Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 8, 13 September 1837 — Page 30

30 KUMU HAWAII. (SEPATEMABA.

mai la makou, a hele a hiki i kai o Waianae, ma ka hale o Liliha, i Kiowaikaala, malaila makou e noho ai, a noho iho la o Tineka, a me Wahinealii, a me Kamaukoli, alaila, hele aku la au io Kaapuiki la, i mea ai na ka haole, a na makou no hoi kekahi. Hele aku la au a hiki, aloha mai la ia'u, aloha aku la au ia ia, noho iho la au, a liuliu iho, alaila, ninau aku la au ia ia, "Heaha uanei kahi mea ai a ka haole?"
                I mai la ia, "He wahi moa no paha."
                I aku la au, "Aole paha uanei e moa wawe?" Alaila, hiki mai kekahi kanaka me ka ia, elua ia he kumu, a he ula; alaila, i mai la ia, "Eia ka ia, o ke kumu."
                Alaila, i aku la au, "O ka ula no kekahi?"
                Ae mai la ia, "Ae, a o ke kumu, palai iho la, a o ka ula, koala iho la, a moa." Alaila, hali aku la au a ka hale o makou, olelo aku la au ia Tineka, "Ua makaukau ka mea ai."
                Ae mai la ia, "Ae."
                Alaila, hoomakaukau iho la makou e ai, he wahi poi, a he wahi papaa kalo ka ai, a he kumu, a he ula, he hee, ka ia, alaila, hoonani aku la makou i ke Akua, i ka mea nana ka ai, a me ka ia.
                Ai iho la makou, a pau ka ai ana, a pule iho la, a pau ka pule ana, alaila, noho iho la makou a hiki i ka manawa e moe ai, alaila, hoonani aku la makou i ke Akua, no ko makou moe ana, pule iho la, a pau ka pule ana, alaila, moe iho la makou i ka po, a ao ae, i ka la Sabati, me ka maluhia, alaila, hoomakaukau iho la makou e ai, a hoonani aku la makou i ke Akua i ka mea nana ka ai, a me ka ia. Ai iho la makou, a pau ka ai ana, pule iho la, apu ka pule ana, a ma ia hope iho, hele aku la makou makai o Keaupuni, ma kahi e halawai ai na kamalii e kula, a hiki aku la makou malaila, kukula iho la, a pau ke kula ana, a ma ia hope iho, akoakoa mai la na kanaka, elua haneri a me kanaha kumamakolu paha, 243. Alaila, halawai iho la makou malaila, i ka pule kakahiaka, a himeni iho la makou a pau ka himeni ana, pule iho la, a pau ka pule ana, a himeni hou, a pau ka himeni ana, alaila, wehe ae la ke kumu i ka buke Kauoha hou, o ka olelo a ke Akua ma ka Luka, mokuna umi kumamaono, 16: 19, 20. "O kekahi kanaka waiwai ua aahuia i ka lole makue a me ka ie nani, ua ahaaina olioli ia i keia la i kela la. A o kekahi kanaka ilihune, o Lazaro kona ino, ua waihoia aku la iama kona ipuka, ua pu i na mai hehe." Wehe ae la ia, a heluhelu, a pau ka heluhelu ana, alaila i la ia ia'u, e kamailio, alaila, kamailio aku la au ia lakou ma ka pono o ke Akua, a pauka'u kamailio ana, alaila, na Tineka no i kamailio aku ia lakou i ka olelo a ke Akua, a pau ka olelo ana, pule iho la, a pau ka pule ana, alaila hoi mai lao Tineka i ka hale o makou a me Kamaukoli.
Na'u na PUNIHAOLE.

MAKE.

                Ua make Sep. 6, Mi. Ioane Holmes, ma Honolulu.

HE OLELO NO NA KANAWAI.

                Ke hai aku nei makou i ka olelo, e hoolohe mai, e ko kela aina, a me ko keia aina, e malama no hoi ko keia aina, a me ko kela aina: o ka mea i lohe keia mau olelo, e malama ia; aka, i malama ole e hewa ia.

1.

