Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 6, 16 August 1837 — Page 21

Page PDF (882.52 KB)

KE KUMU HAWAII.
HE PEPA HOIKEIKE I NA MEA PONO AI KO HAWAII NEI.
"O ka pono ka me e pomaikai ai ka lahuikanaka; aka, o ka hewa ka mea e hoinoia'i na aina."
Buke 3. HONOLULU, OAHU, AUGATE 16, 1837. Pepa 6.

 

NO KE KOUGA.

                Ua like ke kiekie o ke Kouga me ke kiekie o ka Leopadi; aka, ua oi aku kona loa a me kona puepue i ko ka Leopadi. Elima a me ka hapa ke kiekie; a ua like ka loa o kona huelo me ka hapalua o kona kino.
                Ua like kekahi ano me ko ka popoki, a ua oi aku kona nui mamua o ko na holoholona ano popoki a pau ma Amerika.
                Ua like na helehelena o ke Kouga me ko ka popoki, a me ko ka Leopadi. Ua loa kona kino, a ua haahaa; ua uuku kona poo, ua loa kona huelo, a o kona mau niho a me na maiuu ona, ua oi, a ua ikaika.
                Ua ahinahina ulaula kona huluhulu; he eleele ulaula nae ma ke kua a aneane keokeo ma na aoao, a malalo o ka ai ua keokeo no. O na pepeiao ona, ua eleele mawaho, a maloko, ua keokeo olenalena.
                Ua loaa ia holoholona ma na ululaau nui ma Amerika. I na makahiki mamua aku nei, nui na Kouga ma ka aoao hema o Amerika huipuia, a ua loaa no hoi ma ka aoao akau. I keia manawa hoi, ua kuaia ilalo na ululaau, nolaila, ua holo aku ia holoholona, mauka lilo, ma na kuahiwi, a ma na kahawai, malaila wale no e loaa ai e noho nei.
                Ua hae loa ke Kouga, e like me na ilio ano popoki a pau. Ua hihiu loa, a o ke koko kona puni. Ua maalea loa kona kaua ana, a moe malu no ia e like me ke Tiga a me ka popoki, a kolo malie paha, alaila, lele koko a paa ia ia na mea ana i lele ai. I kekahi manawa, pii no oia maluna o ka laau, a kakali malaila a hele ae la kekahi holoholona, alaila lele koke aku ia a paa no.
                O ka io o na holoholona, oia wale no ka ai a ke Kouga, a nana iho no e pepehi. Luku loa oia i na hipa, ke loaa lakou ia ia. E like me na holoholona ano popoki a pau, pela no ia e hanai, he luku wale, i na mea a pau i loaa ia ia; aole manao ma ka maona wale no, e luku a waiho wale aku no. I ka po no kona imi ana i kana ai, a moe malie no i ke ao, maluna paha ma ka laau, malalo paha maloko o na laulaau.
                Ma ka huluhulu ka like ole o ke Kouga me ka Leopadi; ma na helehelena ua like. He ahinahina ulaula ke Kouga; he olenalena ka Leopadi me na kiko eleele. Ua loloa ke Kouga, a ua uuku kona poo. Aole pii ka Leopadi maluna i na laau. Ma ka hihiu hae loa ua like ia mau holoholona, he ikaika no nae ke Kouga.

                E ke Kumu Hawaii; Eia keia, e ko'u hoahanau aloha, e Davida Pa. Makemake au e hoakaka aku ia oe no keia oihana a na alii ma Honolulu nei i keia manawa.
                Eia ka mua; i ka holo ana aku o na alii i Maui i hoihoi aku nei ia Harieta Nahienaena. Pau aku Kauikeaouli ma me Kinau, me na alii. Noho iho nei makou o Kekuanaoa me na hoahanau a pau. Hiki mai nei na kumu pope he mau Palani elua, o na kanaka no a Kaahumanu i hookuke ai mamua i hoohaumana ai mamua ia Oahu nei. Ua hiki mai laua. A lohe aku na alii i Maui, ua pae mai na kumu Palani i Oahu, e hoohaumana i ko Hawaii nei mamuli o ka pope, hoi mai o Kinau ma Paalua. Palapala mai Kauikeaouli i kona manao. Ua paiia ma ka mea paipalapala. Ua haawiia aku i na haole peneia:

MAUI, LAHAINA, Aperila 29, 1837.

                E na malihini a pau mai na aina e mai, e noho ana ma ko'u pae aina nei, o ka poe i kamaaina a me ka poe hou mai nei. Ke hoike aku nei au i kuu olelo ia oukou a pau loa, i ike oukou i ka'u olelo. O na kanaka Palani a Kaahumanu i kipaku aku mai kuu aupuni aku nei, aole ia hana i ano e ae i keia manawa. Oia mau no ka hoowahawahaia e au oia mau kanaka i keia manawa, aole au e ae aku e noho mai laua ma ko'u aupuni nei.
                Eia no ka'u olelo ia laua, e hoi koke ae laua maluna o ka moku a laua i holo mai ai e noho ai a hiki i ka wa e holo aku ai ua moku la a laua i holo mai ai; oia ka mea i maopopo ia'u. Aka o ka noho mai, aole o'u makemake. Aole no o'u makemake e hanaia ma ko'u aupuni nei ka oihana a ka poe misionari mamuli o ka pope; aole loa. Nolaila o ka poe a pau e kokua ae ana i ka poe misionari mamuli o ka Pope, ke manao nei au he poe enemi lakou no'u, a no ko'u poe kuhina, a no ko'u poe alii, a no ko'u poe kanaka a me kuu aupuni. Na KAMEHAMEHA III.
                No keia mea, hoouna aku la o Kinau i ke kanaka e kii i na kumu pope, e hele mai i kona hale e kamailio aku i ko laua hoi aku ma ko laua moku i holo mai ai e like me ka Kauikeaouli palapala mai ai. Hoomau no ka olelo ana a hiki i ka malama o Mei, i ka la 20 i ka makahiki o ka Haku, 1837. Hoouna aku la o Kinau ia Palu me Kalaaulana, e kii i na kumu pope. Hele aku la laua a hiki, olelo aku la laua ia Petero, I mai la o Petero, "Aole au e hiki." Olelo o Palu ia laua e iho no pela i olelo mai ai ke alii ia maua, e olelo aku ia olua e hele malaila, a i ole, e ninau