !e pono ai ko lesu aupuni ma Howaii nei, a pule pn makou i ka Haku i hoo'maikai mai oia i ka hana a ko makou niau lima i hana'i. I kekahi pa, hoa- : koakoa ia Kekahi poe haole, a na Mi Koana i hai aku ia lakou i ka lesu olelo. No ka waiwai o ka uhane o ke kanaka kana olelo. Auwe ka naaupoo kanaka ma keia mea! Ko MAKOU POMAIKAI. 2 Ao!e haunaele ka aina i keia manawa. Ua malie ka nohoanao kanaka. I ka nana aku, mahuahua ka makemake o kanaka ika ke Akua olelo. Nui ! ka poe i komo iloko o ka haie pule, a ihaka niai kekahi poe e like me ka poe !ono ika olelo. Manao au, eia no ka ! l'hano llemolele e kikeke ana ma ka ! puka oka 'naau o kekahi poe. K puk* kakou i ka Haku i hoike koke mai ia i kona niaiia i inea e pau ai ko lakou . oolea o h(ioeh;i auanei lakou i lea l'ha- ; ne—a, lele aku —a make lakou. j lIANA. j 3 l.'a hele aku labLimaHīnika nn- na ' kumu hoii i hoonom»fa ina" Ilann. l'a | hele lakou e e hoopuno.'o- , no. a'aila e lm.i ni;n. fiauiaikai ko ilana I poe i ke Akua i kona haawi -ana mai ia jiakou i nn kumu e hai aku ia lakou i ka ■ losu ole'o. Olioli inaua ine Limaikaika I i ka lie;c ana o na kumu liou i Maui liikina. Kl I.AM I MA WAII.I Kl'. •J. I'a hookomo ia mai na kaika::ialiine h(> ii! ii a ine kumamalua <, ke kula liou i\\ ailuku nei. Ika ln 'ii"* * * ~ j<> keia uiahunu oia ka la i konn» mai ni ; lakou. ia la no hoomaka inaoa a me ; ka'u wahioe ika maua hana ana. Nui ■ na kaikaiunhiiio/e ae e inakemake ana jo ko!iif». Olelo inaua i ka poe nana I lakou i hoouna mai, alia iki a akaka ka [ hele nna, a me ka ole o na kaikamahine i mai Hawaii, a mai Molokai, a mai OaJhu inai. I o!e e hele koke mai, alaila. pono oukou e hele mai a piha ke kula. ! n luo!u ka manao o keia poe knikamaj hine i ko lakou noho pu ana ine makou. ; Auiiea oukou, e na Uoahanau, e pule i ke Akua no makou i lilo keia kula i mea e pono nui ai keia hanauna, i lilo ia i hanauna hou—a i hoonaniia ka inoa o ka liaku. Aloha oe a me na hoahanau a pau loa. Na'u Gelina.