Ke Kumu Hawaii, Volume III, Number 8, 13 September 1837 — Page 31
1837.) KUMU HAWAII. 31
ke konohiki, e malama nui i ke kula, ua hoomalu no nae i kona kino iho, ua lokomaikai no i na malihini ke hele aku io na la.
NO KE KULA MA LAUPAHOEHOE.
Ua like pu no ke ano o ia aina me ko Waimanu. Mai Waipio a Laupahoehoe hookahi no ano. Ua ulu nae ke kula malaila. O ua haumana ma ke kula kamalii he 20 lakou.
Na NANA.
HELU 5.
WAIPIO, Hawaii, Augate 30, 1836.
Ke hoakaka aku nei au i ka noho ana o na kanaka ma Waipio nei i ka la Sabati.
Aole i makau nui na kanaka i ka la Sabati, aole aloha i ke Akua, aole manao i ka uhane.--Hoowahawaha lakou i ka olelo a ka Haku. I ka makahiki o ka Haku, 1835, i hala aku nei mahuahua ka hewa ma Waipio nei. Hele aku no kekahi kanaka e haehae i kana palapala ma ke alaloa. Manao ia e hooki loa i keia hana.
I ko'u manao, ina i huipu ke diabolo a me ka poe hewa, aole e hiki ia lakou ke hoohiolo i ko Iesu aupuni. I keia manawa ke hooikaika nei lakou i loaa ia lakou ka palapala.
Eia ka la i makau nui ia ma Waipio nei, o ka la mahiai, he po-alua he po-aha. I ka hele ana o ke kanaka i kahi loihi a kokoke ia mau la, alaila e hikiwawe loa ka hoi, aole hooliuliu aku o pili i ke kanawai o ke konohiki. Ina i pili ke kanaka i keia kanawai ma Waipio nei he puaa ka uku, i ole ia, he paa i ka hao. Pela no i kela hana, i keia hana.
He oolea loa ke kanawai o na konohiki ma keia aina. Aka o ko ke Akua kanawai, ua palupalu no ia.
Olelo mai kekahi poe ia'u i ko'u ninau ana ia lakou. "Heaha ke kumu o ko oukou huli ana i ka hewa?"
I mai la kekahi, "No ka paakiki o na kumu, aole i hookomo i kekahi poe i ka Ekalesia, nolaila, huli makou i ko makou kua i ke Akua."
I aku la au, "Aia i ka la mahope, oia ka ekalesia mau, aka, o keia ekalesia i manaoia e kanaka, he mea pau wale no ia."
Na NANA.
Helu 6.
NO KEKAHI HUAKAI.
WAIPIO, Hawaii, Sep. 5, 1836.
Eia kekahi mea hoike aku ia oukou e ka poe e heluhelu ana i ke Kumu Hawaii.
I kekahi la Sabati, i ka malama o Sepatemaba 4 la, hele mai kekahi huakai hele, mai Hamakua mai; he 25 ka lakou huakai, i hele mai i ka makaikai.
Kapuahi ka inoa o kekahi wahine nana ka huakai, hele mai no lakou me ka uhauha. Aole a'u i ike ia manawa. Au no lakou ma ka hula ana i ka hoi ana, lohe iho la au, kaumaha loa ko'u naau ia po a ao. Hele aku la au e kamailio pu me lakou, i aku la au i ka wahine kana ka huakai, "Mai hele hou oe i ka la Sabati, o huhu mai ke Akua ia oe. O keia mea la ea, he mea mau ia maanei. Ke hoomaluia nei nae i keia manawa.
Na NANA.
NO KE AHI.
Ua oleloia, "He kauwa maikai ke ahi, aka, he h aku hewa." Eia ke ano o ia olelo. Ina e hoolilo oe i ke ahi i kauwa nou, e pono kana hana ana a pomaikai oe, aka, ina e lanakila mai ke ahi maluna ou, a maluna o kou mau waiwai, he ino loa kana hana ana mai ia oe.