                KE papa aku nei makou i ka pepehi kanaka; mai pepehi ko kela aina maanei, mai pepehi ko keia aina maanei; o ka mea pepehi wale aku i ke kanaka me ka manao huhu e make loa, e make no ia. O ka mea pepehi aku i ke kanaka me ka manao huhu, aole nae i manao e make loa, e paa oia i ka hao i na makahiki eha.
                O ka mea kokua i ka pepehi kanaka me ka manao e make loa, e make no ia. O ka mea kokua i ka pepehi kanaka me ka manao make ole, e paa oia i ka hao i na makahiki eha.
                O ka mea hookonokono, a me ka hoowalewale, me ka huhu e pepehi kanaka, a make loa ia ilaila, e make no ia. O ka mea hookonokono, a me ka hoowalewale e pepehi kanaka, aole nae i make, e paa oia i ka hao i na makahiki eha.
                O ka mea hou i ka mea oioi a me ka hahau, a me ka pehi, me ka manao huhu a make loa ia ia ia, e make no ia. O ka mea hou i ka mea oioi a me ka hahau, a me ka pehi me ka manao huhu e make, ai make ole ia ia ia, e paa oia i ka hao i na makahiki eha.
                O ka mea i olelo e pepehi i ke kanaka, a i make io ia ia, e make no ia. O ka mea i olelo e pepehi i ke kanaka, a pepehi io oia, aole i make, e paa oia i ka hao i na makahiki eha.
                O ka mea hookahi i ka waiwai a pepehi i ke kanaka a make, e make no ia. O ka mea hookaha i ka waiwai, a i ola mahunehune ke kanaka ia ia, e paa oia i ka hao i na makahiki eha.
                O ka mea pepehi olulo, a me ke kipaku i ke kanaka i kahi make loa, o ka mea umi keiki mai ka hanau ana mai, o ka mea puhi ka hale i ke ahi; o keia mau mea a pau, ua kapaia he pepehi kanaka. A i manao ua lawehala la, i paa ai i ka hao e uku mai i ke dala, e pa kanalima ia no na makahiki eha, alaila hemo ua pono; aka i ole, e hooukuia oia i ka hana a pau na makahiki eha alaila hemo. I hewa hou ua pepehi kanaka la, e like me keia hewa ana, e uku oia i hookahi haneri dala o ka makahi hookahi; pela e uku hooiia'i a hiki i ka ha o kona hewa, oia ka uku no ka poe i pakele i keia kanawai.
                Eia kekahi, o ka mea i ohumu i ke Alii e make, a hoomakaukau oia i na mea e make ai ia ia, ua like no ia me ka pepehi kanaka, e paa oia i ka hao, a lawe aku ia ia ma ka aina e, malaila oia e noho ai a make."
KAUIKEAOULI.

2.

                EIA ka lua: ke papa aku nei makou i ka aihue; o ka mea e aihue i ka waiwai, i kela mea i keia mea ana i aihue ai, e uku palua ia oia, no ka mea ana i aihue ai, elua dala ana e uku mai ai, pela e uku hooiia'i ka aihue a hiki i ka nui loa o ka mea ana i aihue ai, i ole keia mau mea e loaa ia ia, i waiwai e ae ka uku, ma ke dala nae ka hoolike ana o ka waiwai e uku mai ai ka aihue.
                Ina i uku mai ka aihue e like me keia mau waiwai i hoomaopopoia ma keia olelo ana, a i hookaa mai ka aihue i keia mau uku, na ka mea waiwai ana i aihue ai, he pono e uku ae ka mea nona ka waiwai i aihueia'i, i ka lunakanawai i hookahi hapaha noloko o ke dala hookahi; pela no i na waiwai a pau ke uku mai ka aihue i ka mea nona ka waiwai i aihueia'i. I ole kela uku e hookaa mai ka aihue, e paa oia i ka hao, a i ole ia, e hana i ka hana, i ole ia, e uhauia kona kua i ke kaula, ina he nui ka waiwai i lilo i ka aihue, he pono e hoonuiia na kaula ma kona kua, a ina he uuku ka waiwai i lilo i ka aihue, he pono e hoouukuia na kaula ma kona kua. Pela no hoi ka paa ana i ka hao, a me ka hana ana i ka hana.
KAUIKEAOULI.

HELU 4.
WAIPIO, Hawaii, Augate 29, 1836.
NO KE KULA MA WAIMANU.

                Aole i uku ke kula malaila i keia mau makahiki i hala iho nei; i keia manawa ua ulu. O na haumana ma ke kula kamalii, he 38 lakou. Aole i maopopo ke kula kanaka makua, ke haunaele nei no. O na kanaka a pau malaila, 300 lakou.
                Aole paha i maopopo loa ka manao o