Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 6, 16 August 1837 — Page 22

Page PDF (1016.80 KB)

22 KUMU HAWAII. (AUGATE,

 

aku ia olua, ua makaukau na wahi mea o olua a hoi aku i ka moku o olua i holo mai ai a hiki maanei; Pela i olelo mai ai ke alii. I mai la ia, Aole au e hiki, akahi alua kanaka aole au e hiki, me ka lima ikaika hiki au. Olelo mai o Petero, pela. Alaila, hele mai la o Kalaaunana i ke alii, aole e hiki, i aku o Kinau, o kii a iho ae no malaila a hiki i ka moku a laua i holo mai ai. I aku la ia, A i hoole mai, pehea? Lalau aku no.
                Pii aku la Kalaaulana, a hiki i kahi o na kumu pope; ninau mai o Petero, Pehea? e iho no paha? I mai la oia me ka ikaika, Ae. Komo aku la o Petero iloko o ka hale e palapala, ia Palu ma e noho ana mawaho. Hiki mai o Kanikele Beritania, ninau mai ia laua, Heaha ka olua e noho nei maanei ? I aku la o Palu, i kii mai nei maua i na kumu Palani e hoi i ka moku.
                I mai la ia, E kii mai ka poe koa e lawe aku ia laua. Aka e malama oukou he kapu ka moku, ina hele kekahi malaila ki mai ka pu. Alaila olelo hookikina mai kela ia laua, "Kii mai, kii mai, aole e hiki ia oukou he holewale."
                No ia olelo a Kanikele, iho koke mai la kekahi io Kinau la, hai aku la i na mea a kanikele olelo mai ai. A lohe ia, kaumaha iho la kona naau no ia olelo. A pau ka Petero palapala ana, iho mai la laua i kai i ka moku na laua no iho mai, aole i paa aku kekahi ia laua; a hiki i ka Uapo a Kanikele, paa pu mai la na haole a me na kanaka. I mai la na haole ia Palu ma, "E lalau olua ia laua nei a lawe aku i ka moku, e hopa olua. Hoopa aku la o Kalaaulana i na kumu pope. Hooho mai la na haole me ka leo nui ahewa, ike maka kakou i ka hewa. Ae iho la i ka waapa; elua hoe ana i ka moku, elua hoi ana mai i uka, a i ke kolu pii i ka moku, a i ko laua pii ana i ka moku, kuu koke iho la ke Kapena i ka hae a holo aku la i uka ke Kapena me ka hae, me na haole o ia moku a pau, koe iho la ua kumu pope, o laua wale no ko luna, pau aku la na haole, me ke alii moku i uka, lawe pu aku no i ka hae, a hiki i kahi o Lanai mawaho iho o ka puka o kona pahale pupuhi iho la ke alii moku i ka hae, ana i lawe mai ai mai luna mai o kona moku.
                A mahope iho, olelo ke alii moku ua pupuhiia ka hae e Kinau, ua lilo ka moku ia Kinau, ua hoomakaukau mai o Kekuanaoa e ki mai i kekahi pu kuniahi o ka papu. Oia mau mea, oia na olelo wahahee i olelo mai ai i na alii i keia wa iho nei. A mahope iho, hiki mai ua manuwa, he mau Beritania elua, holo mai ke alii manuwa i uka aole ia i hele e aku io Kinau la, i kahi no o Kanikele kona wahi i noho ai, a noa ka pule hele aku la io Kinau la me Kanikele pu no, olelo aku la ia Kinau me ko laua manao ikaika me ka huhu, no ka mea ua olelo mua ke alii moku a me Kanikele i ke alii manuwa peneia, Ua lilo ka moku ia Kinau, ua puhiia ka hae e Kinau, ua hoomakaukau mai o Kekuanaoa e ki mai i ka pu. Pela laua i hoike wahahee ai i ke alii manuwa. No ia mea, nui loa iho la kona huhu. Ia la no, ku mai ka manuwa Palani, holo mai ke alii moku i uka a hiki i ka Uapo, hoi aku la o Kanikele ma me ke alii o ka manuwa Beritania; halawai lakou me ke alii o ka manuwa Palani i ka Uapo. Olelo aku la lakou i ke alii Palani a lohe ia, hoi hou mai la o Kanikele me ke kapena o ka moku i hoihoi ia aku ai na kumu pope a me na alii manuwa. Hoi hou aku la lakou io Kinau la; olelo lakou me ka huhu me ka hoopili aku i na olelo wahahee a pau a Kaaikele i olelo ai ia laua me ko lakou manao liuliu loa me ka haanui aku i ka puupuu ma ka maka o Kinau a me ka olelo aku ia Binamu, Ina i eha ike kuu kanaka o oe ka'u—he nui no na mea i olelo ai la kou malaila. A mahope iho kii aku la lakou i na kumu pope i hoiia ai i koau moku no i holo mai ai, a hoihoi mai la lakou ia laua i uka a hiki i ka Uapo e ku ana o Kalaaulana ma, aole ia i paa aku e hoihoi aku i na kumu pope. A hoi aku la no laua i ko laua mau hale me Kanikele mai. Ia ahiahi no wikiwiki iho la na haole i ka moku o na kumu pope i noho ai a hana iho la i na pea a hoouna aku la i ka moku e kii ia Kauikeaouli e hoi mai. Holo aku la ka moku i Maui a mahope aku, kii aku la ka moku i ke alii, na Kinau no i hoouna aku, a hiki i ka malama o Iulai i ka la 20, i ka makahiki o ka Haku 1837, hiki mai Kauikeaouli ma me na alii me Kuakini a me Hoapili; a i ka la 21, i ka hora 12, ahaolelo iho la me na haole manuwa me Kanikele a me ke Kapena o ka moku i holo mai ai na kumu pope. Ia la no nonoi aku la makou i ka Haku e kokua mai i ka na alii olelo ana hoi i ku paa kona aupuni ma keia pae a ina. Hoomaikai aku la na haipule a pau, ku paa no na alii me ka olelo aku. Aole e noho na kumu pope maanei, a me ka hoole aku i na olelo wahahee. A i ka la 22, olelo hou me na haole he nui no na mea i olelo ai, a nonoi aku la na haole manuwa e noho iki na kumu pope maanei, a kuikahi ko na alii manao e ae aku iki i ka noho o na kumu pope maanei, o ka noho iki oia ka mea i maopopo i ko na alii manao. Ua hoi aku nei ua mau moku la.
Na'u na DANIELA OLELOA.