Eia kekahi mau hana a ke ahi ke hookauwaia. O ke kahumu, o ka hoolapalapa, o ka hoomalamalama, o ka hoomahana, o ka lapaau, o ka waele, o ke kalai waa. A me na hana kinikini i hanaia ma na aina naauao; o ke kui hao, o ka hooholo moku, o ke ki pu, o ke kaa palaoa, o ka hana hao, o ka hana dala, a me ke gula, a me ke kepau, a me ka piula, a me ke keleawe, a me ke aniani, a me ke pena, a me ka paakai, ia mea aku ia mea aku. He nui okoa na hana a ke ahi kauwa, aole loa e pau i ka hoakakaia.
A lilo ke ahi i haku maluna o ke kanaka, alaila huhu loa ia.
Eia ke ano o ka lilo ana o ke ahi kauwa i haku. I ka lawelawe ana o na kanaka i ke ahi, haule hewa kekahi ma ka opala, aa malaila a o ka huhu loa aku la no ia. Ina ma ka hale pau ka hale, ina ma kauhale pau na hale he nui loa paha, ina ma ka nahelehele pau ka mauu ai na na holoholona, a pau hoi ka waiwai o ke kanaka.
Eia kekahi hana hewa a ke ahi. E moe ana ke kanaka ilalo ke alo ma kahi moe, a e waiho ana ke kukui ma ka moena; lalau ae la oia i ke kauoho hou a heluhelu iho la. Loihi loa kana heluhelu ana a hiamoe kana wahine, a me na kamalii, a me na ohua a pau, alaila nanea iho la ua kanaka la, lilo loa paha kona manao i ka olelo aole i manao i ke kukui, a hiamoe paha. Pa mai ka makani ikaika i ka po, lewa ae la ka paku o kahi moe a pa i ke kukui, aa iho la ka paku, a lele ke ahi ma ke pili o ka hale, wela ka hale, a make aku la ua kanaka la a me kana wahine a me na kamalii a me ko loko a pau o ua hale la. Mea mai la ka poe ku e, no ke Kauoha hou ka make o ua poe la: aole loa ia, no ke ahi no.
Eia kekahi, e puhi baka ana kekahi, a ike i kekahi mea kinai baka e hele ana mai, pihoihoi iho la oia, hahao wikiwiki aku la i ka ipu malalo ae o ka moena, kuhi paha ia ua pio, aka, i ko lakou puka ana mawaho aa mai la ke ahi, wela iho la ka hale.
E malama oukou i ke ahi, e oukou a pau ke lawelawe i ke ahi ma ka oukou hana.
Eia kekahi. He ahi aihonua aia no malalo o ko kakou mau wawae, a ina e ai ke ahi a hu mawaho, kahe aku la ka pohaku hehe ma ka honua, make iho la na kanaka a me na holoholona, a me na mea ulu a pau loa e kokoke ana ma ia wahi. A komo iloko o ke kai, wela iho la ke kai a make na ia.
O ke ahi ka mea e pau ai ka honua a me na mea a pau oluna, i ka la nui o ka Haku, oia no hoi ka hoopai ana o ke Akua i kona mau enemi, wahi a Iehova.
NA PEPA HOOLAHAIKE.
Eia ka helu ana o na pepa hoolahaike i paiia i keia aina i kela aina.
Ma Sepania, 12
" Potugala, 17
" Helevitia, 36
" Belgiuma, 62
" Denemaka, 80
" Auseteria, 82
" Rusia a me Polani, 84
" Holani, 170
" Beretania, 274
" Perusia, 288
" Geremania, 305
" Australia, 9
" Aferika, 12
" Asia, 27
" Amerika, 1138
" Hawaii nei, 2
A pau loa, 2596
PAI HEWA, ma ka pepa aono o keia makahiki. Eia ka pololei loa. "Me ka wiliwili aku i ka puupuu ma na maka o Kinau." Eia keia, "aole e hiki ia oukou ke hohe wale." oia ka pololei. Eia keia: "na Kanikele no i puhi ka hae ma waho iho o ka puka o ka pahale o Lanai."
Na DANIELA OLELOA.
HE KANAWAI NO NA ILIO.
Ua kauia ke kanawai e pepehi i na ilio, ma ke kulanakauhale o Nu Ioka, a