KE KUMU HAWAII.
WENEDE, AUGATE 16. 1837.

                E ka mea heluhelu i ke Kumu Hawaii. Pehea ka palapala au i loaa'i i keia manawa i kela manawa. Ina e loaa ia oe na pepa he nui loa, a me ka olelo a ke Akua, a me ka palapala liilii me ka heluhelu ole, heaha kou pono? Ina i heluhelu oe me ka noonoo ole, a me ka malama ole, heaha kou pono? Ina e heluhelu oe e like me ko ke kanaka elemakule, ma Farani, alaila pomaikai oe.
                Eia ka manao ia oukou a pau.

HE ELEMAKULE PONO MA FARANI.

                Ua noho iho la kekahi elemakule ma Parisa. O ke kahili ana o ke alanui, oia kana hana. He kanaka ilihune, a he oopa.
                Haawi aku la kekahi kanaka ia ia i ka palapala liilii me ka ninau aku la.
                "Ea, ua heluhelu anei oe i ka palapala e like me keia?
                Ae mai la ia. "Ae. e heluhelu ana au malaila me ka olioli nui.''
                "Ua ike anei oe i kekahi mea no Iesu Kristo, no ka Haku?"
                "Ke hoomaikai aku nei au i ke Akua, ua ike au iaia, i kuu mea e ola ai."
                "Ehia makahiki o kou ike ana ia ia?"
                “Ua akaka ia’u kona inoa i na makahiki he kanalima; aka ua ike pono au ia ia, i kuu Haku a me kuu Akua ekolu makahiki wale no."
                "Pehea la e hiki ai ia oe ke aloha aku ia ia?"
                "No ka mea, ua aloha e mai ia ia'u?"
                "Pehea ka loihi o kona aloha ana aku ia oe?"
                "Aole akaka ka manawa ana e aloha ole mai ai. O kona aloha, he mea mau loa no ia."
                "No hea mai la kou ike ana i keia mau mea?"
                "O ke Kauoha Hou, oia ke kumu o ko'u ike.
                "Ua haawi wale ia mai ia e kekahi malihini no Enelani."
                A pau keia kamakamailio ana, hiki mai kekahi wahine ui. E heluhelu ana ka elemakule. A ninau kela, "Heaha kau mea e heluhelu ai."
                "He wahi palapala maikai.''
                "Heaha ke ano o ua palapala nei.''
                "He palapala e hoike ai ka mea e hoola i kuu uhane."
                "Ea, e hiki paha ia oe ke kuai mai ia'u i keia palapala maikai?"
                "Aole. Aole au e kuai aku. He mea i